De hersenziekte alzheimer is een van de belangrijkste oorzaken van overlijden. Het aantal personen dat aan de gevolgen van alzheimer sterft, kan volgens een eerdere Amerikaanse studie nog veel groter zijn dan algemeen wordt aangenomen. Vaak is niet de juiste doodsoorzaak bekend zodat die niet wordt geregistreerd.

Ondanks zeer intensief onderzoek is de precieze oorzaak van de ziekte nog niet achterhaald. Er spelen meerdere factoren een onvoorspelbare rol. Zo is er een sterke erfelijke component en is de gezondheid van het immuunsysteem heel belangrijk. De ziekte lijkt hoger opgeleiden en geestelijk actieve personen minder vaak te treffen.

Leefgewoonten bepalend
Twee onderzoeken, uitgevoerd door Amerikaanse en Engelse universiteiten, bieden een nieuw perspectief op het alzheimeronderzoek. Ze werden gelijktijdig gepubliceerd in respectievelijk Nature en Neuroscience.

Voor beide onderzoeken werd gekeken naar hersenmateriaal van overleden patiënten. Onafhankelijk van elkaar kwamen de twee teams tot overeenkomstige bevindingen, die mogelijk wijzen op een rol van de leefgewoonten van de patiënt in de ontwikkeling van de ziekte.

Ontdekt werd dat in de gebieden van de hersenen waar alzheimer gelokaliseerd is een bepaald gen, ANK1, in meer of mindere mate veranderd was door DNA methylatie. Dat is een epigenetisch proces, waarbij de werking van een specifiek stuk DNA door de binding aan een methylgroep uit- of in- wordt geschakeld. Epigenetische veranderingen zijn in principe omkeerbaar omdat het DNA zelf niet verandert.

DNA methylatie van bepaalde genen, waaronder ook ANK1, wordt veel gezien bij personen met chronische systemische lage graad inflammatie. Dat is een permanente ontsteking van de cellen, die samenhangt met insulineresistentie. Hierdoor kunnen lichaamscellen onvoldoende glucose opnemen.

Het vermoeden dat alzheimer (evenals onder meer diabetes, hartziekten en sommige vormen van kanker) wordt veroorzaakt of verergerd door inflammatie, bestaat al langer. Inflammatie heeft een complexe achtergrond. Leefstijlfactoren hebben een grote invloed op het ontstaan ervan. Bekend is dat personen met diabetes type 2 een grotere kans op alzheimer hebben.

Voeding, gewoonten en omstandigheden bepalen epigenetica
De onderzoekers claimen niet de oorzaak van alzheimer gevonden te hebben. Wel geven ze aan dat leefstijl en daarmee ook de voeding van belang kan zijn bij het ontstaan van alzheimer. Eerdere ziekten en gewoonten, zoals roken, depressie en menopauze, kunnen als het ware hun sporen achterlaten en het epigenetische proces, dat in feite een chemische verandering is, veroorzaken.

Dit onderzoeksresultaat komt kort na het nieuws dat vitamine D tekort de kans op alzheimer vergroot. Bekend was reeds dat voldoende vitamine D het ontstaan van inflammatie kan remmen.
Dit artikel afdrukken