Sindsdien groeide het uit tot een groot netwerk bestaand uit duizenden wetenschappers en tientallen onder de paraplu van Cochrane opererende centra. Inmiddels verschenen al meer dan 7.500 systematische overzichtsstudies met het stempel Cochrane.
Robuust merk
Het 'merk' Cochrane groeide uit tot een synoniem voor degelijkheid en robuustheid. Als er al kritiek was, dan betrof die vooral de toegankelijkheid van de kennis, die door de omzichtige conclusies niet altijd even makkelijk te vertalen viel naar de spreekkamer.
Maar de laatste jaren zwol de onvrede aan en afgelopen jaar kwam het tot een heftige eruptie. De critici richten zich niet zozeer op het algehele niveau van de reviews zelf. Dat is nog altijd veel hoger dan dat van systematische overzichtsstudies zonder Cochrane label. De perikelen zijn van een andere orde, en gaan meer over de organisatie en de positie ervan in het medisch wetenschappelijke wereldje.
Clash of the Cochranes
Het begon allemaal met het aantreden als bestuurslid van een van de mede-oprichters van de organisatie, de Deen Peter Gøtzsche in 2017. Gøtzsche, directeur van het relatief onafhankelijk opererende Nordic Cochrane Center in Kopenhagen had bij zijn aantreden een duidelijke boodschap: hij zou Cochrane van binnenuit gaan veranderen. Onder meer vond hij de richtlijn rondom belangenverstrengeling voor auteurs van Cochrane-studies te slap en hij wilde de studies toegankelijker maken voor patiënten. Maar bovenal wilde hij tegenwicht bieden aan wat hij 'de bureaucratisering en centralisering van de organisatie' noemde. Die was volgens hem vervreemd geraakt van de grass roots organisatie die Cochrane volgens hem hoorde te zijn.
Die centralisatie was nu juist de missie van de andere hoofdrolspeler in dit verhaal, de in 2015 aangetreden CEO van Cochrane, Mark Wilson. Die wilde de organisatie verder professionaliseren en dat kon volgens hem niet met allerlei kleine clubjes die hun ding deden en er hun eigen missie en standaarden op nahielden.
Al met al is de belangrijkste les die we kunnen leren, dat we ook de resultaten en conclusies van Cochrane overzichtsstudies niet domweg kunnen vertrouwen en overnemen. Hoe degelijk en robuust ook, erachter schuilen aannames en beslissingen, die weer afhangen van de auteurs, hun kennis en vaardigheden, overtuigingen, academische en andere belangenAnti-farma
En zo ontstonden er twee lijnen binnen de organisatie. Maar dat is niet alles. Gøtzsche verwierf de afgelopen jaren een reputatie als fervent farmacriticus. Hij werkte in een ver verleden zelf in die industrie en steekt niet onder stoelen of banken hoe teleurgesteld hij toen raakte in de goede bedoelingen van die sector. In 2015 publiceerde hij een publieksboek met als titel Dodelijke Medicijnen, waarin hij de farmaceutische industrie vergeleek met de georganiseerde misdaad. Twee jaar later deed hij dat nog eens dunnetjes over met 'Dodelijke psychiatrie'. Dat zou nog niet zo'n punt zijn, als hij dit activisme gescheiden had gehouden van zijn werk voor Cochrane. Maar ook de studies uitgevoerd door het centrum waarvan Gøtzsche de baas was verwierven een zekere farmakritische reputatie.
Op zich is er met een kritische houding ten opzichte van de industrie niks mis, maar het beeld van een neutrale partij die de bewijzen weegt, werd er wel door aangetast. En dat begon te wringen. Achter de schermen kwam er een discussie op gang tussen voorstanders van pluriformiteit en eenheid.
Uiteenlopende meningen
De exponenten van die twee stromingen, Gøtzsche en Wilson, konden het door die kritische opstelling en radicale ideeën van begin af aan al niet zo met elkaar vinden. Toen Gøtzsche en zijn collega's ook nog eens felle kritiek begonnen te uiten op de European Medicines Agency en daarna op auteurs van een Cochrane overzichtsstudie zelf, vonden ook verschillende bestuursleden van Cochrane het welletjes: Gøtzsche werd in september 2018 uit het bestuur gezet en ontslagen als directeur van het Nordic Cochrane Center.
Aan de ene kant worden Gøtzsche en zijn medestanders beschouwd als medisch-wetenschappelijke puristen (hij maakte recent bekend dat hij een centrum voor wetenschappelijke integriteit op gaat richten), aan de andere kant als vooringenomen farma-bashers die er alles aan gelegen lijkt om aan te tonen dat middelen niet werken.
De meningen over Cochrane die online te lezen zijn verschillen al net zo, van 'te belangrijk om openlijk aan te vallen' tot 'zeer farmagezind'.
