'Hoe veilig is ons eten?', vraagt journalist Marcel van Silfhout. Uit een onderzoeksrapport voor Mr. Pieter van Vollenhoven liet hij een boek groeien. Ik vroeg hem waarom.
Donderdagavond nam Kamerlid Arie Slob (ChristenUnie) het eerste exemplaar in ontvangst van Uitgebeend, het tot boek omgewerkte onderzoeksrapport dat Van Silfhout schreef voor Van Vollenhovens Stichting Maatschappij en Veiligheid.
Aanvankelijk had hij een longread in zijn hoofd, een uitgebreid artikel waarin hij op basis van story telling de voedselveiligheid binnen Nederland zou belichten. Het onderwerp was hem aangereikt door mr. Pieter van Vollenhoven, als een vrijblijvend verzoek. Na een paar jaar uitstel wegens andere projecten (waaronder zijn gelauwerde kookboek Kookkaravaan) was het voorjaar 2013 zover. Van Silfhout schetste Van Vollenhoven wat hij van plan was. Die reageerde meteen enthousiast: 'U wilt een boek, wat leuk!' Dat was hij eigenlijk helemaal niet van plan, maar toen ook een uitgever interesse toonde, ging hij om al had hij toen nog geen idee wat hij zich op de hals haalde.
Ik sprak met de auteur aan de vooravond van de presentatie van Uitgebeend in het Utrechtse Universiteitsmuseum. Over wat hem nu eigenlijk bewogen had. Recht op het doel af noemt hij zijn twee drijfveren. Keer op keer werd hij geraakt door de verhalen van de mensen die hij sprak. En bovenal was hij boos geworden. Boos over de manier waarop politiek het voedseltoezicht, en daarmee feitelijk de volksgezondheid van Nederland, verkwanselde.
'Belanghebbende clubs'
Zoals hij al voor de longread van plan was geweest, ging hij ook voor het boek op zoek naar de verhalen, de mensen. Hij sprak er zo'n honderd, van ambtenaren tot voedselveiligheidsexperts. Hij stuitte op slachtoffers, op klokkenluiders, op casus na casus waarin mensen al dan niet anoniem hun zegje deden. En hij stuitte op de fundamentele vergissing die volgens hem is gemaakt. Het weghalen van het toezicht en de controle op de voedselveiligheid bij Volksgezondheid had 'nooit mogen gebeuren', zegt van Silfhout. Het creëren van één VWA vindt hij een vergissing. Het onderbrengen daarvan, in steeds uitgekledere vorm, bij eerst het ministerie van Landbouw en, toen ook dat verdween, het ministerie van Economische Zaken. "Dat zijn belanghebbende clubs. Ze staan voor de industrie, terwijl volksgezondheid moet staan voor consumenten. Dat hoort niet thuis bij zo'n ministerie."
'Boerenoorlogen'
Hij noemt het de "boerenoorlogen". Boerenbelangen hebben er volgens Van Silfhout uiteindelijk voor gezorgd dat de kennis en ervaring van de Keuringsdienst van Waren en diverse onafhankelijke Inspecties het onderspit delfden tegen de economische belangen van de agrisector. Hij citeert het advies van voormalig Chief Veterinary Officer Henk Verburg die destijds nog onder het ministerie van VWS ressorteerde. Tijdens de grote vogelgriep-uitbraak adviseerde Verburg de gehele Nederlandse pluimveestapel te ruimen om meteen ook het persistente probleem van salmonellabesmetting aan te pakken. Uitgebeend schrijft: "De reacties waren niet mals. Wat hij wel niet dacht? Hoeveel zou dit de sector kosten? Het economische belang prevaleerde hier boven de voedselveiligheid en het idee van Verburg ging de kast in. In landen als Zweden hebben ze het wel zo aangepakt. Daar is vrijwel alle pluimvee sindsdien salmonellavrij, evenals de eieren."
Zo is het belang van de voedselveiligheid in Nederland, de invalshoek van de volksgezondheid, "gewoon verdwenen" zegt Van Silfhout. Daar is hij, terugkijkend op de hele hectische periode, nog steeds het meest verbaasd over. Hij er is zo verontrust over, dat hij zegt een "plusparlementair onderzoek" te willen voorstellen - geen parlementaire enquête, maar een breed politiek gedragen onderzoek naar hoe het zo ver heeft kunnen komen met onze voedselveiligheid. De Nederlandse Volksgezondheid staat immers op het spel. En wie doordenkt, ziet natuurlijk meteen het vervolg: paradoxaal genoeg zijn daarmee óók meteen onze exportbelangen in het geding. Reuring binnenslands zorgt tenslotte voor wantrouwen buitenslands.
