Donderdagavond nam Kamerlid Arie Slob (ChristenUnie) het eerste exemplaar in ontvangst van Uitgebeend, het tot boek omgewerkte onderzoeksrapport dat Van Silfhout schreef voor Van Vollenhovens Stichting Maatschappij en Veiligheid.

Aanvankelijk had hij een longread in zijn hoofd, een uitgebreid artikel waarin hij op basis van story telling de voedselveiligheid binnen Nederland zou belichten. Het onderwerp was hem aangereikt door mr. Pieter van Vollenhoven, als een vrijblijvend verzoek. Na een paar jaar uitstel wegens andere projecten (waaronder zijn gelauwerde kookboek Kookkaravaan) was het voorjaar 2013 zover. Van Silfhout schetste Van Vollenhoven wat hij van plan was. Die reageerde meteen enthousiast: 'U wilt een boek, wat leuk!' Dat was hij eigenlijk helemaal niet van plan, maar toen ook een uitgever interesse toonde, ging hij om al had hij toen nog geen idee wat hij zich op de hals haalde.

Ik sprak met de auteur aan de vooravond van de presentatie van Uitgebeend in het Utrechtse Universiteitsmuseum. Over wat hem nu eigenlijk bewogen had. Recht op het doel af noemt hij zijn twee drijfveren. Keer op keer werd hij geraakt door de verhalen van de mensen die hij sprak. En bovenal was hij boos geworden. Boos over de manier waarop politiek het voedseltoezicht, en daarmee feitelijk de volksgezondheid van Nederland, verkwanselde.

'Belanghebbende clubs'
Zoals hij al voor de longread van plan was geweest, ging hij ook voor het boek op zoek naar de verhalen, de mensen. Hij sprak er zo'n honderd, van ambtenaren tot voedselveiligheidsexperts. Hij stuitte op slachtoffers, op klokkenluiders, op casus na casus waarin mensen al dan niet anoniem hun zegje deden. En hij stuitte op de fundamentele vergissing die volgens hem is gemaakt. Het weghalen van het toezicht en de controle op de voedselveiligheid bij Volksgezondheid had 'nooit mogen gebeuren', zegt van Silfhout. Het creëren van één VWA vindt hij een vergissing. Het onderbrengen daarvan, in steeds uitgekledere vorm, bij eerst het ministerie van Landbouw en, toen ook dat verdween, het ministerie van Economische Zaken. "Dat zijn belanghebbende clubs. Ze staan voor de industrie, terwijl volksgezondheid moet staan voor consumenten. Dat hoort niet thuis bij zo'n ministerie."

'Boerenoorlogen'
Hij noemt het de "boerenoorlogen". Boerenbelangen hebben er volgens Van Silfhout uiteindelijk voor gezorgd dat de kennis en ervaring van de Keuringsdienst van Waren en diverse onafhankelijke Inspecties het onderspit delfden tegen de economische belangen van de agrisector. Hij citeert het advies van voormalig Chief Veterinary Officer Henk Verburg die destijds nog onder het ministerie van VWS ressorteerde. Tijdens de grote vogelgriep-uitbraak adviseerde Verburg de gehele Nederlandse pluimveestapel te ruimen om meteen ook het persistente probleem van salmonellabesmetting aan te pakken. Uitgebeend schrijft: "De reacties waren niet mals. Wat hij wel niet dacht? Hoeveel zou dit de sector kosten? Het economische belang prevaleerde hier boven de voedselveiligheid en het idee van Verburg ging de kast in. In landen als Zweden hebben ze het wel zo aangepakt. Daar is vrijwel alle pluimvee sindsdien salmonellavrij, evenals de eieren."
Zo is het belang van de voedselveiligheid in Nederland, de invalshoek van de volksgezondheid, "gewoon verdwenen" zegt Van Silfhout. Daar is hij, terugkijkend op de hele hectische periode, nog steeds het meest verbaasd over. Hij er is zo verontrust over, dat hij zegt een "plusparlementair onderzoek" te willen voorstellen - geen parlementaire enquête, maar een breed politiek gedragen onderzoek naar hoe het zo ver heeft kunnen komen met onze voedselveiligheid. De Nederlandse Volksgezondheid staat immers op het spel. En wie doordenkt, ziet natuurlijk meteen het vervolg: paradoxaal genoeg zijn daarmee óók meteen onze exportbelangen in het geding. Reuring binnenslands zorgt tenslotte voor wantrouwen buitenslands.

Van Silfhout is ook boos op de politiek. Die legt momenteel bij ieder incident in een soort Pavlov-reactie de NVWA over de knie. Gemakshalve vergeet de Tweede Kamer dat ze er zelf voor gekozen heeft het staatstoezicht tot het minimaal mogelijke terug te brengen en de voorgangers van de de NVWA "tot op het bot" uit te kleden.

Rode draad
Hoe serieus het wat Van Silfhout betreft is, beschrijft hij in de 17 hoofdstukken van 'Uitgebeend'. Ze lezen op het eerste gezicht als een ratjetoe van voorvallen die vanuit gevoel voor 'affaires' worden neergezet. De hoofdstukken heten bijvoorbeeld Gekke Koeien en Gifkippen en gaan via de Vergeten Bacterie, Haagse Haantjes en het Broodje Salmonella tot Horsegate. Als rode draad loopt echter door het hele boek een analyse van de positionering van 'de organisatie van het voedseltoezicht' en de rol en keuzes van de overheid en politiek. Daaruit komt als onontkoombare conclusie naar boven dat overheid en politiek hebben verzaakt. Zij hebben toegestaan dat het toezicht op voedselveiligheid niet langer onafhankelijk is.
Van Silfhout heeft zijn punt gemaakt. Hij verwacht niet dat er in het over enkele weken uitkomende rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid nog veel nieuws zal staan. Uit zijn houding spreekt zelfverzekerdheid. Hier spreekt een man die voelt dat hij des poedels kern bij de staart heeft.

En wat gaat Van Silfhout nu doen? Het liefst zou hij zich nu weer op een kookboek richten. Want: "recepten zijn eigenlijk niets anders dan de voedselveiligheids- voorschriften uit het verleden", zegt hij.

Uitgebeend is uitgegeven bij Oostenwind en via deze link te bestellen bij Bol.com. Via uitgebeend.nl kun je de eerste 15 pagina's van het boek lezen.
ISBN 978-94-91481-04-8 | NUR 440

Fotocredits: Foodlog Media
Dit artikel afdrukken