7 min
China brengt de wereld enorme schade toe via virussen en broeikasgassen, zegt Wouter van der Weijden. Wordt het tijd om hen daar verantwoordelijk voor te stellen?
China dwingt de laatste maanden bewondering af doordat het met drastische maatregelen het coronavirus goeddeels onder controle heeft gekregen. Vervolgens oogstte het land goodwill door levering van medisch personeel en miljoenen mondkapjes aan Europese landen, ook al bleken die mondkapjes niet allemaal deugdelijk. Blijft staan dat de Chinese regering in december een klokkenluider heeft gearresteerd en pas laat na de eerste uitbraak van het virus heeft ingegrepen. Daardoor kon het zich rap verspreiden over de provincie Hubei en vervolgens over de wereld. Maar na deze valse start heeft het land een voorbeeld neergezet van hoe je een gevaarlijk virus kunt indammen.
Wuhan virus
President Trump beschouw ik als een gevaar voor de wereld, recent ook weer door zijn lichtzinnige uitspraken en beleid inzake het coronavirus. Toch had hij geen ongelijk toen hij sprak over het “Chinavirus” en het “Wuhan-virus”. Het is niet ongebruikelijk om een ziekte te noemen naar het land of de plaats van oorsprong. Denk aan de “Aziëgriep” en de “Hongkonggriep”, de “Mexicaanse griep”, “Ebola” en de “ziekte van Lyme”. (Terzijde: de naam “Spaanse griep” was misplaatst, want die griep was vermoedelijk ontstaan in de VS of in China). Natuurlijk heeft Trump net als elke populist de kwalijke neiging om de oorzaak van elk probleem buiten het eigen land te zoeken. Maar in dit geval is het feitelijk juist.
De schade door het coronavirus bedraagt inmiddels al vele biljoenen euro’s en gaat nog veel verder oplopen. De miljoenen mondkapjes zijn dan hooguit een minipleister op een megawond. En wat de griepvirussen betreft: zij veroorzaken jaarlijks 290.000 à 650.000 doden, met een incidentele uitschieter naar meer dan 1 miljoen. Ook zij zijn vaak made in China.
Intussen lijdt ook de natuur van China en van Zuidoost Azië schade. In één onderzoek naar dierenmarkten in de provincie Guangdong werden 97 verschillende diersoorten aangetroffen. Daarbij waren 23 bedreigde soorten slangen, schildpadden en vogels. Tussen al die dieren en mensen kunnen bovendien kruisbesmettingen plaatsvinden, waarbij nieuwe, hybride virussen kunnen ontstaan die een verhoogd risico creëren op het ontstaan van een ziekteverwekker die ook van mens op mens over kan springen. Het nieuwe coronavirus komt vermoedelijk van een vleermuis, wellicht met een schubdier als tussengastheer.
Broeikasgassen
Er is nog iets heel anders waarmee China de wereld enorme schade berokkent: zijn record bijdrage aan het klimaatprobleem. De emissies van broeikasgassen zijn sinds het begin van de eeuw duizelingwekkend snel gestegen en inmiddels al bijna 2x zo hoog als die van de VS. Per hoofd van de bevolking zijn de emissies weliswaar minder hoog dan die van de VS, maar al iets hoger dan die van de EU.
Hier passen twee relativeringen. Ten eerste wordt het beeld anders als we kijken naar de geschiedenis. De VS en de EU produceren al sinds de industriële revolutie CO2 uit fossiele bronnen, China begon daar pas later mee. De cumulatieve bijdragen sinds 1750 van de VS en de EU bedroegen in 2017 respectievelijk 25% en 22% - beide nog steeds fors meer dan die van China met 13%. Maar waarom zou China meer CO2 per inwoner moeten produceren dan de EU?
Ten tweede zijn wij in de EU medeverantwoordelijk voor een deel van de emissies in China. We kopen daar immers een hoop spullen. Maar dat aandeel wordt vaak overschat. De emissies door productie zijn in China slechts zo’n 10% hoger dan de emissies door hun consumptie. Kort door de bocht: veruit de meeste spullen maken ze nog altijd voor hun binnenlandse markt. En omgekeerd is China voor een klein deel verantwoordelijk voor de Europese emissies, bijvoorbeeld via hun import van vlees en zuivel.
