“Fairtrade kopende huishoudens verdrievoudigd in tien jaar tijd”, berichtte Max Havelaar recent. Volgens Bert Jongsma, Managing Director bij Fair Trade Original, wordt Fairtrade steeds normaler: “Eerst was Fairtrade iets dat je alleen in wereldwinkels tegenkwam. Tegenwoordig maakt het deel uit van het assortiment van de gewone supermarkt. De toename van Fairtrade gecertificeerde producten is in 2016 vooral te danken aan chocolade. Daarnaast hebben wij bij Fair Trade Original ons assortiment uitgebreid met meer culinaire artikelen, zoals de currypasta’s. Ook PLUS supermarkten heeft een breder assortiment Fairtrade.”

PLUS ziet dan ook een toename in haar Fairtrade verkoop. Debbie Huisman, MVO specialist bij PLUS: “Ieder jaar groeit de verkoop van Fairtrade producten met 6-7%. In 2015 was de verkoop zelfs met 17% gestegen.” Jochum Veerman, woordvoerder bij Max Havelaar ziet een brede groei: “Steeds meer bedrijven gebruiken Fairtrade producten, denk aan Fairtrade koffie in de kantine. Daarnaast zien we meer volume binnen bedrijven die producten met het keurmerk gebruiken. Ook gedurende de recessie is Fairtrade gegroeid. Dankzij goede campagnes kennen veel consumenten Fairtrade.”

Ook biologisch groeit
Ook biologisch kent een groei, vertelt Huisman: “De verkoop van biologische producten groeit al jaren gestaag met 6% bij PLUS. We verdubbelen dit jaar het assortiment van het merk Bio+ en geven extra aandacht aan biologische producten. Hiermee proberen we onze ambitie van een toename van 15% in 2017 te behalen. Voor biologische AGF (aardappelen, groente en fruit, red.) vinden we het belangrijk om de producten zoveel mogelijk dichtbij huis te halen.”

Fairtrade en biologisch zijn twee verschillende onderwerpen met een zelfde onderliggend idee: eerlijk omgaan met het leven op aarde
Fairtrade versus biologisch
Zowel Fairtrade als biologisch groeit. Toch praten we óf over Fairtrade óf over biologisch. “Fairtrade en biologisch zijn twee verschillende onderwerpen met een zelfde onderliggend idee: eerlijk omgaan met het leven op aarde”, reageert Huisman. “Bij Fairtrade ligt de nadruk op mensen, bij biologisch ligt de nadruk op natuur en dieren – veelal van dichtbij.” Volgens Jongsma gaat deze perceptie nog een stap verder: “Mensen denken dat biologisch een gezondere keuze is. Gezondheid is een belangrijk thema, hierdoor zijn consumenten gemakkelijker te verleiden biologisch dan Fairtrade te kopen. Fairtrade geeft je hoogstens een goed gevoel. Het is per slot van rekening extra geld voor de boeren.” Veerman benadrukt dat dit geld hard nodig is. “Er was en is nog steeds veel te winnen in ontwikkelingslanden. Met behulp van eerlijke handelsvoorwaarden proberen we de gehele keten te verbeteren”, zegt Veerman.

Anne-Corine Vlaardingerbroek, Manager CSR bij Jumbo Supermarkten: “Fairtrade is ontstaan vanuit de boeren zelf. Het is gericht op het certificeren van de gehele keten. Biologisch gaat meer over de manier van produceren. Biologisch is wereldwijd vastgelegd in de wet- en regelgeving.” Waarom is Fairtrade dan niet zo strak vastgelegd? Veerman: “Fairtrade gaat over langere mondiale ketens. Het is daarom lastiger dit vast te leggen. We zien wel dat op wereldniveau erkend wordt dat eerlijke handel een verschil kan maken. De vraag is alleen hoe. Wij proberen daar als Max Havelaar onder andere via het keurmerk antwoord op te geven.”

De extra Fairtrade premie die boeren ontvangen kunnen ze investeren in de conversie naar biologisch
Fairtrade en biologisch vullen elkaar aan
Worstelen consumenten met de keuze tussen Fairtrade en biologisch? Veerman vindt van niet: “Biologisch en Fairtrade moet je absoluut niet tegenover elkaar zetten. Ze vullen elkaar juist goed aan. Maak producten van dichtbij zo biologisch mogelijk en zorg bij producten van ver, zoals bananen, dat ze Fairtrade zijn. Zo wordt certificering toegespitst op het type product.” Jongsma: “Sowieso lopen Fairtrade en biocriteria niet zo ver uit elkaar. Biologisch is wel strenger dan Fairtrade op het gebied van bijvoorbeeld ongediertebestrijding.” Volgens Veerman is dat te verklaren: “Onze focus ligt natuurlijk op de prijs. Daar staan we voor. Maar we hebben ook strenge sociale en milieu-eisen. Zo zijn er regels over watermanagement, bestrijdingsmiddelengebruik en natuurbescherming. Ook doen we projecten om boeren weerbaarder te maken tegen klimaatverandering.”

