Voor consumenten is Dümmen Orange een onbekende naam. In een aantal sierteeltproducten is het niettemin de mondiale markteider. Geen wonder dat het bedrijf in Nederland is gevestigd, want de Nederlandse sierteeltsector is leidend in de wereld. In 2023 bedroeg de exportwaarde van bloemen, planten, boomkwekerijproducten en bloembollen, ongeveer €12 miljard. Nederland is de grootste exporteur van sierteeltproducten ter wereld.

Snijbloemen, eenjarigen, meerjarigen en potplanten
Dümmen Orange staat aan het begin van de waardeketen van de sierteelt. Het bedrijf veredelt snijbloemen, eenjarigen, meerjarigen en potplanten. De portfolio omvat meer dan 150 gewassen en 4.000 variëteiten. Die bijzonder grote variëteit is één van de verschillen waarmee de sierteeltveredeling zich onderscheidt van de groenteveredeling. Bij die laatste gaat het immers om een komkommer of rode kool, die voor consumenten herkenbaar en consistent is. Bij rozen willen consumenten dezelfde mooie roos in allerlei verschillende kleuren. Daarom hebben telers behoefte hebben aan veel variëteiten binnen eenzelfde soort.

Dümmen Orange produceert stekken. Die worden vermeerderd op de verschillende productielocaties van het bedrijf, in Centraal-Amerika, Afrika en Europa. In Europa gaan de stekken direct naar telers, in de Verenigde Staten zijn tussenhandelaren gebruikelijk. Van de telers die de bloemen en planten opkweken gaan deze naar retailers om uiteindelijk bij de consument terecht te komen. Hoewel Dümmen Orange ver van die eindconsument af staat, neemt het bedrijf hun wensen uiteraard wel als een van de uitgangspunten bij de veredeling. En omdat de consument altijd wat anders wil, is de druk om veel variëteiten te kunnen aanbieden, veel groter dan bij de groente- en fruitveredeling, waar de consument juist zoveel mogelijk dezelfde komkommer of paprika wil.

Consolidatieslag
In tegenstelling tot in de landbouwgewasveredeling, is in de sierteeltsector de consolidatie nog volop gaande. Dümmen Orange is in 2015 ontstaan door een aantal toonaangevende veredelaars onder één paraplu te brengen. De oudste bedrijven onder de vlag van Dümmen Orange gaan terug tot 1909. Het fusiebedrijf dat ontstond in 2015 markeerde een belangrijk strategisch keerpunt. Duurzaamheid kwam centraal te staan, omdat het bedrijf inzag dat verduurzaming van de hele sector cruciaal zou worden voor het succes en voortbestaan ervan.

Bij rozen is productiviteit een gewenste factor, waarop gericht veredeld wordt; de productiviteit van de melkveehouderij diende als inspirerend voorbeeld
Effectiviteit
"De sierteelt heeft jarenlang achtergelopen op de groente- en veldgewas-veredeling," vertelt Tosca Ferber, verantwoordelijk voor de R&D van de veredelaar. Maar wat is duurzaamheid in de sierteelt eigenlijk? In eerste instantie gaat het daarbij om sterkere en gezondere planten, die niet ziek worden en daarom geen gewasbeschermingsmiddelen nodig hebben, die weinig productieafval opleveren en die minder water en energie nodig hebben om te groeien. Maar vergeet ook het schoonheidsaspect niet. Daar komt veel genetica bij kijken en tot verrassing van Ferber vond ze daarvoor meer aansluiting bij de melkveehouderij dan bij de groenteveredeling. "Een enkel goed ras is niet voldoende. We willen vaak een serie kleuren van hetzelfde ras die mooi combineren in potten of een boeket. Bij dierenveredeling is een bredere genetische diversiteit belangrijk voor de gezondheid, maar ook voor de effectiviteit van de veredeling. Neem bijvoorbeeld de factor melkproductiviteit. Die is niet alleen van de koe afkomstig, maar ook van de stier en van diens moeder én vader, oma's én opa's. Bovendien wil je bij dieren snel resultaat bereiken: je gaat bij koeien niet 10 generaties lang intelen voor je de gewenste kalfjes krijgt."