Brengt China met virussen de wereld elk jaar schade toe, met broeikasgassen gaat het om schade voor vele generaties. Er zijn goede redenen om China verantwoordelijk te stellen voor hun aandeel in beide problemen.
Wat betreft broeikasgassen hebben de EU en de VS uiteraard pas recht van spreken als ze hun eigen emissies fors terugdringen. Trump is dat niet van plan, maar de Europese Commissie heeft in de Green Deal hoge ambities geformuleerd. En dan is het terecht dat ze niet alleen klimaatmaatregelen binnen Europa aankondigt, maar ook een drempel opwerpt voor import van goederen met een relatief grote “carbon footprint” uit China en andere landen. Dat kan met een importheffing of met normen. Zo’n maatregel kan wereldwijd doorwerken, want Europese standaarden worden niet zelden overgenomen door handelspartners.
Dan de virussen. Na de SARS uitbraak in 2003 heeft China een verbod ingesteld op de jacht, het transport en de handel van wilde dieren, maar dat verbod werd later weer opgeheven. Structureler was de aanpak van de houderijen van civetkatten - de diersoort waarvan werd aangenomen dat ze het virus had opgepikt van vleermuizen en overgebracht op mensen. Deze houderijen zijn onder quarantaine geplaatst of geruimd. Na de recente Covid-19 uitbraak heeft China opnieuw de consumptie van alle wilde dieren verboden. Maar die consumptie is cultureel diep verankerd, dus de kans is groot dat de handel ondergronds gaat of straks opnieuw wordt toegelaten. Bovendien blijven de markten met levende kippen en eenden open. Die zijn weliswaar niet de kweekvijver van nieuwe coronavirussen, maar wel van veel griepvirussen. Ook op dat terrein heeft de hele wereld dus reden om China aan te spreken op de aangerichte schade. Met een bescheiden schadevergoeding van 10% zouden veel landen al geholpen zijn.
Blijkt China niet bereid tot definitieve sluiting, dan zou de EU (al dan niet samen met de VS) de druk kunnen opvoeren via het handelsbeleid. Daarmee zou de EU niet alleen zijn eigen volksgezondheid en economie een dienst kan bewijzen, maar die van de hele wereld. Ook dan zullen er nog pandemieën optreden, maar lang niet zo vaak. En laten wij intussen van China, Taiwan en Zuid Korea leren hoe je zo’n pandemie effectief kunt aanpakken.
Tenslotte: eerlijk is eerlijk. Een pandemische zoönose kan ook uitbreken in Europa. Dat had bijvoorbeeld kunnen gebeuren bij de vogelgriep van 2003 en de Q-koorts in 2007, beide made in Holland. Dan moeten wij zelf ook accepteren dat het beestje bij de naam wordt genoemd en de meest getroffen landen schadevergoeding betalen. Misschien een overweging om mee te nemen in onze plannen voor de varkens- en de pluimveehouderij.
Wouter van der Weijden is directeur van de Stichting Centrum voor Landbouw en Milieu. Samen met Rob Leewis en Pieter Bol schreef hij het boek Biological Globalisation – Bio-invasions and their impacts on nature, the economy and public health (KNNV Publishing, 2007).
Een eerdere en kortere versie van dit artikel verscheen in de Volkskrant van 26 maart.
Dit artikel afdrukken
Die virussen zijn geen natuurverschijnsel en het is niet toevallig dat China belangrijkste kweekvijver is van zoönotische virussenHeel anders wordt het beeld als we kijken naar het ontstaan van pandemische virussen. Daar heeft China juist het verkeerde voorbeeld gegeven. Die virussen zijn namelijk geen natuurverschijnsel en het is niet toevallig dat China belangrijkste kweekvijver is van zoönotische virussen. Daartoe behoren niet alleen de verwekkers van SARS en Covid-19, maar ook die van de meeste jaarlijkse grieppandemieën. Bron zijn met name de lokale Chinese wet markets waar levende dieren worden verhandeld. Naast kippen en eenden betreft het zulke uiteenlopende dieren als fazanten, schubdieren, slangen, wasbeerhonden en herten. De wilde dieren leveren vlees dat geldt als prestigieus en gezond, of worden gebruikt als huisdier of om er geneesmiddelen, kleding en sieraden van te maken. Het betreft een gigantische markt van zo’n 73 miljard dollar. Met die kweekvijver schaadt China niet alleen zijn eigen volksgezondheid en economie, maar die van de hele wereld. We kunnen die markten welhaast beschouwen als biologische kernbommen. Met dien verstande dat een echte kernbom lokaal veel meer slachtoffers zal eisen, maar mondiaal veel minder.
