Dit is goed nieuws en slecht nieuws. De Franse onderzoekers menen aangetoond te hebben dat het residu van pesticiden in en op conventioneel geteelde groenten de consument blootstelt aan een risico op kanker. Wie vooral biologische producten eet, loopt die kans 'significant minder' kopte de Franse kwaliteitskrant Le Monde zonder voorbehoud.
Er is meer onderzoek gedaan naar het verband tussen biologisch eten en kanker, maar de uitkomsten daarvan werden niet eerder zo stellig geformuleerd.
Het goede nieuws lijkt dat eindelijk aangetoond zou zijn dat het eten van biologische groente gezondheidsvoordelen heeft. Dat idee bestaat al lang en is voor veel consumenten de reden om bewust voor biologisch geproduceerd voedsel te kiezen. Zonder giftige bestrijdingsmiddelen, zonder kunstmest, met oog voor welzijn van dier, aarde en mens. Nog los van een eventuele hogere kwaliteit van bioproducten.
Gezonde vrijwilligers
Het klinkt als een erkenning. De verkoop van biologische producten mag dan enorm toenemen en consumenten mogen dan bewuster en kritischer worden op hoe het voedsel wordt geproduceerd, echt bewijs dat conventioneel geteelde groente en fruit schadelijk voor de gezondheid zouden zijn door de gebruikte chemicaliën ontbrak.
Van een dergelijk onderzoek, prominent in de media gebracht met klinkende koppen, kan een waarschuwing uitgaan: pas op met gewone groente en fruit.
Het Franse onderzoek werd geleid door Julia Baudry, die verbonden is aan een reeks achtenswaardige Franse instituten, waaronder het Centre de Recherche Epidémiologie et Statistique Sorbonne Paris Cité en het Institut National de la Recherche Agronomique (INRA). Baudry publiceerde eerder onderzoek over biologisch voedsel en gezondheid.
De conclusie dat het aanbevelen van biologische voeding voor het grote publiek een veelbelovende preventieve strategie tegen kanker kan zijn, is overdrevenVoor het onderzoek is geput uit het cohort van de NutriNet-Santé Prospective Cohort Study, waarbij 272.374 zogeheten ‘Nutrinautes’ zijn aangesloten, vrijwilligers. 68.946 van hen, alle Franse volwassenen, namen deel aan deze studie. Zij vulden geregeld uitgebreide enquêteformulieren in met vragen over hun eet- en leefgewoonten. Ze werden specifiek gevraagd naar hoe vaak ze biologische producten uit 16 categorieën kochten. Afhankelijk van hoe vaak (nooit, af en toe, vaak) werden er punten toegekend die tot een totaalscore leidden.
Volgen en monitoren
Bijgehouden werd ook hoeveel kankergevallen zich voordeden gedurende een periode van zeven jaar, van 2009 tot 2016. Al die gevallen werden onderzocht door onafhankelijke artsen. Ook werd geregistreerd wie overleed en waaraan. Het bleek dat er ’maar’ twee soorten kanker in verband gebracht konden worden met een hoge of een lage consumptie van bioproducten, te weten Non-Hodgkin-lymfoom en borstkanker bij vrouwen na de overgang.
Een sterk punt van dit onderzoek, in vergelijking met ander epidemiologisch onderzoek, is dat het een prospectieve studie was. De onderzoekers konden volgen en monitoren wat de deelnemers gedurende die zeven jaar deden en wat hen overkwam. Dat soort onderzoek heeft een streepje voor qua betrouwbaarheid op retrospectief onderzoek, waarbij de gegevens achteraf worden geïnterpreteerd. Verder komen bepaalde uitkomsten van de studie overeen met twee oudere onderzoeken, wat als een bevestiging van de onderzoeksresultaten wordt uitgelegd.
Ziekmakend effect
Maar dat is dan ook het enige positieve dat er over het onderzoek te melden valt. In de internationale media is beleefd, doch kritisch gereageerd.
Het onderzoek lijkt iets te zeggen over het voordeel van biologische producten, maar het enige waar in feite naar gekeken is, is het mogelijke ziekmakende effect van pesticiden in conventioneel geteelde groente en fruit. Het Amerikaanse Foodnavigator laat de Britse hoogleraar Tom Sanders aan het woord, die de vinger op de zere plek legt.
