Bruin vet is na nieuw onderzoek een nog groter mysterie geworden

Bruin vet is een van die mysterieuze fysiologische fenomenen die steeds weer opduiken in medisch onderzoek en dan veel potentie lijken te hebben, maar ook weer geruisloos verdwijnen uit de belangstelling. De belofte van bruin vet is dat het energie verbrandt, een evolutionair bewaard mechanisme, bedoeld om baby’s warm te houden. Maar dat mogelijk ook is in te zetten om overbodige energie uit voeding te verbranden, dat anders maar als vet opgeslagen zou worden.
Bruin vet is vetweefsel dat diep verstopt bovenin de torso zit. Anders dan wit vet, het normale reservevet in vetcellen, bevatten bruine vetcellen veel mitochondriën, die warmte produceren. Bij opgroeiende mensen verdwijnt dat vermogen, tenzij het gestimuleerd blijft worden. Dikke mensen hebben veel wit vet, wat (passief) goed isoleert, waardoor (actief) bruin vet overbodig is en geheel verdwijnt.

Er is ook lichtbruin vet, een mix van wit en bruin. Bij muizen komt veel bruin vet voor en die worden daarom veel gebruikt voor onderzoek.

The Ice Man
Op Foodlog is vaak geschreven over bruin vet. Het vele Nederlandse onderzoek naar bruin vet is voor een deel geïnspireerd door de duursporter, fitnessgoeroe en medisch fenomeen Wim Hof, aka The Ice Man. Hof verdraagt een langdurig verblijf in een bak met ijsklontjes mede omdat bij hem veel bruin vet is geactiveerd. Uit onderzoek bleek dat hij daar een genetische aanleg voor heeft.
Het probleem is het activeren van bruin vet. Dat groeit als het ware aan als reactie op veelvuldig en langdurig verblijf in een zeer koude omgeving. Af en toe koud douchen is niet voldoende om het te kweken. Wel is inmiddels ontdekt dat het ‘hongerhormoon’ leptine een rol speelt, via een proces in de hypothalamus, die het energieverbruik in het lichaam regelt en kennelijk ook bruin vet aanstuurt. Dat pad is wellicht met medicijnen te beïnvloeden, maar die moeten dan nog wel worden uitgevonden.

Bruinvetkacheltje
Het bruinvetonderzoek was altijd vooral gericht op het ontwikkelen van een behandeling van obesitas. De theorie klinkt leuk: een bruinvetkacheltje dat de extra brandstof uit die zak chips en die gevulde koek opstookt. Klopt ook wel waarschijnlijk, voor mensen met actief bruin vet. Maar het effect is klein. Het is voorlopig onwaarschijnlijk dat de mens ooit zoveel bruin vet in het lichaam zal ontwikkelen, door koudetraining en/of medicamenten, dat het een serieuze capaciteit krijgt om obesitas te lijf te gaan.

De theorie klinkt leuk: een bruinvetkacheltje dat de extra brandstof uit die zak chips en die gevulde koek opstookt. Klopt ook wel waarschijnlijk, voor mensen met actief bruin vet. Maar het effect is klein. Het is voorlopig onwaarschijnlijk dat de mens ooit zoveel bruin vet in het lichaam zal ontwikkelen, door koudetraining en/of medicamenten, dat het een serieuze capaciteit krijgt om obesitas te lijf te gaan

Researchers van The Rockefeller University Hospital in New York onderzochten of bruin vet ook nog ergens anders toe dient. Het probleem met onderzoek aan bruin vet is dat het moeilijk te detecteren is. Alleen met PET-scans is het goed zichtbaar te maken, maar dat is een dure en onwenselijke techniek voor gezonde mensen, omdat er radioactiviteit bij komt kijken.

Radiologen
Maar aan de overkant van het New Yorkse lab waar Tobias Becher, een van de onderzoekers, werkt, zit een kankeronderzoeksinstituut. Daar worden jaarlijks duizenden mensen met een PET-scan doorgelicht op tumoren. De radiologen noteren ook keurig of zij bruin vet waarnemen, zodat dat weefsel later niet verward kan worden met gezwellen. Ook is van alle patiënten een dossier aangelegd met andere gegevens over hun gezondheid.
“We realiseerden ons dat dit een waardevolle bron kon zijn om te beginnen met het kijken naar bruin vet op een grotere schaal in de bevolking", zegt Becher tegen ScienceDaily. Er werden uiteindelijk gegevens van 52.000 patiënten van de overkant bestudeerd, bij wie bruin vet was aangetroffen.

Tien procent

In totaal zijn 130.000 scans bekeken op bruinvetweefsel. Tien procent van de patiënten bleek bruin vet te hebben. Waarschijnlijk is dat in een grotere, gezonde populatie een hoger percentage, omdat kankerpatiënten gevraagd wordt koude te vermijden, niet aan sport te doen en geen koffie te drinken, alle drie mogelijke factoren in de activering van bruin vet.
De patiënten met bruin vet bleken op veel punten van hun gezondheid opvallend goed te scoren (afgezien van de mogelijke kanker). Ze hadden minder hartklachten en een lagere bloeddruk. Het leek er ook op dat de aanwezigheid van bruin vet de negatieve effecten van ander aanwezig lichaamsvet compenseerde. De dikke patiënten met bruin vet waren gemiddeld gezonder dan die zonder.

Bloedsuikerspiegel
Een sluitende verklaring voor de waargenomen effecten is er niet. Wel staat vast dat bruin vet glucose verbrandt en daardoor de bloedsuikerspiegel verlaagt, hetgeen de ontwikkeling van diabetes zou kunnen tegengaan. Maar de bloeddruk wordt vooral gereguleerd door het hormonale systeem. Dat zou kunnen betekenen dat bruin vet ook werkt op de hormonale signalering naar andere organen. Dat zou niet verwonderlijk zijn, want wit vetweefsel is ook hormonaal actief.
Het is volgens de onderzoekers voor het eerst dat op zo’n grote schaal is aangetoond dat bruin vet de algehele gezondheid beïnvloedt. Pas in 2009 werd bruin vet behalve bij baby’s ook bij volwassenen waargenomen. Sindsdien is de speurtocht naar het ontwikkelen van bruin vet in volle gang. De New Yorkers bevestigen de bevindingen die al aan de hand van The Ice Man waren gedaan over de genetische component.