Van Silfhout is ook boos op de politiek. Die legt momenteel bij ieder incident in een soort Pavlov-reactie de NVWA over de knie. Gemakshalve vergeet de Tweede Kamer dat ze er zelf voor gekozen heeft het staatstoezicht tot het minimaal mogelijke terug te brengen en de voorgangers van de de NVWA "tot op het bot" uit te kleden.
Rode draad
Hoe serieus het wat Van Silfhout betreft is, beschrijft hij in de 17 hoofdstukken van 'Uitgebeend'. Ze lezen op het eerste gezicht als een ratjetoe van voorvallen die vanuit gevoel voor 'affaires' worden neergezet. De hoofdstukken heten bijvoorbeeld Gekke Koeien en Gifkippen en gaan via de Vergeten Bacterie, Haagse Haantjes en het Broodje Salmonella tot Horsegate. Als rode draad loopt echter door het hele boek een analyse van de positionering van 'de organisatie van het voedseltoezicht' en de rol en keuzes van de overheid en politiek. Daaruit komt als onontkoombare conclusie naar boven dat overheid en politiek hebben verzaakt. Zij hebben toegestaan dat het toezicht op voedselveiligheid niet langer onafhankelijk is.
Van Silfhout heeft zijn punt gemaakt. Hij verwacht niet dat er in het over enkele weken uitkomende rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid nog veel nieuws zal staan. Uit zijn houding spreekt zelfverzekerdheid. Hier spreekt een man die voelt dat hij des poedels kern bij de staart heeft.
En wat gaat Van Silfhout nu doen? Het liefst zou hij zich nu weer op een kookboek richten. Want: "recepten zijn eigenlijk niets anders dan de voedselveiligheids- voorschriften uit het verleden", zegt hij.
Uitgebeend is uitgegeven bij Oostenwind en via deze link te bestellen bij Bol.com. Via uitgebeend.nl kun je de eerste 15 pagina's van het boek lezen.
ISBN 978-94-91481-04-8 | NUR 440
Fotocredits: Foodlog Media
Dit artikel afdrukken
Aanvankelijk had hij een longread in zijn hoofd, een uitgebreid artikel waarin hij op basis van story telling de voedselveiligheid binnen Nederland zou belichten. Het onderwerp was hem aangereikt door mr. Pieter van Vollenhoven, als een vrijblijvend verzoek. Na een paar jaar uitstel wegens andere projecten (waaronder zijn gelauwerde kookboek Kookkaravaan) was het voorjaar 2013 zover. Van Silfhout schetste Van Vollenhoven wat hij van plan was. Die reageerde meteen enthousiast: 'U wilt een boek, wat leuk!' Dat was hij eigenlijk helemaal niet van plan, maar toen ook een uitgever interesse toonde, ging hij om al had hij toen nog geen idee wat hij zich op de hals haalde.
Ik sprak met de auteur aan de vooravond van de presentatie van Uitgebeend in het Utrechtse Universiteitsmuseum. Over wat hem nu eigenlijk bewogen had. Recht op het doel af noemt hij zijn twee drijfveren. Keer op keer werd hij geraakt door de verhalen van de mensen die hij sprak. En bovenal was hij boos geworden. Boos over de manier waarop politiek het voedseltoezicht, en daarmee feitelijk de volksgezondheid van Nederland, verkwanselde.
'Belanghebbende clubs'
Zoals hij al voor de longread van plan was geweest, ging hij ook voor het boek op zoek naar de verhalen, de mensen. Hij sprak er zo'n honderd, van ambtenaren tot voedselveiligheidsexperts. Hij stuitte op slachtoffers, op klokkenluiders, op casus na casus waarin mensen al dan niet anoniem hun zegje deden. En hij stuitte op de fundamentele vergissing die volgens hem is gemaakt. Het weghalen van het toezicht en de controle op de voedselveiligheid bij Volksgezondheid had 'nooit mogen gebeuren', zegt van Silfhout. Het creëren van één VWA vindt hij een vergissing. Het onderbrengen daarvan, in steeds uitgekledere vorm, bij eerst het ministerie van Landbouw en, toen ook dat verdween, het ministerie van Economische Zaken. "Dat zijn belanghebbende clubs. Ze staan voor de industrie, terwijl volksgezondheid moet staan voor consumenten. Dat hoort niet thuis bij zo'n ministerie."