Ferber gebruikt het voorbeeld om het veredelingsproces van rozen te illustreren. Ook bij rozen is productiviteit een gewenste factor, waarop gericht veredeld wordt. Een rozenstruik moet tot wel 10 jaar lang veel rozenstengels blijven produceren. En de technologie is inmiddels zo ver dat al aan een bladmonster is af te lezen hoe het met de productiviteit van de plant zit. "In de sierteelt worden onze ouderlijnen niet sterk ingeteeld, wat betekent dat er veel genetische variatie is," legt Ferber uit. In tegenstelling tot bij groenten als paprika's of tomaten, waar de lijnen heel homogeen zijn. Daar wil je immers dat alle paprika's of tomaten uit je teelt er hetzelfde uitzien en hetzelfde smaken. Voor Dümmen Orange betekent die diversiteit juist meer flexibiliteit om variëteiten te selecteren die beter bestand zijn tegen de uitdagingen van het huidige klimaat en markt.

Dümmen Orange richt zich op het weerbaarder maken van planten, door resistenties te ontwikkelen. Dan heb je minder plaag- en ziektebestrijding nodig en daar wordt iedereen blij van
Druk vanuit de samenleving
De afgelopen jaren is de roep om verduurzaming van de sierteelt vanuit de samenleving steeds sterker geworden. Consumenten willen geen bloemen met residuen van chemische gewasbeschermingsmiddelen en ook telers willen liefst zo min mogelijk moeten spuiten. Dus richtte Dümmen Orange zich op het weerbaarder maken van planten, door resistenties te ontwikkelen. Slaag je daarin, dan heb je minder plaag- en ziektebestrijding nodig en daar wordt iedereen blij van. "We richten ons nu op resistenties tegen ziekten en plagen, en zijn er bijvoorbeeld in geslaagd tomatenmozaïekvirus-resistente petunia's en roestresistente chrysanten te ontwikkelen en op de markt te brengen. Het blijft opletten, want als je niet actief selecteert op resistentie, kan een gewas deze eigenschap weer kwijtraken," aldus Ferber.

Hoe dan ook is het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen een heikel onderwerp. "De industrie is al veel groener dan mensen soms denken," zegt Ferber. "Er is al jaren geleden fors ingezet op ziektepreventie en groene bestrijdingsmiddelen zoals roofmijten, juist om geen chemische middelen te hoeven gebruiken. Dat is bij ons al heel lang de praktijk. We maken planten bijvoorbeeld weerbaarder tegen schimmels. De hele keten is succesvol in het terugdringen van chemie-gebruik door deze groene middelen in combinatie met biologische bestrijders in te zetten. En het begint met stekken die residuvrij geproduceerd zijn." Bij Dümmen Orange ligt de focus op ziekteresistenties, maar het bedrijf kijkt naar meer aspecten die een plant duurzamer maken. Denk bijvoorbeeld aan het energie- of waterverbruik.

Insectvriendelijke planten
Een opvallende innovatie van Dümmen Orange is de ontwikkeling van insectvriendelijke planten. "We willen gewassen veredelen die aantrekkelijk zijn voor insecten, omdat biodiversiteit een belangrijk maatschappelijk thema is en de consument er meer en meer om vraagt", zegt Ferber. Het idee werd geboren doordat medewerkers in de tuinen van het bedrijf bij Aalsmeer observeerden dat sommige planten, zelfs van dezelfde kleur of soort, veel aantrekkelijker waren voor insecten dan andere.

Om uit te zoeken waar die aantrekkelijkheid uit bestaat, en of het een eigenschap is die ook bij andere planten ingeschakeld kan worden, ging Dümmen Orange een samenwerking aan met onderzoekers van Naturalis. Insectvriendelijkheid blijkt een complexe eigenschap. Er komen aspecten bij kijken zoals nectargehalte, kelkdiepte, ultraviolet of bloemkleur die van invloed zijn op het aantrekken van insecten, vertelt Ferber. "Als we dat weten, en we selecteren die planten om daarmee verder te gaan, kunnen we de insectvriendelijkheid als eigenschap naar de markt brengen."

