Boeren in symbiose

Van polariserende discussie…
Boer Mark*: “Natuurinclusief boeren is zo’n onzin. Laat ons nou gewoon efficiënt boeren en laat ons verder met rust, anders leggen we distributiecentra plat. Wij bemoeien ons toch ook niet met Schiphol of bouwend Nederland?”
Boer Ruud*: “Voor ons is Natuur Inclusieve Landbouw (NIL) juist de gewoonste zaak van de wereld. Kijk nou eens naar de overeenkomsten in plaats van de verschillen. Laten we wel zijn. Boeren en natuur zijn allebei 100% gebaseerd op… biologie.”
Boer Mark: “Ach, het is gewoon een linkse hobby van salonsocialisten. Het is toch in- en intriest dat de Amsterdamse Grachtengordel bepaalt hoe wij moeten boeren. 60 % van alle Kamerleden komt uit Rotterdam of Amsterdam. Ze zijn nog nooit op het platteland geweest, laat staan bij een boer. Een minderheid bepaalt voor de meerderheid.”
Boer Ruud: “We moeten beseffen dat we in Nederland boeren in een stadsstaat. In een glazen stal. Zullen rekening moeten houden met onze buren beleidsmakers en 20 miljoen andere bemoeials. Boeren met buren. Buurderijen. Als wij als boeren geen maatschappelijk draagvlak houden dan kan de laatste boer het lampje uitdoen. Wij kunnen alleen overleven in de context waarin we bestaan. Dat is onze licence to produce. In normaal Nederlands: stallen worden straks niet meer vergund maar gegund.”
Boer Mark: “Kan allemaal wel waar zijn, maar het is het agrifood complex dat samen een enorme waarde toevoegt en het bruto nationaal product verhoogt met ca 100 miljard euro. Driekwart van wat we produceren gaat de grens over naar de verenigde staten van Europa. Voor mij is dat de korte keten, en – mind you – 50 % van wat we consumeren importeren we in een lange keten van foodmiles. Snap jij het nog? Plus: het zijn de boeren die 10 % van de (in)directe beroepsbevolking de kost geeft, lees de banenmotor draaiend houdt. Laten we daar eens oog voor hebben. Bovendien; natuurinclusief boeren levert niets extra’s op.”
Boer Ruud: “Dat is niet waar. Ik bewijs het in mijn stal.”
Boer Mark: “Wel waar.”
Boer Ruud: “Niet waar.”
Boer Mark: “Wel.”
Boer Ruud: “Niet.”

Iedereen kijkt vanuit zijn eigen zuil, vanuit zijn eigen hokje en vanuit zijn eigen postzegel. Vanuit zijn eigen waarheid en zijn eigen perspectief

Naar dialogiserend proces…
Bovenstaande discussie leidt tot niets. Ja, tot grotere verwijdering van elkaar. Het is als het plaatje van twee personen tegenover elkaar en je schrijft in het midden een cijfer 6 vanuit het perspectief van de een. De ander ziet toch 100 % zeker een 9. En beiden hebben ze gelijk. Zo gaat het ook bij het transitieproces naar natuurinclusieve Landbouw.

Het echte probleem hier is de verzuiling, polarisatie en het stelling of loopgraaf nemen. Iedereen kijkt immers vanuit zijn eigen zuil, vanuit zijn eigen hokje en vanuit zijn eigen postzegel. Vanuit zijn eigen waarheid en zijn eigen perspectief. Want iedereen heeft zijn eigen paradepaardjes. Zijn eigen vakgebied, zijn eigen opleidingen, eigen regelingen, eigen tijdschriften, eigen taal. Nederland kikkerland is zo versplinterd en zo gepolariseerd dat iedere expert de splinter bevestigt. De kracht zit hem juist in het verbinden en leren van elkaar. Alle antwoorden zijn goed, zolang je maar kijkt naar het doel en de overeenkomsten.

Draagvlak door dialoog
Dat geldt voor burgers, boeren, beleidsmakers, bankiers, beheerders, bodemkundigen, buitenlui, bosbouwers etc. Ieder heeft zijn eigen pleidooi en waarheid en zijn eigen vak, maar daarmee ook slechts een puzzelstukje van de hele puzzel. Niet het grote gelijk en de grote overtuiging om zaken op te leggen aan een ander. Leer van elkaar. Start de dialoog. Denk 3D; Draagvlak Door Dialoog. Spring over je eigen schaduw heen. Probeer eerst te begrijpen en dan pas begrepen te worden!

In deze serie blogs over natuurinclusieve landbouw ga ik daarom eens niet uit van de INHOUD en de pro’s en con's, de argumenten, maar van het PROCES. In mijn ogen zit in het proces de Gouden Greep. De meeste discussies over natuurinclusieve landbouw gaan namelijk veelal over de inhoud, de ‘waarom’ en de ‘wat’. Ik wil stil staan bij de ‘hoe’. Het gaat in mijn ogen niet over de bestemming ‘natuurinclusief boeren’ of de reis er naartoe, het gaat om de participanten. Mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn en een willende coalitie vormen. De company die je voelt van de deelnemers die natuurinclusief boeren willen doorgronden. Het gaat niet om bestemming of reis, het gaat om de participanten, de deelnemers die WILLEN.