'Boerenoorlogen'
Hij noemt het de "boerenoorlogen". Boerenbelangen hebben er volgens Van Silfhout uiteindelijk voor gezorgd dat de kennis en ervaring van de Keuringsdienst van Waren en diverse onafhankelijke Inspecties het onderspit delfden tegen de economische belangen van de agrisector. Hij citeert het advies van voormalig Chief Veterinary Officer Henk Verburg die destijds nog onder het ministerie van VWS ressorteerde. Tijdens de grote vogelgriep-uitbraak adviseerde Verburg de gehele Nederlandse pluimveestapel te ruimen om meteen ook het persistente probleem van salmonellabesmetting aan te pakken. Uitgebeend schrijft: "De reacties waren niet mals. Wat hij wel niet dacht? Hoeveel zou dit de sector kosten? Het economische belang prevaleerde hier boven de voedselveiligheid en het idee van Verburg ging de kast in. In landen als Zweden hebben ze het wel zo aangepakt. Daar is vrijwel alle pluimvee sindsdien salmonellavrij, evenals de eieren."
Zo is het belang van de voedselveiligheid in Nederland, de invalshoek van de volksgezondheid, "gewoon verdwenen" zegt Van Silfhout. Daar is hij, terugkijkend op de hele hectische periode, nog steeds het meest verbaasd over. Hij er is zo verontrust over, dat hij zegt een "plusparlementair onderzoek" te willen voorstellen - geen parlementaire enquête, maar een breed politiek gedragen onderzoek naar hoe het zo ver heeft kunnen komen met onze voedselveiligheid. De Nederlandse Volksgezondheid staat immers op het spel. En wie doordenkt, ziet natuurlijk meteen het vervolg: paradoxaal genoeg zijn daarmee óók meteen onze exportbelangen in het geding. Reuring binnenslands zorgt tenslotte voor wantrouwen buitenslands.
Van Silfhout is ook boos op de politiek. Die legt momenteel bij ieder incident in een soort Pavlov-reactie de NVWA over de knie. Gemakshalve vergeet de Tweede Kamer dat ze er zelf voor gekozen heeft het staatstoezicht tot het minimaal mogelijke terug te brengen en de voorgangers van de de NVWA "tot op het bot" uit te kleden.
Rode draad
Hoe serieus het wat Van Silfhout betreft is, beschrijft hij in de 17 hoofdstukken van 'Uitgebeend'. Ze lezen op het eerste gezicht als een ratjetoe van voorvallen die vanuit gevoel voor 'affaires' worden neergezet. De hoofdstukken heten bijvoorbeeld Gekke Koeien en Gifkippen en gaan via de Vergeten Bacterie, Haagse Haantjes en het Broodje Salmonella tot Horsegate. Als rode draad loopt echter door het hele boek een analyse van de positionering van 'de organisatie van het voedseltoezicht' en de rol en keuzes van de overheid en politiek. Daaruit komt als onontkoombare conclusie naar boven dat overheid en politiek hebben verzaakt. Zij hebben toegestaan dat het toezicht op voedselveiligheid niet langer onafhankelijk is.
Van Silfhout heeft zijn punt gemaakt. Hij verwacht niet dat er in het over enkele weken uitkomende rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid nog veel nieuws zal staan. Uit zijn houding spreekt zelfverzekerdheid. Hier spreekt een man die voelt dat hij des poedels kern bij de staart heeft.
En wat gaat Van Silfhout nu doen? Het liefst zou hij zich nu weer op een kookboek richten. Want: "recepten zijn eigenlijk niets anders dan de voedselveiligheids- voorschriften uit het verleden", zegt hij.
Uitgebeend is uitgegeven bij Oostenwind en via deze link te bestellen bij Bol.com. Via uitgebeend.nl kun je de eerste 15 pagina's van het boek lezen.
ISBN 978-94-91481-04-8 | NUR 440
Fotocredits: Foodlog Media
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Dit is een boek dat ik zeker ga lezen. Voedselveiligheid is aan alle kanten uitgeknepen. Niet alleen bij NVWA maar ook bij bedrijven. Het kennisniveau rondom microbiologie, monitoringsplannen, risico-analyses en vooral relevante statisitiek interpretaties bij onze gemiddelde relatie is bedroevend laag. Ik kom tegen dat pas afgestuurde studenten belangrijke QA/QC beslissingen moeten nemen, ik kom oud-lerearen Frans of zelfs psychologen tegen die plotseling QA/QC manager worden. Ondernemers weten niet dat er strenge aansprakelijkheid geldt als je niet goed opgeleid personeel in dienst zet op dit soort functies. Voedselveiligheid is altijd 'situationeel' van product tot product en van fabriek tot fabriek. Niks geen algemene protocollen of google-analyeses dus. Er wordt tevens bezuinigd op schoonmaak procedures, validatie van schoonmaak en vooral op juiste machines. Goede machines die ontworpen zijn volgens EHEGE normen bijvoorbeeld. Maar ja, China is goedkoper en gewone inkopers kunnen het niet beoordelen. Neen, niet alleen de NVWA is teveel uitgeknepen. Ook expertise binnen bedrijven is zoek geraakt. Ik ben somber. En het is ook nog eens mijn vak en expertise.