Wuhan virus
President Trump beschouw ik als een gevaar voor de wereld, recent ook weer door zijn lichtzinnige uitspraken en beleid inzake het coronavirus. Toch had hij geen ongelijk toen hij sprak over het “Chinavirus” en het “Wuhan-virus”. Het is niet ongebruikelijk om een ziekte te noemen naar het land of de plaats van oorsprong. Denk aan de “Aziëgriep” en de “Hongkonggriep”, de “Mexicaanse griep”, “Ebola” en de “ziekte van Lyme”. (Terzijde: de naam “Spaanse griep” was misplaatst, want die griep was vermoedelijk ontstaan in de VS of in China). Natuurlijk heeft Trump net als elke populist de kwalijke neiging om de oorzaak van elk probleem buiten het eigen land te zoeken. Maar in dit geval is het feitelijk juist.
De schade door het coronavirus bedraagt inmiddels al vele biljoenen euro’s en gaat nog veel verder oplopen. De miljoenen mondkapjes zijn dan hooguit een minipleister op een megawond. En wat de griepvirussen betreft: zij veroorzaken jaarlijks 290.000 à 650.000 doden, met een incidentele uitschieter naar meer dan 1 miljoen. Ook zij zijn vaak made in China.
Intussen lijdt ook de natuur van China en van Zuidoost Azië schade. In één onderzoek naar dierenmarkten in de provincie Guangdong werden 97 verschillende diersoorten aangetroffen. Daarbij waren 23 bedreigde soorten slangen, schildpadden en vogels. Tussen al die dieren en mensen kunnen bovendien kruisbesmettingen plaatsvinden, waarbij nieuwe, hybride virussen kunnen ontstaan die een verhoogd risico creëren op het ontstaan van een ziekteverwekker die ook van mens op mens over kan springen. Het nieuwe coronavirus komt vermoedelijk van een vleermuis, wellicht met een schubdier als tussengastheer.
Broeikasgassen
Er is nog iets heel anders waarmee China de wereld enorme schade berokkent: zijn record bijdrage aan het klimaatprobleem. De emissies van broeikasgassen zijn sinds het begin van de eeuw duizelingwekkend snel gestegen en inmiddels al bijna 2x zo hoog als die van de VS. Per hoofd van de bevolking zijn de emissies weliswaar minder hoog dan die van de VS, maar al iets hoger dan die van de EU.
Hier passen twee relativeringen. Ten eerste wordt het beeld anders als we kijken naar de geschiedenis. De VS en de EU produceren al sinds de industriële revolutie CO2 uit fossiele bronnen, China begon daar pas later mee. De cumulatieve bijdragen sinds 1750 van de VS en de EU bedroegen in 2017 respectievelijk 25% en 22% - beide nog steeds fors meer dan die van China met 13%. Maar waarom zou China meer CO2 per inwoner moeten produceren dan de EU?
Ten tweede zijn wij in de EU medeverantwoordelijk voor een deel van de emissies in China. We kopen daar immers een hoop spullen. Maar dat aandeel wordt vaak overschat. De emissies door productie zijn in China slechts zo’n 10% hoger dan de emissies door hun consumptie. Kort door de bocht: veruit de meeste spullen maken ze nog altijd voor hun binnenlandse markt. En omgekeerd is China voor een klein deel verantwoordelijk voor de Europese emissies, bijvoorbeeld via hun import van vlees en zuivel.
Brengt China met virussen de wereld elk jaar schade toe, met broeikasgassen gaat het om schade voor vele generaties. Er zijn goede redenen om China verantwoordelijk te stellen voor hun aandeel in beide problemenVerantwoordelijkheid
Brengt China met virussen de wereld elk jaar schade toe, met broeikasgassen gaat het om schade voor vele generaties. Er zijn goede redenen om China verantwoordelijk te stellen voor hun aandeel in beide problemen.
