Zeeuwse vissers staken mee met de Urkers

Een wenkend alternatief voor Urker - en Zeeuwse vissers en Hondurese boeren

Opinie-artikel als reactie op dit artikel en drie artikelen in De Volkskrant van 18 maart:
- Urker vissers varen niet uit
- Op ethanol uit suikerriet rijdt het zorgelozer dan uit maïs
- De bloedige strijd in de Aguán-vallei

Op 18 maart stonden er drie artikelen in de Volkskrant die exemplarisch zijn voor de waanzin binnen de huidige geglobaliseerde voedselvoorziening en landbouw.
Ten eerste Urker vissers die ten einde raad zijn door de lage prijzen voor hun vis, mede door de vloedgolf van goedkope geïmporteerde Aziatische pangansius. Hun terechte roep om importheffingen op deze Aziatische vis wordt - volgens het NOS -journaal (18-3) - door ʿDen Haag als niet realistischʾ bestempeld. Het enige wat hen rest is tijdelijk niet te vissen om te proberen het aanbod te beperken waardoor de prijs misschien gaat stijgen. Maar Toezichthouder Autoriteit Consument & Markt houdt hen scherp in de gaten, onderlinge afspraken om tot een kostendekkende prijs te komen zijn namelijk uit den boze. Eerder werden garnalenvissers beboet die hun vangst hadden beperkt. In de huidige vrije markt is het kennelijk ontoelaatbaar dat de consument een dubbeltje te veel betaalt, liever laat men deze visserijsector teloor gaan terwijl men de groothandel en supermarkten ongemoeid laat.

Ondertussen moeten in Honduras boeren die opkomen voor hun landrechten om hun voedsel te kunnen verbouwen, vrezen voor hun leven. 88 boeren zijn er al vermoord. Grootgrondbezitters en hun paramilitairen hebben het namelijk op hun grond voorzien om palmolie voor de export te produceren, deels als biodiesel voor westerse auto’s. Zij krijgen hulp van het leger en de politie bij het gewelddadig verdrijven van deze kleine boeren. Verder maakt de Wereldbank deze misstanden mogelijk via leningen aan deze grootgrondbezitters. Dit past namelijk precies in hun heilige geloof in een ontwikkelingsmodel via export naar een zo vrij mogelijke wereldmarkt. Op die vrije wereldmarkt telt slechts voedselveiligheid als mogelijke handelsbelemmering. Er is geen plek voor mensenrechten, voedselzekerheid en bescherming van natuur en milieu, want die zijn niet afdwingbaar via sancties.

Wat dan nog rest om deze exportgerichte monoculturen te ʿverduurzamenʾ kwam naar voren in een derde artikel: ʿOp ethanol uit suikerriet rijdt het zorgelozer dan uit maïsʾ. Ontwikkelingsorganisatie Solidaridad en het bedrijfsleven willen ons doen geloven dat we probleemloos deze ethanol uit Brazilië kunnen importeren. Dit op basis van een certificaat die grootschalige mechanische suikerrietplantages promoot waar geen arbeider meer aan te pas hoeft te komen. Men zou zogenaamd het milieu en de mensenrechten respecteren. Deze vorm van vrijwillige zelfregulering – die Solidaridad en het Wereldnatuurfonds ook promoten binnen de handel van soja en palmolie – houdt echter geen rekening met een aantal cruciale criteria. Zo draagt deze ʿduurzame importʾ bij aan de totale vraag naar land in ontwikkelingslanden, die leiden tot een alsmaar voortgaande ontbossing en natuurvernietiging, omdat men geen rekening houdt Indirect Land Use Changes. En daardoor gaat op een andere plek ook het verdrijven van kleine boeren en inheemse volkeren voort, zoals het artikel over Honduras zo pijnlijk beschreef. Ook negatieve gevolgen voor de voedselzekerheid en werkgelegenheid van de plaatselijke bevolking zijn geen issue bij dit certificaat. De broeikassen die vrij komen bij genoemde natuurvernietiging doen alle – vermeende – klimaatwinst van deze biobrandstoffen, te niet. Het stelt de westerse overconsumptie en veel te hoge ecologische voetafdruk niet ter discussie en het maakt het sluiten van kringlopen van steeds schaarser wordende mineralen en zoet water onmogelijk.

Alternative Trade Mandate
Deze drie voorbeelden geven aan hoe ver we zijn doorgeslagen in het liberaliseren van markten en het dereguleren van overheidsnormen. . Het maakt een rechtvaardige en ecologische voedselvoorziening op lange termijn onmogelijk, omdat aan één basisvoorwaarde niet wordt voldaan: een duurzaam product kan alleen worden geproduceerd voor een kostendekkende prijs. Hoe dan wel?
Een Europees platform van sociale bewegingen, maatschappelijke – en boerenorganisaties presenteerden The Alternative Trade Mandate. Hierin wordt een wenkend alternatief geboden voor het huidige Europese handelsbeleid binnen de gehele economie.
Binnen de voedselvoorziening wordt gepleit voor een zo zelfvoorzienend mogelijk Europa. Zo moeten importheffingen er toe leiden dat Europese eiwit- en oliegewassen weer kostendekkend geteeld kunnen worden, in plaatst van import van soja en palmolie. Verder pleiten we voor een importverbod voor biobrandstoffen en een drastisch beperking van het gebruik van fossiele brandstoffen binnen het Europees transport. Op deze manier worden we meer energie-onafhankelijk en kunnen we de Europese verantwoordelijkheid voor genoemde menselijke - en milieucatastrofe in ontwikkelingslanden voorkomen.
De Hondurese boer heeft zo meer kans zijn land te behouden. Maar ook de Europese akkerbouwers en de Urker vissers profiteren van deze importheffingen. Beiden zijn weer in staat om kostendekkend een eerlijk product te produceren cq. vangen voor de Europese markt. De normen op gebied van milieu en dierenwelzijn worden namelijk verhoogd. Dat kan omdat ze niet langer weggeconcurreerd kunnen worden door producten die niet aan deze normen voldoen. Deze maatregelen dragen dus bij aan het internaliseren van deze eisen in de consumentenprijs.
Verder een pleidooi voor handhaving van Europese productiebeheersing binnen de landbouw, zodat de productie en consumptie op elkaar worden afgestemd. Dit voorkomt overschotten, instabiele prijzen en dumping met gesubsidieerde overschotten in ontwikkelingslanden.
Boeren in ontwikkelingslanden krijgen zo hun lokale markten en natuurlijke hulpbronnen terug om ook meer zelfvoorzienend te worden in voedsel. We zijn overigens niet tegen handel. Tropische producten als koffie en cacao blijven we voor een eerlijke prijs importeren, maar dan in bewerkte vorm, omdat we de tariefescalatie op bewerkte tropische producten afschaffen. We bieden zo een win-win-win situatie aan zowel de Europese boer en visser en hun collega’s in het mondiale Zuiden, vergroten de voedselzekerheid en beschermen de laatste restjes natuur.

De komende maanden op weg naar de Europese verkiezingen zullen we deze campagne vóór the Alternative Trade Mandate koppelen aan een campagne tégen de TTIP. Dit vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS kan een rechtvaardige en ecologische voedselvoorziening namelijk in één klap onmogelijk maken.

Guus Geurts
Namens X min Y en Platform Aarde Boer Consument betrokken bij the Alternative Trade Mandate (coördineerde de finale versie van de landbouwtekst)

Zie ter info: Alternative Trade Mandate en de Nederlandstalige versie van de ATM-tekst