2 min
Wat al jaren vermoed werd, is nu wetenschappelijk aangetoond. Een alledaags onschuldig virus kan het immuunsysteem aanzetten tot een extreme reactie op gluten met coeliakie als gevolg. Dat ontdekte een groep internationale onderzoekers.
Onderzoekers Janneke Samsom en Léa Costes van het Erasmus MC leggen uit hoe coeliakie tot stand kan komen. “Bij het ontwikkelen van coeliakie spelen drie factoren een rol: dieet, genetica en omgeving. In Nederland is gluten onderdeel van het dagelijks dieet en heeft ongeveer 1 op de 4 mensen de genetische aanleg om coeliakie te ontwikkelen. Maar naar schatting heeft maar 1 op de 200 mensen coeliakie. Er moet dus een omgevingsfactor zijn waardoor iemand de tolerantie voor gluten verliest.”
Muizenonderzoek
Bij muizen toonden de onderzoekers aan dat het in principe onschuldige reovirus de afweerreactie op gluten verandert. “Het reovirus is een veel voorkomend en onschuldig virus bij mensen. Vooral kinderen worden vaak geïnfecteerd met dit virus, maar worden er niet heel erg ziek van. Toch blijkt dat bij muizen die in aanraking komen met het reovirus de intolerantie voor gluten kan ontstaan. We hebben twee verschillende soorten reovirussen gebruikt. Een die meer ontsteking veroorzaakt dan de ander. We zagen dat het virus dat de meeste ontsteking veroorzaakt de intolerantie voor gluten tot gevolg heeft.”
Hoe dit bij mensen zit is nu nog niet duidelijk. Wel vonden de onderzoekers bij mensen met coeliakie een hoger gehalte aan antistoffen tegen het reovirus in het bloed, wat betekent dat deze mensen ooit geïnfecteerd geweest zijn met dit virus. “Maar of iedereen die de genetische aanleg heeft en het reovirus krijgt ook coeliakie ontwikkelt, dat weten we nog niet”, aldus Samsom.
Deze vinding is vooral een wetenschappelijke vooruitgang en niet iets waar patiënten nu al iets aan hebben. “Het is wetenschappelijk gezien een heel belangrijk startpunt. We weten nu dat het reovirus dit effect kan hebben en hebben dus een omgevingsfactor vastgesteld. Nu moeten we uitzoeken wat er precies gebeurt: waarom gaat het mis en wat gebeurt er waardoor je de tolerantie verliest? Dat zijn stappen in het onderzoek die eerst genomen moeten worden voor dat we er in de praktijk iets mee kunnen.”
Maag-, darm-, leverarts Chris Mulders van het VUmc, gespecialiseerd in coeliakie, is het hiermee eens. “Het is een goed uitgewerkte studie, waarin de onderzoekers ontdekken hoe het mechanisme werkt dat we al 10 à 20 jaar vermoeden. De resultaten van deze studie bevestigen onze vermoedens. Ik verwacht dat we deze bewijzen voor nog wel 3 of 4 andere virussen zullen vinden. Dit soort ontdekkingen zorgen ervoor dat we coeliakie beter leren begrijpen, maar het betekent niet dat we het kunnen voorkomen.”
Vaccinatie?
Hoofdonderzoeker Bana Jabri stelt in een reactie dat er mogelijk een vaccin ontwikkeld kan worden tegen coeliakie. Samsom is hier voorzichtiger in. “Er zijn nog veel te veel dingen die we niet weten om te spreken van een vaccin. In Nederland zijn we daar erg voorzichtig mee, zeker bij kinderen. We zullen eerst nog veel meer uit moeten zoeken voor dat we daar iets mee kunnen.” Ook coeliakie-expert Alessio Fasano laat weten dat dit nog toekomstmuziek is: “Deze link tussen coeliakie en het reovirus is opwindend omdat het een mogelijke target biedt voor preventie door vaccinatie. Aan de andere kant is het teleurstellend omdat het een grote uitdaging is om mensen te vaccineren tegen een asymptomatische virale infectie.”
Dit artikel afdrukken
Muizenonderzoek
Bij muizen toonden de onderzoekers aan dat het in principe onschuldige reovirus de afweerreactie op gluten verandert. “Het reovirus is een veel voorkomend en onschuldig virus bij mensen. Vooral kinderen worden vaak geïnfecteerd met dit virus, maar worden er niet heel erg ziek van. Toch blijkt dat bij muizen die in aanraking komen met het reovirus de intolerantie voor gluten kan ontstaan. We hebben twee verschillende soorten reovirussen gebruikt. Een die meer ontsteking veroorzaakt dan de ander. We zagen dat het virus dat de meeste ontsteking veroorzaakt de intolerantie voor gluten tot gevolg heeft.”
Hoe dit bij mensen zit is nu nog niet duidelijk. Wel vonden de onderzoekers bij mensen met coeliakie een hoger gehalte aan antistoffen tegen het reovirus in het bloed, wat betekent dat deze mensen ooit geïnfecteerd geweest zijn met dit virus. “Maar of iedereen die de genetische aanleg heeft en het reovirus krijgt ook coeliakie ontwikkelt, dat weten we nog niet”, aldus Samsom.