@ wouter: je bent echt de enige niet die somber gesteld is, ik ben in ieder geval ook van de club! misschien om net weer andere redenen.
Ik las het boek vanmiddag. Kwam een ernstig omissie tegen in passages waar ik zelf in voorkom (p. 51 en 52). Hecht er dus aan dat duidelijk te maken. Volgens Van Silfhout zou kalfsvlees onveilig zijn omdat de nog jonge dieren uit geheel Europa met een maagdelijke darmflora naar Nederland gehaald worden. Dat is je reinste flauwekul en getuigt van bitter weinig kennis van de processen zoals ze daadwerkelijk in elkaar zitten. De dieren zijn inderdaad -net als jonge kinderen- onderling buitengewoon vatbaar als ze vanuit heel verschillende herkomsten en nog erg jong bij elkaar worden gezet; dat zorgt voor het samenbrengen van een hoge infectiegevoeligheid én een hoog risico op infecties. Daarom ware het heel veel beter als kalveren een aantal weken langer bij de melkveehouder zouden blijven totdat ze hun natuurlijke weerbaarheid beter hebben opgebouwd. Helaas is dat prijstechnisch nog altijd niet op te lossen én brengt het nieuwe Europese Landbouwbeleid die oplossingen nog verder uit zicht.
Maar dat heeft niets, maar dan ook niets te maken met de onveiligheid van slachtprocessen. Door onkunde van de journalist wordt hier kalverslachter Van Drie onterecht in een 'affaire' getrokken die niet aan de orde is. Eea overigens tegen mijn edits en autorisatie van de tekst in. Van Silfhout en ik hebben het er nl. uitvoerig over gehad. Ik ben benieuwd naar zijn manier om hiermee integer om te gaan.
We hebben het lek gevonden Dick. Jouw tekst was over het algemeen wel degelijk gewijzigd zoals je hebt gezien. Maar er zijn inderdaad, heel vervelend, toch een paar essentiële woorden niet meegenomen in de eindredactie. De oorzaak is een communicatiefout tussen mij, de uitgever en de eindredacteur in letterlijk de allerlaatste fase voor ons boek op de drukpers werd gelegd.
Zoals je aan de passage hieronder ziet, zijn – helaas – de woorden die ik in KAPITAAL had gezet, niet meegenomen. De eindredacteur dacht dat alleen de blauw gearceerde woorden en passages moesten worden aangepast. Hij zag de woorden in kapitale letters daarbij dus over het hoofd. Je begrijpt dat ik not amused ben daarover, maar het is geen onwil of kwade opzet geweest.
Hier een voorbeeld van de bewuste passage:
(..) Uit heel Europa worden er kalveren naar Nederland gehaald om ze door kalverhouders verder te mesten tot ze slachtrijp zijn. (..) De -jonge beesten met hun maagdelijke HUN NOG NIET ONTWIKKELDE darmflora zijn extra gevoelig voor -ziekten. En aangezien de kalveren uit verschillende gebieden met -allemaal zo hun eigen, andere ziektekiemen IN NEDERLAND bij elkaar komen, maakt dat DE KALVERHOUDERIJEN EN HET slachtproces risicovol. (..)
Excuses dus Dick, afspraak is afspraak en zoals je me kent, daar houd ik me aan. Altijd. In de volgende druk wordt de bewuste tekst alsnog gecorrigeerd en wel juist weergegeven. Jammer voor je gebruikte krachttermen, dit betreft namelijk onkunde noch integriteit, dit betreft een werkproces waarbij in alle hectiek van het allerlaatste moment enige onzorgvuldigheid is ontstaan.
Je weet, op de heilige geschriften na bestaat er misschien wel geen enkel boek dat honderd procent foutloos is. Mochten er nog meer lezers zijn die fouten ontdekken, en die zullen er zijn, laat ze me weten en ik pas alles in een volgende druk aan.
Hartelijke groet
Marcel
Marcel, dank. Je kunt uit mijn tekst in #3 afleiden dat het beter is de tekst van die passages geheel te herzien als je doel is je lezers te informeren over hoe het zit. Die 'ziektekiemen' (een woord dat suggereert dat daar heel iets ergs mee is; nee, het gaat om het voorkomen van ziekte door een hogere weerbaarheid van de dieren; Van Drie werkt daar hard aan binnen de bedrijfseconomische mogelijkheden die het bedrijf heeft) hebben niets met slachtrisico's te maken. Bij deze dus mijn aanbod om het echt goed op te schrijven.