Het ging in de Rode Hoed bij "It's the Food, my friend" over technologie. De drones, satellieten en algoritmes vlogen de toehoorders om de ogen. De ontwikkelingen in Silicon Valley en het grote bedrijfsleven gaan zo snel dat het debat erachteraan holt, stelde Joszi Smeets, oprichter van Food Hub, die de avond modereerde.

Even een paar innovatienieuwtjes voor wie niet alles heeft bijgehouden de laatste tijd: Monsanto is geen chemiebedrijf en geen biotechnologiebedrijf meer, maar een Big Data bedrijf. En dat geldt ook voor machinebouwer John Deere. Grote bedrijven harken zoveel mogelijk data binnen en investeren honderden miljoenen in het bedenken van toepassingen. Wie straks als boer nog enige controle wil hebben over zijn eigen bedrijfsgegevens, of eraan wil meeverdienen, kan zich maar beter alvast in de materie gaan verdiepen, zo klonk het gisteren.

Een nieuwtje over blockchain: het is geen tovermiddel. Het idee bestaat dat blockchain technologie ingezet kan worden om fraude te voorkomen en vertrouwen te creëren tussen bijvoorbeeld ketenpartijen. Maar op dit moment ontstaan blockchain toepassingen alleen tussen partijen die dat vertrouwen in elkaar al hebben.

Het topsectorenbeleid is niet geschikt om partijen in de landbouw elkaar te laten vinden
Topsectorbeleid geen basis voor duurzame innovatie
Nog een nieuwtje: het Nederlandse topsectorenbeleid is failliet. Hoofdspreker Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut, zei het als volgt: "Het topsectorenbeleid is niet geschikt om partijen in de landbouw elkaar te laten vinden." En: "De cyclus van investering is vier jaar. Dat is geen periode waarover je duurzame doelen kan meten. Het biedt dus geen mogelijkheid tot duurzame innovatie." In de discussie na de lezingen werd erop gewezen dat de exclusieve band tussen topbedrijven en topinstituten eerder een rem op innovatie is dan een stimulans. Eerder berichtte Foodlog al over een evaluatie van het ministerie van Economische Zaken waaruit bleek dat de Topsector-projecten vooral de bestaande belangen van bedrijven dienen en niet het oplossen van maatschappelijke problemen

Terug naar Big Data. Het is moeilijk om je tegen de macht van Big Data te verzetten, zo bleek uit een vraagje aan de zaal. Joszi Smeets stelde hem aan het begin van de avond: wie heeft de afgelopen twee weken Facebook verlaten? Twee of drie mensen in de volle zaal staken hun vinger op. En dat terwijl Mark Zuckerberg als Big Data boef toch flink aan de schandpaal is genageld. De macht der gewoonte en de behoefte aan gemak wint het in de praktijk makkelijk van privacyoverwegingen.

Ze organiseert hackathons bij de boer, waarbij ze een blik creatieve nerds opentrekt
'Kleintjes verleggen de grenzen'
In de landbouw is die strijd echter nog niet gestreden. Big Data is op de tractor nog lang niet zo gebruiksvriendelijk en ingeburgerd als in de sociale media. Spreker Anne Bruinsma, oprichter van FarmHack.nl, stelde dat de meeste data-applicaties in de landbouw hun beloftes niet waarmaken, eenvoudig omdat je bijna een programmeur moet zijn om er de mogelijkheden werkelijk van te kunnen benutten.
Dat is een kans, want het betekent dat er in de landbouw nog veel innovatie mogelijk is die door innovatieve boeren zelf aangestuurd kan worden. De werkelijk grensverleggende innovatie komt niet van grote bedrijven, maar van kleine vernieuwers, zo klonk het gisteren. De Multi Tool Trac(tor) van Paul van Ham, die is ontwikkeld in nauwe samenwerking met zes boeren, is een voorbeeld. Van Ham kon geen enkel bedrijf bereid vinden om de tractor verder te ontwikkelen, en deed het daarom maar zelf.

Anne Bruinsma richt zich ook op kleinschalige innovatie: ze organiseert hackathons bij de boer, waarbij ze een blik creatieve nerds opentrekt, in een grote auto zet, en naar de boerderij rijdt. Zo kan in samenspraak met de boer soms in luttele uren een nuttige digitale applicatie bedacht worden. Bruinsma toonde een volautomatisch monitorsysteem voor probleemplekken in het veld, dat op de tractor gemonteerd kon worden en in een dag in elkaar was gezet.