Boer en natuur maken allebei gebruik van de basis; bodem en biologie. De natuur al drie miljard jaar optimaal, de landbouw de laatste 70 jaar maximaal

Vooruit naar vroeger
Natuurinclusief boeren is in zekere zin zo oud als de weg naar Methusalem. Het is in de 21e eeuw vooruit naar vroeger. Gebruik de kracht van de natuur zonder paardenmiddelen. Boer en natuur maken allebei gebruik van de basis; bodem en biologie. De natuur al drie miljard jaar optimaal, de landbouw de laatste 70 jaar maximaal. De agrarische sector verweven met de natuur is een unieke ontwikkeling, met veel potentie. Juist in gidsland Nederland, waar we boeren in een stadsstaat. En waar we met die stadsstaat ook nog eens ’s werelds tweede agro-exporteur zijn. Juist in zo’n stad met 20 miljoen mensen is het de kunst niet te segregeren maar te integreren tussen landbouw en natuur. Dat is champions league topsport. En zo heeft de biologie het ons ook geleerd. De natuur heeft alle antwoorden al gevonden, kent geen afval, helpt elkaar, en zoekt balans.

Juist in het proces naar natuurinclusieve landbouw maken wij het verschil. Hoe krijgen we natuurinclusieve landbouw gedragen in ontwikkeling? Guido Rijnja ontwikkelde eerder het concept ‘Dilemmalogica’. Dilemmalogica is bedoeld als hulpmiddel bij opgaven die zich als tegenstelling voordoen. Hoe kun je contact maken over de perspectieven op een opgave? En hoe kun je die kennis benutten om vast te stellen wat scheidt én – vooral – wat bindt? Wie de vraag stelt ‘Wat kan wél?’ komt een heel eind. Veel mensen snakken naar een overheid die tijdig en eerlijk zegt waarom iets aandacht vraagt, en die openlijk deelt wat ze wel weet – en wat niet. Rijnja’s stelling is: hoe verschillend je ook over iets denkt; er is altijd iets waar je het WEL over eens bent.

Rijnlands model
Build a bridge and get over it!, is mijn stelling. Vanuit die gezamenlijke positie kun je gaan bouwen aan overeenstemming. Werken aan een aanvaardbaar compromis. En ja, RijnJA, (what’s in a name), dan kom je weer bij het Rijnlandse model. Mijn beeld is dat we natuurinclusieve landbouw enkel en alleen van onderaf, letterlijk vanaf de bodem en bottom up kunnen laten slagen. Rijnlands. In vakmanschap, verbinding en vertrouwen. Zeker niet Angelsaksisch met Commando’s, Controle en Censuur. Ik loop nu bijna 30 jaar mee in de dialoog tussen boer burger en beleidsmaker, maar ik geloof in slechts één weg: de gedragen weg van onderaf.

—————————————
10 focustips voor een geslaagd transitie-proces naar een gidsland voor natuurinclusieve landbouw
1. Focus op van onderaf activeren, in plaats van opleggen van bovenaf. Gebruik daar de RESET-KNOP:
R Regels zijn nodig, activeer ze van onderaf. Maak eerst heel duidelijk wat natuurinclusieve landbouw is en wanneer je het goed doet (tegen welke extra beloning)
E Educatie is nodig, help de boer in zijn transitie, besteedt daar aandacht aan
S Sociale druk vanuit de maatschappij helpt
E Economisch moet het uit kunnen en zullen we verdienmodellen moeten creëren, waarde vanuit de keten, begin bij de afzet!
T Tools en Technieken zijn keihard nodig om natuurinclusieve landbouw te verwezenlijken bij het vergroenen van de agrarische sector
2. Focus op Good practice en Quick wins. Dat enthousiasmeert. Goed voorbeeld doet goed volgen. Boeren willen leren van (en volgen) boeren.
3. Focus op ontwikkelen in plaats van veranderen. Iedereen is vóór ontwikkeling, daar zit de ik van ‘ik ontwikkel’ in. In veranderen zit de ‘ander in die wil dat ik iets verander’. In ontwikkelen zit een lonkend perspectief van mogen meedoen. In veranderen de toon van ’moeten’.
4. Focus op integreren, niet op segregeren. Kijk dus naar de overeenkomsten in plaats van de verschillen tussen landbouw en natuur.
5. Focus op in samenspraak met en geven om de omgeving.
6. Focus op een Rijnlandse aanpak van vakmanschap, verbinding en vertrouwen. Niet op het Angelsaksische model. ‘’Shareholdervalue is value for holders who don’t want to share.’’
7. Focus op waarde en waarderen. Niet op geld. Geld stroomt naar (emotionele) waarde.
8. Focus op belonen, niet beboeten. Niet op regels en wetten. Regels leiden tot regels. Ze maken hersendood en harteloos.
9. Focus op dialoog, build that bridge. Niet op discussiëren.
10. Focus op participeren, niet op polariseren.
———————————————–

Als we hier komende decennia een unieke symbiose van kunnen maken, zal ook de komende 100 jaar de Nederlandse vruchtbare delta een gidsland blijven voor alle andere delta’s in de wereld waar agroproductie key is. Dan blijft Nederland vooruitstrevend en toonaangevend. Niet door in te grijpen in de natuur maar door mee te werken met de kracht van de natuur. Waarbij de natuurinclusieve variant werkt met verdienmodellen (geen verliesmodellen, dus uit de kostprijsrace naar de bodem) op carbonfarming (denk voedselbos), wateropvang (denk klimaat), biodiversiteit (denk robuuste systemen) en gezondheid (denk groene apotheek en groene gewasbescherming). En dan blijven we een gidsland in agrifood voor de wereld in producten en diensten. Dan houden onze boeren bestaansrecht. Mind you. Een land zonder maakindustrie – lees zonder primaire boeren, heeft geen innovatie-potentieel.
Boeren in symbiose met de natuur, dat is je reinste topsport. Dat vergt pas vakmanschap en ondernemerschap. En … dat moet betaald worden. Ja,… daar zijn boer Mark en boer Ruud het wel over eens.

*De namen Mark en Ruud zijn fictieve namen


Roger Engelberts is o.a. directeur-eigenaar van Imagro en voormalig HAS-lector Co-creatie.