Wat betreft broeikasgassen hebben de EU en de VS uiteraard pas recht van spreken als ze hun eigen emissies fors terugdringen. Trump is dat niet van plan, maar de Europese Commissie heeft in de Green Deal hoge ambities geformuleerd. En dan is het terecht dat ze niet alleen klimaatmaatregelen binnen Europa aankondigt, maar ook een drempel opwerpt voor import van goederen met een relatief grote “carbon footprint” uit China en andere landen. Dat kan met een importheffing of met normen. Zo’n maatregel kan wereldwijd doorwerken, want Europese standaarden worden niet zelden overgenomen door handelspartners.
Dan de virussen. Na de SARS uitbraak in 2003 heeft China een verbod ingesteld op de jacht, het transport en de handel van wilde dieren, maar dat verbod werd later weer opgeheven. Structureler was de aanpak van de houderijen van civetkatten - de diersoort waarvan werd aangenomen dat ze het virus had opgepikt van vleermuizen en overgebracht op mensen. Deze houderijen zijn onder quarantaine geplaatst of geruimd. Na de recente Covid-19 uitbraak heeft China opnieuw de consumptie van alle wilde dieren verboden. Maar die consumptie is cultureel diep verankerd, dus de kans is groot dat de handel ondergronds gaat of straks opnieuw wordt toegelaten. Bovendien blijven de markten met levende kippen en eenden open. Die zijn weliswaar niet de kweekvijver van nieuwe coronavirussen, maar wel van veel griepvirussen. Ook op dat terrein heeft de hele wereld dus reden om China aan te spreken op de aangerichte schade. Met een bescheiden schadevergoeding van 10% zouden veel landen al geholpen zijn.
Tenslotte: eerlijk is eerlijk. Een pandemische zoönose kan ook uitbreken in Europa. Dat had bijvoorbeeld kunnen gebeuren bij de vogelgriep van 2003 en de Q-koorts in 2007, beide 'made in Holland'Misschien kan de EU in die claim samen optrekken met de VS en met armere zwaar getroffen landen. Nog belangrijker is dat China de recente sluiting van de zogeheten wet markets definitief maakt. Dat hadden ze zestien jaar na de SARS uitbraak nog altijd niet gedaan. Wat een contrast met de doortastende aanpak van Covid-19: succesvol binnen 4 maanden!
Blijkt China niet bereid tot definitieve sluiting, dan zou de EU (al dan niet samen met de VS) de druk kunnen opvoeren via het handelsbeleid. Daarmee zou de EU niet alleen zijn eigen volksgezondheid en economie een dienst kan bewijzen, maar die van de hele wereld. Ook dan zullen er nog pandemieën optreden, maar lang niet zo vaak. En laten wij intussen van China, Taiwan en Zuid Korea leren hoe je zo’n pandemie effectief kunt aanpakken.
Tenslotte: eerlijk is eerlijk. Een pandemische zoönose kan ook uitbreken in Europa. Dat had bijvoorbeeld kunnen gebeuren bij de vogelgriep van 2003 en de Q-koorts in 2007, beide made in Holland. Dan moeten wij zelf ook accepteren dat het beestje bij de naam wordt genoemd en de meest getroffen landen schadevergoeding betalen. Misschien een overweging om mee te nemen in onze plannen voor de varkens- en de pluimveehouderij.
Wouter van der Weijden is directeur van de Stichting Centrum voor Landbouw en Milieu. Samen met Rob Leewis en Pieter Bol schreef hij het boek Biological Globalisation – Bio-invasions and their impacts on nature, the economy and public health (KNNV Publishing, 2007).
Een eerdere en kortere versie van dit artikel verscheen in de Volkskrant van 26 maart.
Update 20 april | 12:00
Virus afkomstig uit lab?
Op sociale media circuleren, deels al sinds januari, de volgende verhalen:
De verhalen 1, 2 en 3 hebben inmiddels de mainstream media bereikt.
