imageIn de Volkskrant - Het Betoog, p. 1 en via het volkskrantblog - toonde gistermorgen professor Martijn Katan, hoogleraar voedingsleer aan de VU, populair gezegd aan dat een kroket gezond is en fruit niet.

Laat de stelling even op je inwerken en denk aan al het gepraat over gezondheid vanuit overheid, het Voedingscentrum, verzekeringsmaatschappijen en - niet te vergeten - schoolgruiten.

Ik dacht nog even dat Katan via het Kwekkeboom/Van Dobbe-imperium een pact had gesloten met Johannes van Dam. De laatste onthulde onlangs dat de kroket koninklijk is. Nu bleek dat er juist één zonder het paardenvlees, dat Katan - pace Wakker Dier - nou juist wél zo graag in de kroket wil. Het paardenvlees is mooi mager en helpt menstruerende vrouwen hun ijzergehalte op peil te houden. Toch geen pact dus, denk ik.

Wat dan wel? Waarom dit spitsvondige maar politiek-incorrecte stuk tekst? Als argeloze gewone brave Nederlandse Volkslezer wrijf je toch even je ogen uit. De overheid, het Voedingscentrum, schoolgruiters- en lunch4kids doen gezond. Zelfs Unilever doet eraan mee en kwam met Knorr Vie.

En nou is het weer ongezond?

Een eetprofessor die gezond eten demystificeert. Daar hou ik van. We doen hier niet anders.

Maar waarom doet hij dit? En waarom zo?

We hebben in Nederland drie 'high profile' eetprofessoren. En verdomd, ze zijn kort na elkaar allemaal kritisch het bos van hun laboratoria en studeerkamers uitgerend.

Eerst kwam Prof. Jaap Seidell, die zich roerde als waakhond van de IKB-normen. Het moest geen commercieel spelletje blijven. En hij kwam een redelijk eind, hoewel het probleem blijft dat mensen hun verstand moeten uitschakelen.

Seidell liep een half jaar voor op Prof. Frans Kok. Die moest dan ook een flink standpunt innemen om zijn hooggeleerde maar ook strategisch intelligente kant te laten zien. Hij adviseerde de Gezondheidsraad de normen voor gezonde voeding flink aan te scherpen en voegde daar ijskoud aan toe dat we eigenlijk niets weten. Voortaan iedere 5 jaar herijken dus.

Met beide heren was ik het volstrekt eens. Seidell deed er goed aan gezondheid geen feestje van de industrie te laten; dat gevaar is immers levensgroot. Een praktische en politiek bewuste man.

Frans Kok neem ik regelmatig in de maling, maar hij was wel zo fair te stellen dat voedingsleer zo complex is dat het wetenschappelijk statuut veel zachter is dan dat van bijv. de natuurkunde. Het vak is wel wetenschappelijk, het weet alleen niet veel. Sterker nog: er is nauwelijks sprake van een solide body of knowledge. Zoals iedere wetenschapshistoricus je kan vertellen, is dat precies de reden dat zoveel dames en heren het in die sector met elkaar oneens zijn. Om nog even gemeen te prikken: denk terug aan het Becel/linolzuur debat, waarin ik voor het eerst kennis maakte met de kreet 'Katanic Verses' die Katan als een fatwa op Melchior Meijer en de zijnen pleegde los te laten.
Kok staat inmiddels fors voor op Seidell. Hij is de strijd aangegaan met de zoutpot van de voedingsindustrie en de medicalisering van ons eten. Of zijn analyses en oplossingen juist zijn is wat anders, maar het scoort lekker.

Nu dus Katan. Hij kon natuurlijk niet achterblijven en moest als derde aap het veld op om zijn positie te bevestigen. Hij was immers de grote academische voorvechter van de eerste wereldwijde 'functional', Becel. Maar wat heeft hij te melden?

Niets. Hij herhaalt het punt dat Kok al had gemaakt. We weten maar weinig. Maar, lijkt hij ook te willen zeggen, we ontdekken wel dat wat we dachten dat gezond was, dat niet is.
Wetenschap dient in zijn visie kennelijk vooral om erachter te komen, dat 'populaire ideeën over gezonde voeding [...] achterhaald zijn'. En dan? Helemaal niets, behalve iets kwalijks.

Katan begint zijn analyse met het bekende verhaal uit de oude leerboeken. Scheurbuik werd voorkomen met fruit. Dat dachten de 17e eeuwse zeelieden tenminste. Mis, want het kwam door de vitamine C en die zat in niets wat zeelieden aan voordien boord hadden. Voortaan was fruit dus het wondermiddel. Vers vlees, melk of aardappelen waren echter ook prima geweest. Maar wisten zij veel.

Nou snappen we het. Het Voedingscentrum, de schijf van vijf en Schoolgruiten zijn gebaseerd op kennis die nog stamt uit de 17e eeuw. En Katan's moderne voedingsleer dan? Die heeft volgens deze hooggeleerde niets bij te dragen. Zoals Katan in zijn laatste regels zegt: 'Het probleem van onze tijd heet niet scheurbuik maar vetbuik, en daarvoor is geen simpele boosdoener te vinden.'

Wat Katan bereikt is dat hij zich als laatste aap van het trio publiek op de borst klopt, maar niets bereikt. Behalve dan dat het Volkspubliek nu definitief de schouders ophaalt over gezondheid.

Gezondheid is wel degelijk een issue, alleen niet zoals het gebracht wordt. Helemaal eens met Katan en alle reden om je daarover op te winden. Maar de verhalen die hij gisteren ophing zijn goedkoop en publiek kwalijk. Ik heb geen enkel probleem met ijdelheid, maar wel met loze. Je hebt iets te vertellen of je hebt het niet.

Ik zou zeggen: Katan, doe mij dan maar een kroket zónder slim broodje luchtaap ;-)
Dit artikel afdrukken