Onvermijdelijk: zelf nadenken
De vraag die onder deze discussie ligt is: hoe streng wil je voor de industrie (en vervang 'farmaceutische' gerust door 'voedings') zijn, als je innovatieve, werkzame en veilige medicijnen en andere producten wilt? En uit die vraag komt weer voort dat die keuze, kennelijk, wel degelijk bepalend is voor de insteek en uitkomst van systematische overzichtsstudies.
Die discussie is interessanter dan die over het compromisloze karakter van Gøtzsche, de controledrang van Wilson en de vraag of Cochrane nu wel of niet meer als een bedrijf of als een samenwerking gedreven moet worden.
Al met al is de belangrijkste les die we kunnen leren, dat we ook de resultaten en conclusies van Cochrane overzichtsstudies niet domweg kunnen vertrouwen en overnemen. Hoe degelijk en robuust ook, erachter schuilen aannames en beslissingen, die weer afhangen van de auteurs, hun kennis en vaardigheden, overtuigingen, academische en andere belangen.
We zullen kritisch moeten lezen, net zoals we dat doen bij gewone studies. Want een overzichtsstudie is weliswaar meer dan één studie, het is maar één overzicht.
En dus zullen we moeten doen wat we zo graag hadden uitbesteed aan organisaties als Cochrane: nadenken.
Op 30 november krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Is ook mijn opvatting zoals ik dat hier op FL al eens over het 'verwaterde MD dieet' beschreef.
Pieter ter Steeg : 'een belangrijke reden waarom het mediterrane dieet er goed uitsprong was een negatieve' - en dan kom je met margarines als substitutie van olijfolie, notenvetten, visvetten etc.
Dat vind ik de zaken omkeren. Je kunt alle gezonde componenten van het MD wel substitueren door highly processed doods. Over al de losse componenten en het samenspel van al die onderdelen van het MD is heel veel te vinden in lab, case en interventiestudies. Het mooie is, dat je je niet al te druk hoeft te maken over baklava of steak als negatieve factor... al zou je dat wel kunnen doen in een streven om 'het' Optimale te bereiken, vind ik het liefste een balans tussen persoonlijk gewend lekker genieten, zonder ál te moeilijk te doen, en blijkbaar gezond ;)
En ook 80 jaar geleden - het pre-margarine/ geraffineerde zonnebloemolie tijdperk - leefden de mensen op Kreta veel langer dan in Groningen.
ps Stellen dat die 'natuurlijke' suikers uit die fruitreep 'gezond' zijn - vergelijkbaar met vers fruit? Ik zou het niet durven. Ik durf wel te stellen dat die pure zoete dadel/ gedroogde vruchten(noten)'broodjes', op veel plekken verkrijgbaar, dat zijn! De optimale 'energiereep' (die ik altijd bij me heb op mijn bergtochten).
Ik zie nu pas deze discussie, maar een belangrijke reden waarom het mediterrane dieet er goed uitsprong was een negatieve, ze aten daar geen margarines met goedkope geharde plantaardige vetten. Martijn Katan is een vrije en onafhankelijke geest,maar hij geeft geen credit, had hij waarschijnlijk in 1990 gemist en wil daar overigens nog steeds niet voor uitkomen, aan de visionaire ingezonden brief van H.M. Sinclair al uit 1956 in de Lancet, die wel de koppeling legt tussen de snelle groei van hart -en vaatziekten vorige eeuw en de consumptie van onnatuurlijke vetten (lees transvetten). Sinclair had overigens nog niet de correcte hypothese over het mechanisme. Tja en onafhankelijke en scherpe wetenschappers zijn niet populair. Ik ga overigens deze week met Tiny van Boekel filosoferen, hoe we het verstarde lineaire denken in kwaliteitsoptimalisatie in de voedingswetenschappen kunnen doorbreken. Hebben we het nog niet over de misleiding door de voedingsindustrie, waar ik deze week een onbedoeld hilarisch voorbeeld in de schoot kreeg geworpen:
Echt lachen (in Ikje NRC format, maar niet geplaatst)
YES
Heerlijk dat lentezonnetje. Ik stap blij maar hongerig Den Haag CS uit en loop tegen promotiekarretje met YES repen van Nestlé aan. “Proteinebar proeven?” roept Aardige Jongeman. Hij is er blijkbaar helemaal klaar mee want ik krijg liefst drie repen!
Ik smikkel er meteen een op. Benieuwd naar mijn eiwitinname en niet te beroerd voor een tegenprestatie zet ik leesbril op en bestudeer etiket. Maar 1.5 gram eiwit op 32 gram? Wel wat weinig! Even terugkoppelen, toch? Aardige Jongeman vindt dat ik wel erg focus op één ingrediënt.