Als zij zouden kloppen zou dit betekenen dat de term “Wuhan virus” des te meer van toepassing is. Ook zou er een extra reden zijn om China aansprakelijk te stellen voor de wereldwijd aangericht megaschade.
De wet market kan zeer wel een secundaire bron van het coronavirus zijn geweest. En ook nog steeds, net als in 2002 bij het SARS-virus, een potentiële primaire bron van humaan-pathogene virussen. De combinatie van lab en wet market zou daarmee een potentiële “biologische kernbom” blijven. Zoals ik al vreesde zijn de wet markets in Wuhan deels al weer geopend, al dan niet met strengere hygiëneregels. Mogelijk heeft de regering dat gedaan om te voorkomen dat de markt ondergronds zou gaan en uit het zicht van de inspectie zou verdwijnen. De markt ligt op 800 meter van het virologisch lab. Je zou bijna zeggen: wat wil een pandemisch virus nog meer?
Op 6 april riepen meer dan 200 natuurbeschermingsorganisaties de WHO op om alles te doen om te voorkomen dat nieuwe ziekten zich vanuit “wildlife” zouden kunnen verspreiden. De WHO riep op zijn beurt op 13 april landen over de hele wereld op om “gevaarlijke” wet markets te sluiten. David Nabarro van de WHO was op de BBC duidelijker: de WHO adviseert regeringen om wet markets te sluiten.
Overigens verkopen niet alle wet markets wilde dieren. Dat gebeurt wel op een flink aantal markten in China, Zuidoost Azië en Afrika.
President Trump heeft desgevraagd gezegd dat zijn inlichtingendiensten onderzoek doen naar verhaal 1. Maar als ook de verhalen 2 en 3 zouden kloppen, heeft hij er zelf ook een probleem bij.
En dat probleem zou explosief kunnen worden als ook verhaal 4 zou blijken te kloppen. Overigens verwacht ik dat niet, want het lijkt mij nagenoeg uitgesloten dat een Amerikaanse onderzoeksinstelling samen met een lab van zijn grootste geopolitieke rivaal aan een biologisch wapen zou werken.
Dat het om een geconstrueerd virus zou gaan is al op 7 februari op moleculair-genetische gronden weersproken op factcheck.org. Maar de Franse microbioloog Luc Montaignier (ontdekker van HIV) kwam recent, eveneens op genetische gronden, met de bewering dat het zou gaan om een hybride van het coronavirus en HIV, geconstrueerd om een virus tegen AIDS te ontdekken. Ook die bewering zal waarschijnlijk spoedig door andere genetici worden getoetst.
Virus afkomstig uit lab?
Op sociale media circuleren, deels al sinds januari, de volgende verhalen:
- Het coronavirus zou niet primair afkomstig zijn van de wet market in Wuhan, maar zijn ontsnapt uit het virologisch laboratorium in dezelfde stad.
- Het onderzoek zou enkele jaren mede zijn gefinancierd door een Amerikaanse onderzoeksinstelling.
- Amerikaanse diplomaten zouden het lab in 2018 hebben bezocht en Washington hebben laten weten dat ze zich zorgen maakten over de veiligheid van het lab.
- Het zou gaan om onderzoek naar een genetisch gemanipuleerd virus, bedoeld als biologisch wapen.
De verhalen 1, 2 en 3 hebben inmiddels de mainstream media bereikt.
Als zij zouden kloppen zou dit betekenen dat de term “Wuhan virus” des te meer van toepassing is. Ook zou er een extra reden zijn om China aansprakelijk te stellen voor de wereldwijd aangericht megaschade.
De wet market kan zeer wel een secundaire bron van het coronavirus zijn geweest. En ook nog steeds, net als in 2002 bij het SARS-virus, een potentiële primaire bron van humaan-pathogene virussen. De combinatie van lab en wet market zou daarmee een potentiële “biologische kernbom” blijven. Zoals ik al vreesde zijn de wet markets in Wuhan deels al weer geopend, al dan niet met strengere hygiëneregels. Mogelijk heeft de regering dat gedaan om te voorkomen dat de markt ondergronds zou gaan en uit het zicht van de inspectie zou verdwijnen. De markt ligt op 800 meter van het virologisch lab. Je zou bijna zeggen: wat wil een pandemisch virus nog meer?
