Een internet-wijnbedrijf heeft de chique wijnwereld behoorlijk op stelten gezet. Hoe laat je voor miljoenen wijn verdampen? Nou, met een lekker ouderwets piramidespel dat je verknoopt met moderne verworvenheden als internetbestellen, just-in-time levering en een overmaat aan charme.

In de Bordeaux, maar ook in andere wijnstreken, is het proeven van de primeurs een met veel tradities omgeven happening. Een half jaar na de oogst laten de wijnproducenten hun nog in het vat zittende wijn proeven aan de négociants, handelaren. De wijn wordt alvast verkocht, voor de prijs die het chateau vraagt. Er wordt niet of nauwelijks onderhandeld omdat het aanbod kleiner is dan de vraag. Een négociant wil niet het risico lopen volgend jaar achter in de rij te moeten aansluiten en minder of zelfs niets meer mogen kopen. Zeker bij wijnhuizen met een traditioneel kleine opbrengst is het maar beter even de zure appel heen te bijten, dan volgend jaar achter het net te vissen.

Termijnmarkt
Er wordt vooraf afgerekend, voor wijn die nog gebotteld en geleverd moet worden. Vaak pas twee jaar later. Een termijnmarkt, heet dat. En dan gaan mensen speculeren. Want de wijn die ik nu koop voor 100 euro, is over 2 jaar misschien wel 500 euro waard. Of nog veel meer, zoals bij diverse wijnhuizen inmiddels bijna gewoonte geworden is. Overal waar 'winst op termijn' te genereren valt, springen speculeerders in de ontstane ruimte.

Schelmenroman
Dat is precies wat in Frankrijk ook gebeurd is. In combinatie met internetbestellen en 'just-in-time-levering' heeft zich daar de afgelopen jaren een tientallen miljoenen euro's omvattend 'piramidespel' afgespeeld. Het verhaal in een notendop: juridische procedures over en weer, reputaties van wijnhuizen in het geding, geruchten over hooggeplaatste personen, inbeslagnemingen en gedwongen verkopen... Het verhaal van '1855', uitgebreid beschreven in Les Echos, leest als een schelmenroman.

De hoofdpersoon heet Emeric Sauty de Chalon. Hij startte begin deze eeuw de wijninternetsite '1855'. Die site bood "Le plus grand choix de vins sur Internet", inclusief primeurs. En dus vonden velen er iets van hun gading. Zoals bijvoorbeeld Paul: hij stapte 3 jaar geleden in voor 2.500 euro voor 8 kistjes Château-Gruaud-Larose 'en primeur'. Voorjaar 2012 zou er geleverd worden. Maar wat er ook gebeurde en toegezegd werd (via de site): geen wijn. Dus stapte Paul na 8 maanden getouwtrek naar de rechter. Daar kwam de aap uit de mouw: 1855 kón niet leveren - en ook niet terugbetalen. 1855 werd veroordeeld tot alsnog leveren, op straffe van een dwangsom. Paul heeft inmiddels 11.000 euro tegoed, maar nog geen fles of euro gezien.

Juridische verwikkelingen
Inmiddels heeft 1855 honderden klanten zoals Paul. Zij hebben wel voor hun primeurs en wijnen betaald maar deze nooit geleverd gekregen. Eén van de betrokken advocaten, die 300 cliënten vertegenwoordigt, liet daarom in de zomer van 2013 beslag leggen op de voorraden van 1855. De flessen werden geveild en brachten een schamele 400.000 euro op, tegen een geschatte waarde van 1,5 miljoen euro. Daarom liet 1855 op zijn beurt weer beslag op de veilingopbrengsten leggen om de niet gerealiseerde waarde in de boeken te kunnen houden.

1855 kwam in steeds grotere moeilijkheden. De klachten stapelen zich op, en zelfs de 'répression des fraudes' (DGCCRF) is zich er mee gaan bemoeien door een onderzoek naar tromperie, l’escroquerie et l’abus de confiance (bedrog, oplichting en misbruik van goed vertrouwen) te beginnen.

Piramidespel
Het is verwonderlijk dat 1855 nog steeds in wijn doet. De eerste klachten dateren al van tien jaar geleden. Emeric Sauty de Chalon richtte zijn site en business model in op basis van het principe 'geen voorraden'. Daartoe verkoopt hij een belofte om wijn te leveren op internet, incasseert de gelden van zijn klanten en gaat dan pas zelf kopen. Hij ziet echter één aspect over het hoofd. Primeurs zijn bijzondere en zeldzame wijnen. Zijn die als primeur soms al onbetaalbaar, als ze eenmaal gebotteld en geleverd worden schieten de prijzen pas echt omhoog en worden de wijnen nog moeilijker te vinden. In het geval van Paul: zijn Château-Gruaud kostte 'en primeur' 49 euro, maar op het moment van levering 96 euro de fles.

Om dat gat te vullen, zette 1855 een klassieke 'Ponzifraude' op, een soort piramidespel. De inleg van nieuwe klanten wordt gebruikt om de lopende oudere orders gestand te doen. Naar schatting was het gat op de primeurs van 2005 opgelopen tot 20 miljoen euro. In 2006 ging 1855 naar de beurs en haalde daar 15 miljoen euro op. Ook die gelden 'verdampen' in no time.

Maar de wijnproducenten beginnen onraad te ruiken. 1855 praat ze hun wijn uit de zak (er is zelfs sprake van een 'one million truck' vol wijnen) zonder dat er betaling tegenover staat. De onrust doet bovendien de goede naam van de grote wijnen en reputatie van de négociants geen goed. Ook de wijnhuizen stappen naar de rechter en eind 2012 ligt er een totaal verlies van 30 miljoen euro.

Hoe kon het allemaal zover komen?
Hoe heeft het allemaal kunnen gebeuren? Insiders zeggen dat 'hooggeplaatste vrienden', zoals Jean-Pierre Meyers, de schoonzoon van Liliane Bettencourt (de rijkste vrouw van Frankrijk) Sauty de Chalon een aura van bankability zou hebben verschaft. Ook zijn persoonlijkheid, communicatieve gaven en charme zouden een niet te onderschatten rol hebben gespeeld. Nog in 2012 lukt het hem nieuwe investeerders aan te trekken.

Voor het eind van deze maand moet Emeric Sauty de Chalon de rechtbank overtuigen dat een doorstart mogelijk is en dat hij zijn klanten kan terugbetalen. Lukt dat niet, dan moet hij het gevang in. Met de oorspronkelijke primeurs gaat dat niet meer lukken - daarvan zijn de prijzen inmiddels geëxplodeerd. Op de site staat dat 1855 sinds 21 maart 2013 geen 'futures' meer verkoopt. 1855 zou het aanbieden van andere flessen overwegen. Maar of Paul en zijn mede-wijnbeleggers daar genoegen mee gaan nemen is nog maar de vraag.

Fotocredits: 'alignement de coupes', uitsnede, StephanExposE
Dit artikel afdrukken