De Correspondent publiceerde recent een artikel van de hand van  Charles C. Mann met de titel Waarom de toekomst van de landbouw zomaar in het verleden kan liggen.

Het staat in de essaybundel Veerkracht als opdracht, die op woensdag 16 december werd gepresenteerd in Pakhuis de Zwijger. Mann beschrijft traditionele productiesystemen en identificeert principes waarmee de belangrijkste problemen van de huidige landbouw aangepakt zouden kunnen worden: klimaatsverandering, kunstmest en pesticiden.

De principes die Mann beschrijft met de extra kennis van nu, kunnen met name interessant zijn bij de bevolkingsdichtheid van vroeger, maar niet voor het voeden van een nog steeds groeiende wereldbevolking die bovendien ook nog eens veeleisender is dan ten tijde van de Maya’s
Mann presenteert 6 principes en koppelt ze aan tegenwoordig sterk gepromote alternatieven voor de huidige landbouw. Mitigatie van en adaptatie aan klimaatverandering krijgt veel aandacht, evenals het elimineren van kunstmestgebruik.

Drie principes worden beschreven in relatie tot één productiesysteem, de milpa van de vroegere Maya:
1) Een laagproductieve maar weinig zorg vragende en snel afrijpende maïs, als "terugvaloptie" bij het mislukken van hoofdgewassen. Zoals onze boekweit vroeger en fonio in de Sahel; het gaat in essentie om 'armoede- of noodgewassen'.
2) De milpa zelf, een mengcultuur omringd door vruchtdragende bomen en struiken; de 'permacultuur' van nu.
3) De 'graafstok en zijn gebruik' staat voor 'niet grondkerende akkerbouw'.

Het gebruik van kastanjes als hoofdvoedingsbron in Noord-Amerika, leidt tot het promoten van 'voedselbossen' (4), en de combinatie van bomen, akkerbouw en vee in de Sahel wordt 'agropastoralebosbouw' (5). Als laatste noemt Mann de verrijking van landbouwgrond met houtskool in de Amazone regio, of 'koolstofsequestratie avant la lettre' (6)

Missers
De tekst bevat nog al wat irritante missers die laten zien dat Mann geen landbouwkundige of boer is. "Hellingen van sommige heuvels in Zuid-Mexico worden al zo’n vijf- of zesduizend jaar intensief bebouwd zonder aan vruchtbaarheid in te boeten", terwijl die milpa's jaarlijks meer dan 3 t/ha aan maïs, bonen en pompoen zouden hebben geproduceerd, is voor mij wishful thinking; agronomisch is dat onmogelijk en domweg onwaar. Stedelingen uit het Zuiden van de Sahellanden, die zich als boeren vestigden in de eigenlijke Sahel, maar geen idee hebben van 'droge landbouw' is ook zo'n mooie. En dan koeien, die "nog geen halve procent van het water dat nodig is voor teeltgewassen op een areaal met dezelfde oppervlak gebruiken!". Mann vergeet het water dat nodig is om de weidevegetatie te doen groeien.

Minstens zo problematisch is het feit dat de 6 principes gezien worden als gunstige alternatieven voor de gangbare landbouw, terwijl Mann - op het ongeloofwaardige milpa-cijfer na - geen productieniveaus geeft in relatie tot het aantal mensen dat hij denkt te kunnen voeden. Al evenmin schenkt hij aandacht aan condities voor succes.

Klimaatverandering ondanks 'succes'
De milpa's zullen productief geweest zijn, gezien de bevolkingsdichtheid van het Maya rijk, maar ontbossing, erosie en droogte worden mede verantwoordelijk geacht voor de ondergang. En het is aannemelijk gemaakt dat de kleine ijstijd, na decimering van de oorspronkelijke Amerikaanse bevolking na de komst van de Europeanen, verklaard kan worden door natuurlijke herbebossing van akkerland. Dat betekent dat ook de milpa's bijdroegen aan klimaatverandering!

Afrika telt momenteel veel landen met een bevolkingsdichtheid in dezelfde orde als die van de Maya's toen, en ook zonder kunstmestgebruik. Honger en voedselonzekerheid zijn er troef; ontbossing en erosie als gevolg van landbouw versnellen daar de klimaatverandering! Toepassing van de principes die Mann beschrijft met de extra kennis van nu, kan met name interessant zijn bij de bevolkingsdichtheid van vroeger, maar niet voor het voeden van een nog steeds groeiende wereldbevolking die bovendien ook nog eens veeleisender is dan ten tijde van de Maya’s.

In een tweede deel gaat Breman in op de mogelijkheden die de oude landbouwvormen in onze wereld wel degelijk kunnen hebben: zeven principes om vergeten landbouwmethodes weer bij de tijd te trekken
Dit artikel afdrukken