Op 6 april riepen meer dan 200 natuurbeschermingsorganisaties de WHO op om alles te doen om te voorkomen dat nieuwe ziekten zich vanuit “wildlife” zouden kunnen verspreiden. De WHO riep op zijn beurt op 13 april landen over de hele wereld op om “gevaarlijke” wet markets te sluiten. David Nabarro van de WHO was op de BBC duidelijker: de WHO adviseert regeringen om wet markets te sluiten.
Overigens verkopen niet alle wet markets wilde dieren. Dat gebeurt wel op een flink aantal markten in China, Zuidoost Azië en Afrika.
President Trump heeft desgevraagd gezegd dat zijn inlichtingendiensten onderzoek doen naar verhaal 1. Maar als ook de verhalen 2 en 3 zouden kloppen, heeft hij er zelf ook een probleem bij.
En dat probleem zou explosief kunnen worden als ook verhaal 4 zou blijken te kloppen. Overigens verwacht ik dat niet, want het lijkt mij nagenoeg uitgesloten dat een Amerikaanse onderzoeksinstelling samen met een lab van zijn grootste geopolitieke rivaal aan een biologisch wapen zou werken.
Dat het om een geconstrueerd virus zou gaan is al op 7 februari op moleculair-genetische gronden weersproken op factcheck.org. Maar de Franse microbioloog Luc Montaignier (ontdekker van HIV) kwam recent, eveneens op genetische gronden, met de bewering dat het zou gaan om een hybride van het coronavirus en HIV, geconstrueerd om een virus tegen AIDS te ontdekken. Ook die bewering zal waarschijnlijk spoedig door andere genetici worden getoetst.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Hier uitleg over hoe China het CE-logo misbruikt: CE (met een kleinere ruimte tussen de C en de E) betekent 'China Export'. Het officiële CE-logo betekent 'Conformité Européenne'.
Piet #25, je hebt gelijk dat de status van "ontwikkelingsland" die China nog altijd heeft in de WTO een deel van hun productie en emissies verklaart.
Maar de giga aantallen pakjes die we via AliExpress uit China krijgen hebben ook te maken met de volgende factoren:
1) Op ingevoerde producten uit niet-EU-landen hoef je geen btw of invoerrechten te betalen beneden de 22 euro.
2) Het Postverdrag van de Wereldpostunie zorgt ervoor dat er gegarandeerde standaardvergoedingen zijn voor de verzending in een ander land. Die kosten zijn lager voor ontwikkelingslanden en China ziet zichzelf nog steeds zo. De VS en Scandinavische landen willen die status beëindigen.
3) Veel producten uit China, o.a. speelgoed, hebben een € logo zonder dat ze voldoen aan de Europese veiligheidseisen.
Arjan Lubach maakte hier onlangs gehakt van.
Aanpakken van deze factoren zal de producten duurder (liever: minder spotgoedkoop) en veiliger maken, de productie van- en de handel er in beperken, evenals ons aandeel in de Chinese CO2-emissies.
Of ook de totále emissies terug zullen lopen is niet bij voorbaat te zeggen. Hangt o.a. af van waterbedeffecten: gaat de productie verschuiven naar "echte" ontwikkelingslanden of naar de EU?
En wordt er minder van gekocht?
Tussendoor even een terugkijktip, zeer de moeite waard:
"De kennis van nu", het wetenschapsprogramma van de NTR, op NPO2, 1 april 22:20.
Daarin o.a. beelden van een Rotterdamse virologe die een "swap" neemt van een kip op een Chinese dierenmarkt.
Kijk van 4:00 tot 10:30.
#17, Dick, (ja sorry Wouter, even tussendoor), waarom ligt Fl er bij LNV uit? #Piet vindt dat ze de werkeloosheidsstatistieken dan maar moeten bevolken (kost geld, ik zou zeggen: mee werken op het boerenland, zeker nu in coronatijden).
#17 Dick. Als Foodlog er bij LNV uitligt, zijn er daar een paar ambtelijke Mandarijne fossielen die en schop onder hun hol moeten hebben. Zulke lieden horen de werkloosheidsstatistieken te bevolken. Dergelijke lui zijn overtallig en overbodig.