Onlangs werd in Zwolle de Biovak georganiseerd, de vakbeurs voor gebiologeerd Nederland en voor iedereen die nog niet zo ver is. Voor niet-bio consumenten én boeren is het blijkbaar niet vreemd meer om eens te kijken hoe het er in bio-Nederland aan toe gaat. De term geitenwollen sokken heb ik al in geen jaren meer gehoord.
Op boerenbeurzen is doorgaans vooral veel ijzer te bewonderen. Op de Biovak gaat het vooral om producten en menselijke contacten.

Er was ook een stand van de Stichting Ecologische Landbouwprojecten Ghana. Deze stichting is al enkele jaren bezig met het opzetten van een school voor biologische landbouw in het droge en arme noorden van Ghana. Daar waren ze zichtbaar heel enthousiast over. “Wat zou Hendrik Kaput daar van vinden?” was mijn gedachte. Daarom besloot ik door te vragen naar details. Welke maatregelen worden daar genomen en wat is het effect?

Er worden voorbeeldboerderijen aangelegd. Onderdeel is het houden van geiten die melk leveren. Ze lopen op een door doornenstruiken afgescheiden stuk land, waar ze zich voeden met de vegetatie en met afval van voedsel. ’s Nachts worden ze in een stal gehouden zodat een deel van de mest beschikbaar komt. Deze mest wordt gebruikt bij de teelt van voedsel. Verder wordt er mulching toegepast, waarbij een dikke laag compost rond de planten wordt aangebracht, vooral ter bescherming van de bodem die anders in de zon wel 40-50 graden kan worden.

Maar waar komt die mulch dan vandaan? En als die geiten vegetatie opeten en de mest wordt afgevoerd, verandert het dan niet in een lege vlakte? Degene die ik daarover sprak wist niet op al mijn vragen een antwoord. Zo had ik niet de indruk dat “centripetal concentration” onderdeel van zijn parate kennis was. Toch kwam bij mij een beeld boven – en een verklaring hoe de “believers in de biologische mythe” bij hun beweringen komen dat biolandbouw de productie verhoogt.

De traditionele landbouw is inefficiënt omdat het geen rekening houdt met allerlei principes die in de biologische landbouw gelden. Je kunt de biologische landbouwvorm dan ook zien als een optimalisering van die traditionele landbouw. “Moderne” landbouwmethoden daarentegen zijn niet efficiënt in hun omstandigheden. Kunstmest, zo werd gezegd zorgt alleen voor afbraak van organische stof. Dit is vergelijkbaar met het effect van de voorlopers van de kunstmest.

Eind 19e eeuw werd in Nederland kalk toegediend uit de mergelgroeves uit Limburg. Hierdoor ontstond een grote bodemactiviteit en hogere opbrengsten. Omdat er echter geen aanvulling kwam met elementen als fosfaat, stikstof en kalium raakte de grond binnen enkele jaren “uitgemergeld” en daalden de opbrengsten drastisch.Als een vertegenwoordiger van de hightech-landbouwindustrie in zo’n arm gebied zal komen zal zijn advies zijn: kunstmest, hybride-zaden, pesticiden, etc. En mengteelt, inheemse rassen e.d. is uiteraard onzin. De opbrengsten met zo’n systeem zullen hoger zijn dan van de traditionele landbouw, en waarschijnlijk ook van de biovariant. Echter, bij dat systeem zijn hoge kosten noodzakelijk. En daarmee de noodzaak om product te verkopen. Maar als de financiële opbrengsten niet voldoende zijn om de input te betalen zal het gevolg zijn dat er meer mineralen afgevoerd worden met het product dan dat er weer aangevoerd worden. Per saldo verarmt de grond dus en blijft de boer met schulden zitten die hij niet kan afbetalen.

De biologische landbouw geeft echter wel hogere opbrengsten dan de traditionele, maar zonder de noodzaak om veel product te verkopen. Als het voedsel grotendeels voor eigen gebruik is, versterkt het kringloopeffect hierdoor. De hogere opbrengst geeft de mogelijkheid een klein deel van de opbrengst te verkopen en andere zaken aan te schaffen. Uiteraard zorgt dit voor afvoer van mineralen. Op het project liep nu een proef om het effect te bekijken van een kleine kunstmestaanvulling. Tot nu toe was alleen bij de nulobject – geen bemesting – een lage opbrengst te zien. Biologische mest of bemesting met een beetje kunstmest was gelijkwaardig.
Nog een belangrijk effect: kunstmest is te duur als het gebruikt wordt om producten voor de verkoop te telen. Maar als het opgenomen wordt in de kringloop – en dus vele malen wordt hergebruikt – is het economisch wel aantrekkelijk. Op deze wijze vormt de biologische landbouw een methode voor een menswaardig bestaan voor arme boeren die zo de opbouw van een samenleving bevorderen.
Is dit systeem voldoende om de hele mensheid te voeden? Die vraag is irrelevant. Voor de betrokkenen is het al een vooruitgang dat ze zichzelf kunnen voeden.
Kan ik met dit verhaal de non-believers aan het twijfelen maken? En wat is feitelijk moderne landbouw?

Gisteravond hoorde de redactie Vandana Shiva die sprak op het Youth Food Film Festival. Volgens haar is biologische landbouw zonder meer de allermodernste en meest efficiente. High tech landbouw lijkt alleen maar efficiënt. De oplossing van het probleem zit, volgens haar dus, in het feit dat we ons heel anders moeten organiseren. Geen monoculturen meer, maar diversiteit en meer, en zeker niet minder, kleine boeren.

Huib Rijk is akkerbouwer te Biddinghuizen.





Dit artikel afdrukken