Die eeuwige Nederlandse ambitie om wereldkampioen te worden, is ook op het gebied van land- en tuinbouwexport te mooi om waar te zijn. Onze exportpositie is tenslotte in belangrijke mate een handelsstroom die niet op eigen bodem is geproduceerd. We importeren voer en andere agrarische commodities en verwerken of verhandelen die. Met Afrika als opkomend continent, zal Marokko zeker niet het enige van de 54 Afrikaanse landen blijven dat zich in top 4 zal melden. Kennis en competenties zijn zich aan het verspreiden. Wie superieur blijft denken vanuit oude patronen en verhoudingen, is niet meer van deze tijd.
Geen toeval
Deze opkomst van Marokko is geen toevalligheid. Het binden van voetballers vanuit de Marokkaanse diaspora aan het nationale team in combinatie met een nationale strategie van competentie-ontwikkeling gebeurde door de voor dat doel opgezette Mohammed VI Football Academy. De winst van het nationale elftal is het resultaat van een coherente strategie die werd ingezet door de directeur van de Marokkaanse voetbalbond Fouzi Lekjaa, die tevens onderminister voor financiën is.
Vier in Nederland geboren spelers zijn opgenomen in de selectie. Zelfs de hoofdredacteur van dit medium weet inmiddels te melden dat de voetballers Sofyan en Nordin Amrabat in zijn geboorteplaats Huizen (NH) hun voetbalcarrière begonnen bij HSV Zuidvogels. Om de leeuw (naar keuze de Marokkaanse of de Nederlandse) maar in de bek te gaan kijken: als wij onze posities moeten afstaan aan nieuwe landen, hoe moeten we dan met onze verworvenheden omgaan? Het antwoord is niet zo ingewikkeld: door onze kennis en vaardigheden op een radicaal andere manier in te zetten.
Drie jaar stikstofcrisis heeft Nederland nog steeds geen perspectief opgeleverd. Inmiddels staan ook een water-, bodem- en vooral energiecrisis voor de deur. Wereldkampioen worden volgens de oude spelregels, zal niet meer lukken.
Water en energie
Met 40% van de bevolking werkzaam in agrarische ketens, is Marokko in grote mate afhankelijk van landbouw voor zowel export (aardbeien, sinaasappelen, tomaten) als lokale voedselvoorziening. Het meest complementair en concurrerend met Nederland is de tuinbouw, met name voor wat betreft vruchtgroenten in het winterseizoen. Met huidige energieprijzen, begint het logischer te worden om in Marokko te produceren dan in Nederland. Alleen ontbeert Marokko de kennis en kunde om deze productie duurzaam te realiseren omdat het te verspillend met water omgaat. Water wordt steeds schaarser in het land door klimaatverandering.
Twee verschillende werelden, voetbal en land- en tuinbouw, maar eenzelfde benadering. De visie die Marokko voor de voetbal uitrolt, wordt ook toegepast in de tuinbouwsector. Afgelopen zaterdag opende Prof. Farid Lekjaa - broer van Fouzi - in aanwezigheid van de Marokkaanse Minister van Landbouw Dr. Mohamed Sadiki en de Nederlandse ambassadeur in Marokko Jeroen Roodenburg, het Centre of Excellence Horticulture (CEH) in een afgeladen vol Institut Agronomique et Vétérinaire Hassan II (IAV) te Agadir. De minister sprak over het belang van voedselsoevereiniteit voor Marokko en het Afrikaanse continent waar zijn land een rol in wil spelen. Afrika is op dit moment sterk afhankelijk van andere continenten om zich te voeden omdat het gemiddeld 20% te weinig teelt.


Wellicht geholpen door de huidige energieprijzen, zijn Nederlandse tuinders meer dan geïnteresseerd in de ontwikkelingen die nu in Noord-Afrika gaande zijn.Mede ondersteund door de Nederlandse overheid is ten behoeve van de kennisontwikkeling op de campus een glazen kas van 8.000 m2 gerealiseerd ten behoeve van onderzoek, onderwijs en demonstratie. Samen met Nederlandse kennisinstellingen, innoverende bedrijven van 'zaad tot tomaat' is een belangrijke stap gezet om in samenwerking tussen de Marokkaanse en Nederlandse tuinbouwketens het bedekte teeltgebied van 25.000 ha rondom Agadir te moderniseren en te verduurzamen.
