Hongersnoden als gevolg van droogte, mislukte oogsten of conflicten halen vaak het nieuws. Voedingstekorten komen vaker voor, maar worden minder belicht in de media. Een tekort aan voedingsstoffen kan meerdere oorzaken hebben. Mensen kunnen wonen in gebieden waar weinig vers voedsel te koop is of waar dat erg duur is in verhouding tot wat ze kunnen betalen.

Het groeiende aanbod van bewerkt en houdbaar voedsel met weinig vitaminen en mineralen en veel suiker en vet is doorgaans goedkoper en wint daarom terrein in zulke omgevingen. Die ontwikkeling drukt op de volksgezondheid in arme landen. Brouwer: "Ook in arme landen zien we een enorme stijging in overgewicht."

Bestaande voedselsystemen hebben een smalle basis waarop niettemin het grootste deel van beleid en onderzoek is gebaseerd. De wereldwijde voedselproductie richt zich op 5 basisgewassen: tarwe, rijst, maïs, palmolie en soja. Ooit was die strategie succesvol om de acute honger in de wereld te bestrijden. Nu we mensen niet alleen van hun honger, maar ook van voedingstekorten af willen helpen, valt te constateren dat de productie van groenten en fruit een stiefkind van het oude beleid zijn geworden. Groenten en fruit bevatten de nutriënten die ondervoeding helpen voorkomen.

A4NH
Het oude beleid is dringend aan vernieuwing toe. Maar voedselsystemen zijn complexe gehelen die niet zomaar even veranderd kunnen worden, mede niet omdat ze door globalisering wereldwijd in taaie structuren zijn ingebed. Om die te veranderen zijn ingrepen nodig op lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau.

Brouwer coördineert het speerpunt Voedselsystemen voor gezondere eetpatronen binnen het onderzoeksprogramma Agriculture for Nutrition and Health (A4NH), dat loopt van 2017 tot en met 2021. De betrokken onderzoekers benaderen het voedselsysteem vanuit de consument in plaats van de producent. "Wij denken vanuit voedzaamheid en gezondheid en kijken naar de voedselomgeving - de plekken waar consumenten voedsel vinden", zegt Brouwer.

In Nigeria, Ethiopië, Bangladesh en Vietnam onderzoekt Brouwer met collega's verschillende strategieën en interventies. Samen met overheden, voedselproducenten en -aanbieders en consumenten keken de wetenschappers naar ontbrekende kennis en legden zij knelpunten bloot. Daaruit resulteerde een kennisroutekaart die overheden kan helpen om passend beleid te ontwikkelen.

In samenwerking met lokale universiteiten en partners werden gaten in kennis gedicht en pilotstudies uitgevoerd. Zo werden onder meer onderzoeksbeurzen beschikbaar gesteld, groenten voorgesneden aangeboden en voedingsrichtlijnen opgesteld. De interventies bleken succesvol voor veranderingen in voedselsystemen. “Maar dit zijn pilots, we weten nog niet of ze ook werken wanneer we ze opschalen of in een andere context toepassen", aldus Brouwer.

Integrale aanpak
Een interdisciplinaire aanpak is nodig om voedselsystemen te vernieuwen. A4NH werkt daarom samen met experts in voeding, gezondheid, beleid, transities, productiesystemen en voedselketens, consumenten en ontwikkeling in armere landen. Brouwer: "Zo vraagt groente- en fruitteelt meer water, land en bestrijdingsmiddelen dan de teelt van basisgewassen. Bestrijdingsmiddelen kunnen negatieve effecten hebben op de voedselveiligheid, en meer irrigatie kan leiden tot meer muggen en dus malaria.”

Het onderzoek gaf de onderzoekers beter inzicht in wat er moet gebeuren om gebrekkige voedselsystemen te veranderen. In een vervolgonderzoek willen ze bekijken hoe ze de componenten van voedselsystemen beter op elkaar af kunnen stemmen.
Dit artikel afdrukken