Het gaat slecht met bijen en andere bestuivers, nuttige beestjes die we hard nodig hebben.
Daarmee lopen we grote risico’s, want 75% van de wereldvoedselgewassen zijn (gedeeltelijk) afhankelijk van bestuivers. Ook in Nederland gaat het niet goed met bestuivers en andere nuttige insecten, zo blijkt uit een recente inventarisatie van Greenpeace. Het is hoog tijd dat supermarkten hun verantwoordelijkheid gaan nemen en in actie gaan komen.

Gratis
Het probleem van bijensterfte is al lang bekend, in 2012 hadden we al een Jaar van de Bij. Inmiddels is er een VN panel opgericht, analoog aan de IPCC, die de klimaatcrisis op de mondiale agenda heeft gezet. Het IPBES, het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, concludeerde in februari dat meer dan 40% van de ongewervelde bestuivers wereldwijd met uitsterven wordt bedreigd. Het gaat hierbij niet alleen om honingbijen, ook hommels, wilde bijen, vlinders en zweefvliegen zorgen voor bestuiving en natuurlijke plaagbeheersing; ze leveren gratis diensten van de natuur, maar van onschatbare waarde.

Afgezwakt
Het IPBES bevestigde dat bestuivers meer bloemen nodig hebben en dat pesticiden een voorname oorzaak zijn van de belabberde toestand van wilde bijen en hommels. Maar een verbod op schadelijke pesticiden botst met grote financiële belangen van de pesticidenfabrikanten zoals Bayer, Syngenta en BASF. Staatssecretaris Dijksma besloot in 2013 een beproefd recept te hanteren voor lastige kwesties waarover politici geen besluiten durven te nemen: de instelling van een breed maatschappelijk overleg. Het Bijenberaad werd geboren. Maar tot een verbod op de meest schadelijke pesticiden kwam het niet, ondanks diverse aangenomen moties van de Tweede Kamer die aandrongen op een verbod op neonicotinoïden. Staatssecretaris Martijn van Dam leek wat te gaan doen voor de bijen toen hij begin dit jaar een gebruiksverbod op imidacloprid afkondigde, het beruchtste bijengif. Maar uit vrees voor juridische procedures is dit gebruiksverbod inmiddels afgezwakt tot een mogelijk gedeeltelijk gebruiksverbod in specifieke glastuinbouwgebieden, waarmee ook deze restrictie even onhandhaafbaar zal zijn als de eerdere tandeloze beperkingen die werden afgekondigd op dit bijengif. De regering is zo bevreesd voor de dure advocaten van de pesticidenindustrie dat elk mogelijk ingrijpen al bij voorbaat wordt kaltgestellt.

De regering is zo bevreesd voor de dure advocaten van de pesticidenindustrie dat elk mogelijk ingrijpen al bij voorbaat wordt kaltgestellt
Inzet macht super gewenst
Eén partij was vanaf het begin afwezig bij het Bijenberaad, ondanks diverse uitnodigingen: de supermarkten. Vreemd, want als er één partij grote invloed heeft op het Nederlandse landbouwmodel, dat zijn het de supermarkten. Zij zijn in Nederland het belangrijkste afzetkanaal voor de producten uit de landbouw en hebben een dominante positie in de voedselketen. Ze gebruiken die invloed met name om de inkoopprijs van hun producten zo laag mogelijk te houden en problemen rond voedselveiligheid te voorkomen. De supermarkten hebben vooral gestuurd op vermindering van pesticiden op het eindproduct in de schappen, maar hebben veel te weinig gedaan om het pesticidengebruik op de akkers, boomgaarden en in de kassen terug te dringen. En het eerste leidt zeker niet altijd tot het tweede, want telers kunnen door eerder spuiten of andere middelen spuiten de residuen verminderen, terwijl de schade aan milieu en bestuivers niet minder wordt. Het is hoog tijd dat supermarkten hun macht gaan inzetten om meer biodiversiteit en een duurzame landbouw te realiseren.

Oostenrijk
Supermarkten maken goede sier met biologische producten, maar die maken nog steeds maar zo'n 4% uit van de omzet. Het gaat om die andere 96%, waar nog een aanzienlijke stap gezet kan worden. Drie supermarktketens – Albert Heijn, Jumbo en Lidl – hebben samen maar liefst 65 procent van de Nederlandse markt in handen. Nederland blijft ver achter bij het Europese gemiddelde van 6% met een areaal van slechts 3% biologische landbouw. Een land als Oostenrijk heeft 20% areaal biologische landbouw, mede vanwege supermarkten ter plekke die een actieve rol pakken.

Voorlopers steunen
Supermarkten moeten hun beleid drastisch omgooien door een aantal schadelijke bestrijdingsmiddelen met prioriteit uit hun keten te bannen en ervoor te zorgen dat hun handelsketen geen schade meer aanricht aan bestuivers, biodiversiteit en milieu. Innovatieve boeren tonen in de praktijk aan dat een duurzamere landbouw mogelijk is. Zij steken hun nek uit voor onze voedseltoekomst. De supermarkten zouden deze boeren moeten ondersteunen. Boeren die nu voorlopers zijn qua duurzame teeltwijzen, worden hiervoor niet beloond door de markt.  Als supermarkten hun verantwoordelijkheid serieus gaan nemen, kan de omslag naar een bijvriendelijke en duurzame landbouw werkelijkheid worden.

Fotocredits: 'Sweet catch', PaULiuS
Dit artikel afdrukken