Fairtrade maakt biologisch mogelijk
Ook Jongsma ziet een wisselwerking tussen biologisch en Fairtrade: “Beiden zijn relevant. Vroeger waren certificeringsinstanties meer single issue. Tegenwoordig hebben ze meer een holistische benadering. Bij Fair Trade Original stellen we ons ook steeds meer holistisch op. Onze koffie en kantoren, bijvoorbeeld, zijn klimaatneutraal.” Door biologisch en Fairtrade te combineren krijgen de boeren een bijzondere plaats in de markt. Volgens Jongsma “vinden consumenten namelijk alle thema’s belangrijk. Een combinatie van biologisch en Fairtrade is het sterkst.”

Als een product naast Fairtrade ook biologisch gecertificeerd is, betaalt de consument een dubbele certificeringspremie
Veerman is het hiermee eens: “Biologisch plus Fairtrade is eigenlijk de ultieme combinatie. Mensen willen niet hoeven kiezen.” Veerman ziet in Fairtrade vooral een opstap naar biologisch: “Voor boeren kost het werk, tijd en geld om aan biologisch te voldoen. De extra Fairtrade premie die boeren ontvangen kunnen ze investeren in de conversie naar biologisch. Wij verplichten niets, maar veel boeren zien de toegevoegde waarde van biologisch, zowel qua marktpotentieel als voor hun eigen toekomst. Max Havelaar kan ze daarbij helpen.” Ook PLUS ziet mogelijkheden. Huisman: “We zijn aan het onderzoeken of meer producten binnen de AGF-categorie aan beide criteria kunnen voldoen.”

Jongsma plaats een kanttekening bij al het certificeringsgeweld: “De prijs is belangrijk. Als een product naast Fairtrade ook biologisch gecertificeerd is, betaalt de consument een dubbele certificeringspremie.” Claire Trügg, woordvoerder bij Jumbo Supermarkten: “Daarom kiezen we alleen voor de combinatie van Fairtrade en biologisch waar het relevant is en het geen extra meerkosten vraagt.”

Supermarkten spelen in op dat gevoel en zorgen dat wat Fairtrade kan, ook Fairtrade wordt
Biologisch kies je, Fairtrade niet
Als Fairtrade zo gewenst is, waarom bestaat er dan geen Fairplaza, een supermarkt met alleen maar Fairtrade producten? Jongsma: “Niet alle producten die je in een supermarkt koopt, zoals vlees, vis en zuivel, kunnen Fairtrade gecertificeerd worden. Van origine is Fairtrade sterk vertegenwoordigd in koffie, thee, cacao, bananen en suiker. Er komt wel een steeds breder aanbod van Fairtrade gecertificeerde producten. De Aziatische culinaire producten van Fair Trade Original zijn daar een mooi voorbeeld van.” Vlaardingerbroek: “Biologisch kan worden toegepast op alles.”

“We zien wel dat steeds meer supermarkten kiezen voor Fairtrade huismerkproducten”, merkt Veerman positief op. Hierdoor kiezen steeds meer mensen onbewust Fairtrade. Dat draagt bij aan het succes van Fairtrade. Als supers voor 100% overschakelen is de pakkans op Fairtrade 100%.” Huisman: “In de praktijk kopen consumenten minder vaak verantwoord dan zij eigenlijk zouden willen. Om die reden kiest PLUS waar mogelijk voor een 100% switch en dit wordt door onze klanten – zo blijkt uit onderzoek – enorm gewaardeerd. Met ruim 1,6 miljoen dollar aan Fairtrade premie in 2016 is PLUS koploper is op het gebied van Fairtrade in de Nederlandse supermarktwereld.” Veerman vult aan: “PLUS is een voorbeeldsupermarkt vanuit Fairtrade. Max Havelaar en PLUS hebben twee jaar commitment getekend. Alle huismerkproducten die Fairtrade kunnen, wil PLUS Fairtrade aanbieden.”

Veerman wil dat alle supermarkten compleet Fairtrade worden: “PLUS maakt hier een grote stap in de goede richting. Max Havelaar wenst dat eerlijke handelsvoorwaarden worden opgenomen in het inkoopbeleid van supermarkten. We zouden van Fairtrade gecertificeerde producten naar Fairtrade gecertificeerde supermarkten moeten gaan. Eigenlijk is het gek dat Fairtrade een keuze is. Fairtrade zou niet meer dan normaal moeten zijn.”

Producten uit lagelonenlanden, zoals koffie en chocolade, worden steeds minder geaccepteerd zonder de verklaring dat eerlijk is afgerekend met boeren en arbeiders. Supermarkten spelen in op dat gevoel en zorgen dat wat Fairtrade kan, ook Fairtrade wordt. Kiezen voor Fairtrade hoef je en kun je straks niet meer. Biologisch blijft wel een keuze in de ‘gewone super’ en bij discounters zoals Lidl. Wil je niet hoeven zoeken en alles biologisch, dan kun je naar de wat duurdere 100% biologische winkels zoals die van Ekoplaza.
Dit artikel afdrukken