Melanie Peters deelde scherpe inzichten en maakte duidelijk dat een radicale omslag in het innovatiebeleid gewenst is. Haar Rathenau Instituut onderzoekt de impact van nieuwe technologie en probeert de samenleving voor te bereiden op technologische veranderingen. Belangrijker nog: het Rathenau Instituut wil zorgen dat er meer maatschappelijke waarden worden geïncorporeerd in technologische ontwikkelingen. "Zaken als biodiversiteit, boereninkomen, gezondheid en bodemvruchtbaarheid zijn grote mondiale uitdagingen die meegenomen zouden moeten worden in de landbouwinnovatie."

Met de leidende marktpartijen is er een risico dat de datatechnologie vooral gebruikt zal worden om nog meer te produceren per hectare, om nog efficiënter te werken, met veronachtzaming van al die andere waarden
'Gefragmenteerd geraakt'
Maar dat is nu niet of nauwelijks het geval. Peters hekelde de technocratisering van het landbouw- en voedseldebat. "Het gesprek over landbouw is zo gefragmenteerd geraakt dat we heel veel mensen hebben uitgesloten. Als je een tijdje niet bij de discussie over Q-koorts of ammoniakuitstoot bent geweest, is het niet meer te volgen. Tegelijk is de waardering voor praktijkkennis enorm afgenomen. Dat is begonnen bij het WTO, waar ik heb meegemaakt hoe alle good agricultural practices uit het landbouwbeleid werd geschreven en vervangen door algemene richtlijnen. Het is heel belangrijk dat er weer waardering komt voor praktijkkennis. Kennisinstituten moeten hier een rol in spelen en niet alleen focussen op peer-reviewed publicaties."

Big Data biedt volgens Peters kansen om maatschappelijk waarden mee te nemen in innovatieprocessen. "Je kunt technologie inzetten om de cycli in de natuur beter te monitoren en benutten, en op met levende systemen mee te werken. Om eerder te zien dat dieren gezondheidsproblemen krijgen, om te spuiten op precies het juiste moment. Maar het komt erop aan hoe je het systeem inricht. Met de leidende marktpartijen is er een risico dat de datatechnologie vooral gebruikt zal worden om nog meer te produceren per hectare, om nog efficiënter te werken, met veronachtzaming van al die andere waarden. De kernvraag is: wie richt de systemen in, wie zit achter de knoppen. Gaat de boer dat beslissen, of iemand anders?"



'Bedrijven infiltreren de politiek'
Jan Peter van Doorn van The Food Agency was na afloop van de avond enthousiast. "Ik vond het een van de beste voedseldebatten in de Rode Hoed tot nu toe. In de discussie werd benoemd dat het idee heerst dat grote bedrijven zichzelf ordenen. En dat doen ze niet. Ze blijven hun marktmacht vergroten, ze gaan politiek infiltreren. Zelfs Unilever, ondanks CEO Polman die als visionair bekend stond. Alleen de overheid kan dat een halt toeroepen. Maar die faciliteert alleen maar. Ik ben bang voor Paul van Ham dat zijn tractor straks door de grote marktspelers rechts en links wordt gepasseerd."

'Coöperaties laten boer de baas'
Klaas Johan Osinga van LTO Nederland had na afloop zinvolle aanvullingen over de rol van Europa inzake Big Data en landbouw. "De belangrijke rol van de EU bleef erg onderbelicht. Europa komt deze maand met een heel pakket wetgeving over data. Die wordt 25 mei van kracht. Als het goed is heb je net een berichtje van Facebook gehad over je privacyinstellingen, waardoor je nu meer controle hebt. Dat heb je te danken aan Europese bescherming."

"In Brussel is gisteren (23 april) een gedragscode voor agrarische data-uitwisseling gepresenteerd. Die is ontwikkeld door de agrarische belangenbehartiger Copa Cogeca samen met andere agrarische koepels. Die gedragscode geeft je als boer een checklist van 15 vragen die je jezelf moet stellen voor je een datacontract aangaat. Het basisidee is dat de leverancier van de data zelf de baas blijft over de data."

"Het is jammer dat er deze avond geen grote speler op het gebied van data aan het woord kwam. Wij zijn met LTO bezig om samen met de landbouwcoöperaties CRV, FrieslandCampina, Avebe en Agrifirm een datahub te ontwikkelen. Iedereen wil er graag bij. Onze taak is om te zorgen dat de boer en tuinder aan het woord blijven."
Dit artikel afdrukken