Onderzoekers Janneke Samsom en Léa Costes van het Erasmus MC leggen uit hoe coeliakie tot stand kan komen. “Bij het ontwikkelen van coeliakie spelen drie factoren een rol: dieet, genetica en omgeving. In Nederland is gluten onderdeel van het dagelijks dieet en heeft ongeveer 1 op de 4 mensen de genetische aanleg om coeliakie te ontwikkelen. Maar naar schatting heeft maar 1 op de 200 mensen coeliakie. Er moet dus een omgevingsfactor zijn waardoor iemand de tolerantie voor gluten verliest.”

Muizenonderzoek
Bij muizen toonden de onderzoekers aan dat het in principe onschuldige reovirus de afweerreactie op gluten verandert. “Het reovirus is een veel voorkomend en onschuldig virus bij mensen. Vooral kinderen worden vaak geïnfecteerd met dit virus, maar worden er niet heel erg ziek van. Toch blijkt dat bij muizen die in aanraking komen met het reovirus de intolerantie voor gluten kan ontstaan. We hebben twee verschillende soorten reovirussen gebruikt. Een die meer ontsteking veroorzaakt dan de ander. We zagen dat het virus dat de meeste ontsteking veroorzaakt de intolerantie voor gluten tot gevolg heeft.”

Hoe dit bij mensen zit is nu nog niet duidelijk. Wel vonden de onderzoekers bij mensen met coeliakie een hoger gehalte aan antistoffen tegen het reovirus in het bloed, wat betekent dat deze mensen ooit geïnfecteerd geweest zijn met dit virus. “Maar of iedereen die de genetische aanleg heeft en het reovirus krijgt ook coeliakie ontwikkelt, dat weten we nog niet”, aldus Samsom.

1 op de 4 mensen heeft de genetische aanleg om coeliakie te ontwikkelen. Maar naar schatting heeft maar 1 op de 200 mensen coeliakie. Er moet dus een omgevingsfactor zijn waardoor iemand de tolerantie voor gluten verliest
Wetenschappelijke stap
Deze vinding is vooral een wetenschappelijke vooruitgang en niet iets waar patiënten nu al iets aan hebben. “Het is wetenschappelijk gezien een heel belangrijk startpunt. We weten nu dat het reovirus dit effect kan hebben en hebben dus een omgevingsfactor vastgesteld. Nu moeten we uitzoeken wat er precies gebeurt: waarom gaat het mis en wat gebeurt er waardoor je de tolerantie verliest? Dat zijn stappen in het onderzoek die eerst genomen moeten worden voor dat we er in de praktijk iets mee kunnen.”

Maag-, darm-, leverarts Chris Mulders van het VUmc, gespecialiseerd in coeliakie, is het hiermee eens. “Het is een goed uitgewerkte studie, waarin de onderzoekers ontdekken hoe het mechanisme werkt dat we al 10 à 20 jaar vermoeden. De resultaten van deze studie bevestigen onze vermoedens. Ik verwacht dat we deze bewijzen voor nog wel 3 of 4 andere virussen zullen vinden. Dit soort ontdekkingen zorgen ervoor dat we coeliakie beter leren begrijpen, maar het betekent niet dat we het kunnen voorkomen.”

Vaccinatie?
Hoofdonderzoeker Bana Jabri stelt in een reactie dat er mogelijk een vaccin ontwikkeld kan worden tegen coeliakie. Samsom is hier voorzichtiger in. “Er zijn nog veel te veel dingen die we niet weten om te spreken van een vaccin. In Nederland zijn we daar erg voorzichtig mee, zeker bij kinderen. We zullen eerst nog veel meer uit moeten zoeken voor dat we daar iets mee kunnen.” Ook coeliakie-expert Alessio Fasano laat weten dat dit nog toekomstmuziek is: “Deze link tussen coeliakie en het reovirus is opwindend omdat het een mogelijke target biedt voor preventie door vaccinatie. Aan de andere kant is het teleurstellend omdat het een grote uitdaging is om mensen te vaccineren tegen een asymptomatische virale infectie.”
Dit artikel afdrukken