Sanders zegt: “Dit is een observationele studie, geen gecontroleerde trial. De deelnemers die opgaven dat ze vaak biologisch aten waren waarschijnlijk niet-rokers, hadden een lagere BMI en dronken minder alcohol. Allemaal factoren die het waarschijnlijk maken dat er minder kanker in deze groep voorkomt. De conclusie dat het aanbevelen van biologische voeding voor het grote publiek een veelbelovende preventieve strategie tegen kanker kan zijn, is overdreven.”
Een bespreking op de website The New Food Economy is meedogenloos, ondanks de sympathie die auteur Patrick Clinton voor het onderwerp heeft. De aanname over de waarschijnlijkheid van het kankerrisico kloppen niet, voedselenquêtes zijn notoir onbetrouwbaar, biologische landbouw gebruikt ook pesticiden en planten maken ook nog eens hun eigen pesticiden aan.
De onderzoekers erkennen dat een aantal factoren op de achtergrond, zogeheten confounders, mogelijk niet meegenomen isBaudry en haar co-auteurs geven zelf ook een aantal zwakke punten aan. In de onderzoeksgroep zaten veel bewuste, gezond levende en welgestelde vrijwilligers, wier gegevens een overdreven sterk contrast vormen met dat van deelnemers die nooit biologisch eten, omdat ze het niet interesseert of omdat het te duur is. Dat verzwakt de algemene geldigheid van de uitkomsten, erkennen de auteurs. Verder beschikten ze niet over kwantitatieve gegevens, dus hoeveel de deelnemers aten. Geen onbelangrijke factor in dergelijk onderzoek.
Het onderzoek duurde ook niet lang genoeg eigenlijk, geven de onderzoekers toe. Sommige vormen van kanker, zoals darmkanker, ontwikkelen zich pas naar verloop van vele jaren. Verder erkennen de onderzoekers dat een aantal factoren op de achtergrond, zogeheten confounders, mogelijk niet meegenomen is. Dat euvel duikt vaker op bij observationeel onderzoek, de onbekende factoren die van invloed kunnen zijn.
Boeren lopen risico
Op de koop toe verschijnt samen met het onderzoek in JAMA ook een begeleidend commentaar van onder meer de Harvard hoogleraar Frank Hu, waarin de nodige vraagtekens geplaatst worden. Het commentaar begint nog met te wijzen op de ernst van de zaak, door in herinnering te brengen dat een aantal pesticiden aantoonbaar kankerverwekkend is verklaard door hogere instanties. Vooral voor boeren, tuinders en andere landbouwers die ermee in aanraking komen tijdens hun werk lopen risico. In de Franse wijnbouw neemt de angst voor 'kanker door spuiten' onder druivenboeren de afgelopen jaren toe, vertelde wijnmaker François Pugibet van domaine La Colombette bij Béziers in Frankrijk deze zomer de redactie van Foodlog.
Al gauw zwakken Hu en co-auteurs hun beleefdheden af om over te gaan tot een bespreking van de risico's voor consumenten. Er zijn veel grotere zorgen over het ontstaan van kanker, zoals lichaamsgewicht, hoeveelheid beweging, eetgewoonten, roken, drinken. Ook moet niet de indruk ontstaan dat conventioneel geteelde groente en fruit gemeden moet worden. De nadelen van een hogere consumptie van conventioneel geteelde groente en fruit wegen niet op tegen de voordelen. Kortom, geen enkele reden voor paniek.
Milieu, biodiversiteit
De vraag rijst wat de waarde van zo’n publicatie en studie dan nog is, als er geen aantoonbaar causaal verband te leggen valt dat de onderzoeksconclusies voldoende kan staven. De nuchtere conclusie luidt immers dat dit onderzoek niets aantoont, maar in de media is wel de indruk gewekt dat biologische teelt gezonder is en dat gangbaar geteelde groente en fruit misschien niet zo goed voor je zijn.
Hoe wankel en dubieus een onderzoek als dit ook is, er gaat wel een signaal van uit. Verminder het pesticidegebruik in de conventionele teelt zoveel mogelijk. Vooral Nederlandse tuinders en boeren zetten er graag op in. Niet voor zichzelf, maar om het milieu en de biodiversiteit te sparen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
"Nee, het is nog steeds niet aangetoond dat biologisch voedsel gezonder is dan ‘gewoon voedsel’," luidt de laatste zin van de Volkskrant-rubriek Klopt dit wel.
Klinkt interessant, Arnold. Heb je een link naar dat Scandinavische onderzoek?