Kijk ook naar suikers: 19 gram!! Ik geef een volgens mij suikerbar terug. Zijn repliek: Maar niet toegevoegd! Als bonus krijg ik nog DRIE geen eiwit maar volgens etiket fruitbarren! YES!
(met dank aan Nestlé :-), You made my day!
ps maar ook met speltheorie zal je nooit kunnen beweren de 'echte waarheid' te weten... ook al zijn hier enorme ontwikkelingen in mogelijk (en een basis van die zorgwekkende AI - als die de controle over atoomwapens/ de hele bevolking krijgt...).
De echte waarheid ligt voor mij toch voor een groot deel in het MD en JD.... en veel andere zaken die in mijn optiek perfect zijn.... niets dat dit tegenspreekt.... combinaties lijken me perfect (zoals het onderschatte jodium uit het wier van JD.. een ander verhaal dan chemisch Jozo… dat ons sowieso meestal onvoldoende jodium levert - zeker bij vrouwen in verwachting en jonge kinderen (het eveneens onmisbare O3, b vitamines als natuurlijk(!) foliumzuur en carotenen daarbij) ... maar ook ter preventie van bijv. borstkanker) (maar ik ben ook een groot aanhanger van snert, boerenkool, spruitjes en vele andere 'Hollandse' gerechten... vanavond bloemkool in kaassaus, champignons, Masala kerrie, gember, Provençaalse kruiden, dragon, met boter/crème fraise puree (nootmuskaat) en in de saus mee gesmoorde kip ;) Misschien niet Top in wat mogelijk is... (vergeleken met broccoli). maar zeker niet verkeerd en superieur wit genieten.
… bij nader inzien voeg ik ook maar een achtste plak gedroogd zeewier toe aan de saus ;: (een kwart lijkt me het smaakevenwicht teveel verstoren)… sorry Dick voor al die recepten ;) Maar details kunnen o zo belangrijk zijn!
Een behoorlijk honing/ gestampte dadelzoet meerkoren kwarktaartje met blauwe bessen staat ook op het programma als toetje ;)… de Marokkaanse rode gladde linzensoep (zo gezondheidskundig eruit springend en zo vreselijk lekker te maken - ook als ontbijt met Naan of Focaccia erbij) morgen.... teveel voor vandaag... en veel minder werk morgen. Combineren, efficiency bij het koken, is ook een Kunst. Maar dwaal ik nu weer teveel af van Cochrane?
Dick Veerman : Zoals ik in #1 en verder al zei, draait het om vele zaken. Zoals jij al zei, is 'de rede' hierin een zwaarwegende factor. Wat en hoe te combineren... op wetenschappelijk en op persoonlijk niveau.
'het' MD (of 'Spaanse'... ik zal maar niet beginnen over 'het' Spaanse Pyreneeën dieet of het veel Arabischer Zuid-Spaanse) bestaat niet. 'het' Nederlandse dieet ook niet. Mijn laatste opmerkingen gaan daarop te specifieker in met voorbeelden (ik was de rauwe andijviestamp met rookkaas (Limburgse kaas met haar micro flora nog mooier, lol)/ spekkies en lijnzaadolie nog vergeten ;). Niet met de bedoeling recepten aan te reiken, maar om te laten zien dat er vele visies/ mogelijkheden bestaan, al dan niet 'redelijk' ondersteund door onderzoek.
Misschien draaf ik hier nu iets teveel in door.... vanuit mijn overtuiging dat er vele wegen zijn die naar Rome kunnen leiden.
Dat er Beste Keuze's zijn.... minstens afgewogen (mogelijk) afkeurenswaardig (gecompenseerd) binnen het persoonlijke 'redelijke' en prettige totaal. Iedereen kan voor zichzelf wel voorbeelden verzinnen en die afweging maken…. (die rode wijn vervangen door zelfgemaakte hibiscus ijsthee met citroen e.a. lijkt me geen verkeerd idee Wicher T. Koetsier … veel meer van/dan dezelfde micronutriënten mogelijk… zonder alcohol ;) (maar een T Bone of Roquefort zonder krachtige rode wijn zal ik node doen ;). (nou ja... blauwschimmel e.a. kazen bij het ontbijt geïntegreerd... zonder wijn en met knapperig (desem)brood, MD salade en echte karnemelk héérlijk en gezond ;)
Met verschillende 'stroommodellen' (de basis van speltheorie), waarin een aantal pro-factoren/ obstakels teveel of te weinig gewicht kunnen hebben omdat het totaalplaatje zo ingewikkeld is... en voor iedereen verschillend (interessant aan speltheorie is dan dat die modellen goed variabel gemaakt - zouden - kunnen worden).