De focus van de campus richt net als de Marokkaanse voetbalstrategie niet alleen op Marokko maar ook op Afrika in haar geheel. Wellicht geholpen door de huidige energieprijzen, zijn Nederlandse tuinders meer dan geïnteresseerd in de ontwikkelingen die nu in Noord-Afrika gaande zijn. Een cluster dat twee continenten omspant begint gestalte te krijgen en zet zich opnieuw. Dat kan razendsnel lukken als het daar de contact- en overlegstructuren voor weet te maken. Ook daar ging het zaterdag over in Agadir.
Hoewel volgens ingewijden de vergelijking tussen tuinbouw en melkveehouderij altijd mank gaat, staat Marokko met 600.000 melkveehouders voor nog een flinke uitdaging waarvoor nieuwe kennis en kunde welkom zijn. Er is minimaal werk voor een heel elftal boer Ayoubs.
Kortom boer, tuinder verenigt U met de Marokkaan (de Roemeen, de Pool, de Irakees, de Nigeriaan, de…) en kom tot een wenkend perspectief.

Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Hendrik heeft volkomen gelijk dat gratis energie niet bestaat:
1. Om de gratis energie van zon en wind te benutten moet je eerst veel kapitaal en energie investeren in de benodigde hardware. Pas na x jaar ga je netto energiewinst boeken, dus een positieve EROI scoren.
2. Om groenten te telen heb je ook water nodig, zoals al opgemerkt in #5. Water zal in Marokko steeds schaarser is en duurder worden. Maar op dat punt hoef je de Israëlische adviseurs niks wijs te maken, ook niet als het gaat om teelt in de volle grond. Ook Henk Breman heeft veel van zijn kennis over landbouw in droge gebieden opgedaan in Israël.
3. Maar dan komt alras het volgende knelpunt: de mineralen benodigd om zonnepanelen en windmolens te bouwen. Ook die mineralen gaan steeds schaarser er duurder worden, terwijl het steeds meer kapitaal, energie en water zal kosten om ze te winnen en te raffineren. Bovendien gaan geopolitieke belangen daar steeds harder meespelen. Frankrijk gaat niet voor niets investeren in lithium-mijnbouw voor batterijen. En dat gaat dan weer botsen met milieu- en natuurdoelen.
Gratis energie is een utopie.
Hendrik, heeft Vaclav Smil ook al over die benodigde mineralen geschreven?
#16 Hendrik,
Als je wilt dat mensen je kunnen volgen is wat meer uitleg echt nodig.
Als dat niet de bedoeling is, waarom reageer je dan?
Ik ben zeker geen fantast. Maar dat ik denk dat er meer tussen alles of niets, ja of nee, 1 of 0 zit daar ben ik heilig van overtuigd.
Met vriendelijke groet,
Ton
"Ik zou jouw visie graag eens wat breder uitgelegd zien worden op een opbouwende manier, want als we overal tegen zijn houdt het op." Ik zal zo'n opmerking eens omdraaien: Je bent een fantast of niet. Ik ben geen fantast! Wat uw opmerking "opbouwende manier" hier doet is mij een raadsel. De feiten zijn zoals ze er liggen.
#7, #8, #13 Frank Erik, Olaf, Dick, de vraag is dus ook of de structuur om een dergelijke ontwikkeling mogelijk te maken reeds daar is.
Alle bouwstenen zijn aanwezig, maar of privaat (Frank Erik), publiek (Olaf) met de juiste filosofie (Dick) aan de slag gaan, kan enkel de toekomst leren.
Het is verre van zeker, zoals Frank Erik, stelt dat het landbouwcluster ook op een uitwaaierende schaal kan acteren. Aan de andere kant, waar kijken wij dan nu naar?
#11 Hendrik,
Zelfs al ben ik het eens met de visie dat “gratis energie” niet bestaat om dat je kosten moet maken om het gratis energie aanbod te kunnen gebruiken cq op te slaan en ik het ook eens ben met de steeds lagere “Energy Return on Energy Investment (EROEI)” en de complexiteit van uitbaten van nieuwe energiebronnen is het voor mij daarom niet nuttig om alleen om die argumenten niet grondig na te denken over die bronnen.
Ik zou jou visie graag eens wat breder uitgelegd zien worden op een opbouwende manier, want als we overal tegen zijn houdt het op. Zou je er voor open staan om je gedachtes wat meer in verband te kunnen brengen met de samenleving waarin we de komende, pakweg 50 jaar in vertoeven?