Wat een eenzijdige discussie hier weer over dit onderwerp. De kop luid Biologische groente beter? Ja, maar nee hoor. Er zijn wereld wijd 3500 onderzoeken gedaan om aan te tonen dat biologisch beter zou zijn dan gangbaar. Reken er maar op als ze dat zouden hebben kunnen aantonen de sector dat dan breed uitgemeten zou hebben. Nu is er 3501 onderzoeken gedaan en zou het ineens raak zijn? Als ik kijk naar het onderzoek is het weer een wetenschappelijk onderzoek en wordt er veel te krap gekeken en van daaruit weer de verkeerde conclusie getrokken maar dat werd in het stuk al duidelijk bij de kanttekeningen. Alles heeft met alles te maken in het natuurlijk productieproces en daar kan de op het chemisch gerichte wetenschappelijk onderzoek absoluut niet mee omgaan. De kennis om goede conclusies te trekken is daar absoluut niet aanwezig evenzeer bij het voedingscentrum. Ook zij slaan keer op keer de plank mis omdat ook daar de fundamentele kennis niet aanwezig is. Die fundamentele kennis moet opnieuw georganiseerd gaan worden als tegenwicht van de huidige op chemie gerichte kennis.
Als we het over gangbaar of biologisch willen hebben en de voor en nadelen op een rij willen zien is er een wetenschappelijk onderzoek geweest in Scandinavië wat door menig internationaal wetenschappelijk instituut werd erkend. Op 53 criteria werd voedselproductie beoordeeld op van te voren afgesproken spelregels en de verschillen moesten significant zijn om ze toe te kennen. van de 53 criteria scoorde de biologische sector 13 punten beter dan de gangbare sector en op 19 de gangbare. Een van de twee conclusies was, het is geenszins verantwoord om meer geld van de consument te vragen voor dat product. En de tweede conclusie was, zou het beste van beide niet het systeem van de toekomst worden? Laat dat nou net hetgeen wij 25 jaar geleden op ingezet hebben.
Ik lees in de commentaren dat de vondsten van residuen in de bio een product zijn van overwaaien van de gangbare sector. Laat ik u zeggen dat het een gevolg is van handelen van die bio boeren en niet van hun collega`s. Maar het bekt lekker de ander de schuld te geven en reken maar dat ik weet waarover ik praat.
Als u dan toch wil kijken naar residuen in het voedsel neem dan ook de natuurlijke residuen mee. Ken er een paar die veel ja heel veel schadelijker zijn dan de residuen uit de gangbare landbouw. Hoe is het mogelijk dat men daar niet eerlijk over is binnen de bio sector? Maar wel afgeven op de gangbare collega`s.
Begrijp me goed hoe minder synthetische chemische middelen hoe liever wij dat hebben, daar streven we binnen het genoemde concept ook naar maar bij ons staat de totale gezondheid voorop incl. de humane gezondheid. En daar ligt onze kennis en daar onderscheid ons concept zich van de rest, incl. de biologische voedselproductie.
Het lijkt mij dat de groep deelnemende groenteliefhebbers mogelijk veel minder vleeswaren en rood vlees eten die veel meer nadelige effecten zouden hebben op het ontstaan van darmkanker.
Over dit laatste verscheen dit jaar een uitgebreide uiteenzetting van de INRA (L'Institut national de la recherche agronomique) in een extra nummer (125S, mai/jun) van het Franse consumentenblad '60 Millions des Consommateurs', voortbordurend op het eerder afgegeven negatieve advies over het consumeren van vleeswaren en rood vlees in 2015.
Huib, tabel 3 in dit rapport van de ESFA.
"Out of 1,940 organic food samples, 6.5% (126 samples) contained quantifiable residues of one or
more pesticide. For 0.2% of the organic samples analysed (three samples), the measured residues
exceeded the legal limit: propargite in one sample of sweet peppers from Malta, fenazaquin in one
potato sample from Romania and pemdimethalin in one leek sample from Portugal.
For conventionally grown food, 44.5% of the 28,912 samples analysed (12,857 samples) contained
quantifiable residues of one or more pesticide. For 1.2% of the samples analysed (338 samples), MRL
exceedances were identified related to about 100 different substances; these samples originated from
53 different countries from both within and outside the EU. The food items for which the highest
number of samples exceeded the MRL were strawberries, beans with pods, carrots, lettuce and table
grapes."
Limietoverschrijdingen residuen op gangbare groenten en fruit in Nederland: hier.