Dat concludeert het FD vandaag. Na het nieuws over de grote Britse super Tesco die een forse koersdaling moest incasseren omdat het een veel lagere winstprognose moest toegeven dan het bedrijf had voorspeld, ziet de krant een ontwikkeling die zich overal in Europa voordoet. In Nederland verliest marktleider Albert Heijn net als Tesco in het Verenigd Koninkrijk terrein.

Inmiddels dalen niet alleen de winst maar ook de omzet van Albert Heijn al twee opeenvolgende kwartalen. Nieuwe winkels lieten aanvankelijk het marktaandeel al te lang niet meer groeien. Bleef voorheen de omzet nog op peil, de winst werd al geruime tijd uitgehold door de daarmee gepaard gaande toename van de kosten.

Klem in het midden
Niettemin veranderde Albert Heijn zijn manier van doen niet, zodat het zich wel bleef gedragen als de grootste, terwijl het daar in de inmiddels veranderde marktverhoudingen al geruime last van had. Daar ging het mis, want zoiets gaat van kwaad tot erger. Het bedrijf begreep zijn positie niet meer en ging door met doen wat het vroeger deed, met hier en daar wat lapwerk.
Daardoor belandde het even ongemerkt als onvermijdelijk in het midden van de markt. Daar probeerde het in arren moede iedereen met alles te plezieren, zodat het zijn onderscheid verloor. Daardoor ontstond een negatieve spiraal en kregen klanten een reden om ergens anders boodschappen te gaan en blijven doen. Terwijl de crisis er een handje bij hielp, trokken Lidl en Aldi klanten weg voor de dagelijkse boodschappen. Die klanten zijn aangenaam verrast door een weliswaar kleiner, maar kwalitatief prima aanbod voor veel minder geld. Daarom blijven ze komen en vonden ze een nieuw loopje naar een nieuwe winkel. Voor de luxe boodschappen met de mooie marges ontwikkelde zich bovendien een specialer aanbod dat er met de aantrekkelijkste boodschappen vandoor ging.

Van Tesco in Engeland kan precies hetzelfde gezegd worden. Tesco heeft net zoveel last van Aldi en Lidl als AH. Daar zitten boven in de markt grote bedrijven zoals Waitrose en Marks & Spencer. In Nederland wordt die functie vervuld door verschillende kleine formules (zoals Ekoplaza en Marqt) en zelfstandige winkels, zoals de Amsterdamse slager Cees de Wit, die door journalist Teun van de Keuken wordt geportretteerd als betrouwbaar. Volgens deskundigen die het FD citeert, zitten zowel Tesco als AH strategisch klem in het midden van de markt. Ook de voormalige Belgische marktleider Delhaize bevindt zich in een vergelijkbare situatie.

Arrogantie en organisatiecultuur
In The Guardian viel gisteren een aanvullende analyse te lezen over de winstval van de Britse super Tesco. De auteur maakt in essentie dezelfde analyse als het FD, maar focust op de arrogantie die de zittende macht vaak in de weg zit bij zijn aanpassing aan een nieuwe situatie.

Met een sterke machtspositie komt een grote organisatie mee die zorgt voor een cultuur die vanuit een machtig maar niet makkelijk grijp- en aanpasbaar zelfbewustzijn opereert. Als het zelfbeeld van de organisatie niet meer spoort met zijn werkelijke positie, gaat het mis. Organisaties als geheel zijn immers zelden bij machte om zichzelf zonder hardhandig ingrijpen te evalueren en corrigeren. De eindconclusie van The Guardian luidt dan ook Tesco vermoedelijk de grootste Britse super zal blijven, maar eerst nog het een en ander aan klappen mee moet maken om vervolgens pas een toontje lager te gaan zingen als organisatie.

De krant maakt een vergelijking met de val van Keizerrijken. De geschiedenis laat zien dat ze de ergste fouten maken als ze in de problemen komen. In plaats van nederig - vanuit hun verlies - reageren ze arrogant vanuit hun macht, zoals Tesco's cijferaffaire en de daarop onmiddellijk volgende afstraffing door de beurs laat zien. The Guardian raadt de hoogste baas van Tesco aan goed naar de geschiedenis te kijken om dergelijke fouten te vermijden. Getuige zijn laatste woorden - 'the worst could be yet to come' - heeft hij daar echter weinig vertrouwen in.

De hoogste baas van Ahold, Dick Boer, gaf er enige tijd geleden blijk van Machiavelli te hebben gelezen. The Guardian lijkt zijn Engelse collega eerder The Decline and Fall of The Roman Empire aan te raden. Keizerrijken vallen als ze arrogant worden, geld verliezen, het volk niet tevreden kunnen houden en toch blijven doen alsof ze de macht hebben. Ze hebben een kans om in afgeslankte vorm te overleven als ze weer 'humble' worden en het volk weer willen dienen door iets beter voor mensen te doen dan een ander. Dat vergt een grote cultuuromslag in de organisatie en een dappere generaal met groot strategisch en sociaal-psychologisch inzicht die zijn te arrogant geworden kolonels, kapiteins en sergeanten leert hoe ze met de nieuwe werkelijkheid om moeten gaan.
Overigens, die les is voor de goede verstaander bij Machiavelli te vinden.

Fotocredits: Tesco, LoopZilla
Dit artikel afdrukken