1 op de 4 mensen heeft de genetische aanleg om coeliakie te ontwikkelen. Maar naar schatting heeft maar 1 op de 200 mensen coeliakie. Er moet dus een omgevingsfactor zijn waardoor iemand de tolerantie voor gluten verliestWetenschappelijke stap
Deze vinding is vooral een wetenschappelijke vooruitgang en niet iets waar patiënten nu al iets aan hebben. “Het is wetenschappelijk gezien een heel belangrijk startpunt. We weten nu dat het reovirus dit effect kan hebben en hebben dus een omgevingsfactor vastgesteld. Nu moeten we uitzoeken wat er precies gebeurt: waarom gaat het mis en wat gebeurt er waardoor je de tolerantie verliest? Dat zijn stappen in het onderzoek die eerst genomen moeten worden voor dat we er in de praktijk iets mee kunnen.”
Maag-, darm-, leverarts Chris Mulders van het VUmc, gespecialiseerd in coeliakie, is het hiermee eens. “Het is een goed uitgewerkte studie, waarin de onderzoekers ontdekken hoe het mechanisme werkt dat we al 10 à 20 jaar vermoeden. De resultaten van deze studie bevestigen onze vermoedens. Ik verwacht dat we deze bewijzen voor nog wel 3 of 4 andere virussen zullen vinden. Dit soort ontdekkingen zorgen ervoor dat we coeliakie beter leren begrijpen, maar het betekent niet dat we het kunnen voorkomen.”
Vaccinatie?
Hoofdonderzoeker Bana Jabri stelt in een reactie dat er mogelijk een vaccin ontwikkeld kan worden tegen coeliakie. Samsom is hier voorzichtiger in. “Er zijn nog veel te veel dingen die we niet weten om te spreken van een vaccin. In Nederland zijn we daar erg voorzichtig mee, zeker bij kinderen. We zullen eerst nog veel meer uit moeten zoeken voor dat we daar iets mee kunnen.” Ook coeliakie-expert Alessio Fasano laat weten dat dit nog toekomstmuziek is: “Deze link tussen coeliakie en het reovirus is opwindend omdat het een mogelijke target biedt voor preventie door vaccinatie. Aan de andere kant is het teleurstellend omdat het een grote uitdaging is om mensen te vaccineren tegen een asymptomatische virale infectie.”
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 30 december krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 30 december krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Misschien: "Virus kan immunologische tolerantie voor gluten verstoren".
De kop in Science lijkt me wel correct geformuleerd. We weten natuurlijk niet of sommige factoren een belangrijkere rol spelen dan andere. De factoren die ik noemde zijn vooralsnog speculatief. Punt is vooral dat het (waarschijnlijk) niet alleen blootstelling aan gluten (en de toename daarvan t.g.v. veranderingen in onze voeding) is dat coeliakie kan triggeren, zoals vaak gesteld wordt.
Het broodonderzoek is, met slechts 90 proefpersonen, waarschijnlijk te klein om dit soort (relatief zeldzame) interacties vast te stellen. Het lijkt te zijn opgezet met de gedachte dat een eventueel pathologisch effect toe te wijzen is aan een duidelijk gedefinieerde vorm van brood (met een bepaalde graansoort en bereidingswijze), terwijl het wellicht redelijker is om te veronderstellen dat zulke pathologieën een gevolg zijn van de interactie tussen grote aantallen inwendige en uitwendige factoren, waarbij alleen specifieke combinaties tot problemen leiden. Met zo weinig proefpersonen en een beperkt aantal graansoorten en bereidingswijzen, kunnen hooguit interacties worden geïdentificeerd die heel vaak voorkomen en/of die heel sterke effecten hebben.
Dennis, uitstekend punt. Het doet - tenzij ik me vergis - niets af aan de bijzonderheid van het nieuws: er is ook van externe factoren sprake.
Kun je een suggestie doen voor een goede kop? En doet die in Science recht aan je opmerking dat er sprake is van een samenstel van factoren waarin je geen enkele te belangrijk moet maken?
Het allerspannendste is misschien wel dit: kan zo'n oorzakelijkheid (complex of niet) ook uit de opzet van, bijvoorbeeld, het grote broodonderzoek komen?
De kop klopt niet helemaal: het virus op zich kan geen coeliakie veroorzaken. Zoals in de korte toelichting in Science staat:
"...when infection happened in the presence of a dietary antigen (such as gluten or ovalbumin), tolerance to the dietary antigen was lost."
Het is dus een beetje zoals bij vliegrampen, er moet een hele keten aan dingen mis gaan voordat het daadwerkelijk leidt tot een ramp. Wat dit onderzoek m.i. dan ook vooral laat zien is dat het één-ziekte-één-oorzaak idee niet op gaat. Het is niet alleen de gluten-load, maar ook niet alleen de virusinfectie, het is beiden tegelijk. Sterker, het is niet ondenkbaar dat de genetische gevoeligheid, de microbioom samenstelling, of er sprake is van systemische laaggradige ontsteking, en nog meer van dergelijke factoren, ook een rol spelen, en allemaal net verkeerd moeten staan om uiteindelijk tot coeliakie te leiden.