Akkers en kassen met zo weinig mogelijk bloemen
Maar dat maakt het niet eenvoudiger. Want hoe mooi het verhaal van insectvriendelijke bloemen ook is, bij bloemen gaat het uiteindelijk om de aantrekkelijkheid van het product voor de consument. "Niemand gaat een oerlelijk biologisch boeket kopen", zegt Ferber onomwonden. Zou het dan wellicht een optie zijn om aansluiting te zoeken bij de groenteteelt en landbouwgewassen die bestuiving nodig hebben? Die sectoren hebben immers ook baat bij insectvriendelijkheid. Maar ook dat blijkt lastig. "Bij groenten als komkommer of tomaat is juist geselecteerd op zo snel mogelijk bestuiven in zo kort mogelijke tijd. Bij akkerbouw zien we het liefst zo min mogelijk bloei, want dat trekt energie weg uit de plant." En bij wel bloeiende planten, zoals koolzaad, duurt de bloei maar 2 tot 3 weken. "De bestuivers hebben de rest van het jaar ook nog voedsel nodig."

Samenwerking
Veredeling is onbekend bij het brede publiek. Ook een wetenschappelijke publicatie - die bij Naturalis in de pijplijn zit - zal niet direct een brede verspreiding bereiken. Vandaar het belang van de Plantum Duurzaamheidsprijs. De prijs, die dit jaar voor de negende keer werd uitgereikt, levert de winnaar erkenning op. Dümmen Orange hoopt ermee te bereiken dat andere veredelaars de samenwerking durven aangaan. "Steeds meer veredelaars zien dat ze deze kant op moeten: samenwerken om bepaalde technologieën mogelijk te maken, want om die te ontwikkelen is veel tijd nodig. Veredelaars zoeken elkaar ook op om kosten te kunnen delen." En Dümmen Orange is inmiddels zo ver dat ze als een van de eerste ook echt naar de markt kan om de insectvriendelijke planten te vercommercialiseren.

"De sierteeltsector staat aan de top van de Nederlandse export en wij hebben de verantwoordelijkheid om deze industrie toekomstbestendig te maken," besluit Ferber.

Plantum Duurzaamheidsprijs voor de blije bijen van Dümmen Orange

Tijdens de Plantumdag op 19 september jl. werd de 9e Plantum Duurzaamheidsprijs uitgereikt aan Dümmen Orange. Samen met Naturalis, onderdeel van de universiteit van Leiden, ontwikkelde Dümmen Orange een methode om planten te testen en te veredelen op insectvriendelijkheid. Bestuivers zoals de wilde bij en de zweefvlieg zijn de afgelopen 30 jaar flink in aantal afgenomen. Daar wilde Dümmen iets tegen doen.

Samenwerking voor tastbare impact
Met de Duurzaamheidsprijs wil Plantum leden stimuleren om meer te communiceren over maatschappelijke activiteiten om elkaar daarmee te inspireren en de duurzame inspanningen van de sector zichtbaar te maken. Over de winnaar van dit jaar zei de jury: “In deze inzending staat samenwerking met een kennisinstituut centraal, waarbij kennis en deskundigheid vanuit een andere discipline bruikbaar en hanteerbaar wordt gemaakt voor de veredelaar. En daarmee uiteindelijk tastbare impact in de maatschappij kan worden verkregen.”

De jury van de Duurzaamheidsprijs bestond dit jaar uit:
  • Fioen van Balgooi, Projectmanager bij MVO Nederland met projecten rondom planten, natuur, biodiversiteit of ecologisch product ontwerp
  • Dick Veerman: Oprichter, moderator en hoofdredacteur van Foodlog
  • Marien Valstar: Beleidsmedewerker plantaardig uitgangsmateriaal, ministerie LVVN, directie Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit.

plantum duurzaamheidsprijs 2024
De Plantum Duurzaamheidsprijs werd door Dick Veerman uitgereikt aan Foeke Gardeniers (rechts) van Dümmen Orange

Plantum is de branchevereniging voor bedrijven uit de sector veredeling, vermeerdering en opkweek van zaden en jonge planten. De leden zijn werkzaam in de landbouw, tuinbouw en sierteelt.
Dit artikel afdrukken