Wat is natuur? Beheer cruciaal voor de natuur

Wat is natuur? Een bedrieglijk eenvoudige vraag die verrassend moeilijk te beantwoorden is.

Eerst moet ik een paar dingen uitleggen over mijn achtergrond die mijn passie voor de natuur bepalen. Mijn moeder en grootmoeder koesterden een grote liefde voor planten die mij van jongs af aan heeft beïnvloed. Samen met een inspirerende biologieleraar op school heeft dit mijn studierichting en latere loopbaan bepaald. Hoewel ik het grootste deel van mijn werkzame leven heb besteed aan kleinschalige landbouw in Afrika, ben ik opgeleid als botanicus en mijn promotieonderzoek was gericht op het behoud en beheer van laagveenvegetaties in de Norfolk Broads in het Verenigd Koninkrijk - een gebied dat veel lijkt op de Wieden en Weerribben in Overijssel. Gekoppeld aan een liefde voor bergen en in de buitenlucht zijn, betekent dit dat ik de natuur ervaar als schakeringen van weidse uitzichten over het landschap tot een sterke focus op de grond onder mijn voeten.

Ik beschouw het hele idee van ongerepte natuur als een misvatting

Nerveus over rewilding
In dit opzicht maakt de huidige sterke drang naar rewilding van de natuur mij nerveus. Ik ben wel gestopt met het regelmatig maaien van het gazon in onze tuin. Ik probeer het om te vormen tot een meer soortenrijke weide die we slechts één keer per jaar maaien. Maar ik hou van het weidse open landschap van de bergen en heidevelden in Noord-Europa. De afgelopen decennia heb ik gezien hoe deze steeds meer begroeid raakten met varens en rododendrons, naarmate de intensiteit van de begrazing afnam en meer land werd overgelaten aan de krachten van de natuur. Het eenvoudigweg loslaten van beheer zou resulteren in grauwe en ondoordringbare opstanden van enkele soorten die de hellingen overnemen. Dus misschien is rewilding zinvol voor de grote grazende dieren, maar niet voor de plantendiversiteit waar ik van houd!

Ik beschouw het hele idee van ongerepte natuur als een misvatting. Misschien komt dit in Nederland het duidelijkst naar voren, gezien de geschiedenis van landwinning, ruilverkaveling en dichte bevolking. Maar er zijn maar weinig landschappen op aarde die niet sterk door menselijke activiteit zijn veranderd. Tijdens een recente excursie in Ierland was ik stomverbaasd te vernemen dat de aardbeiboom - die beschouwd wordt als een relict dat de laatste ijstijd heeft overleefd en een speciaal gevierde plant is in het westen van Ierland - in feite 4.000 jaar geleden werd geïntroduceerd door kopermijnwerkers die vanuit Spanje afkomstig waren. De invloed van de mens op het landschap en op de biodiversiteit is overal zichtbaar! Zelfs op de meest onverwachte plaatsen op de planeet, zoals het regenwoud in het Amazonegebied of de Afrikaanse savannes.

Beheer noodzakelijk voor rijke diversiteit
Deze zomer fietste ik over de Waddeneilanden en stond versteld van de rijke verscheidenheid aan planten in de prachtige natte weiden achter de zandduinen op Schiermonnikoog, met enkele van mijn favorieten - Parnassia en Rond Wintergroen. Om een dergelijke rijke diversiteit in stand te houden, moeten de weiden regelmatig worden begraasd of gemaaid, om te voorkomen dat ze overgroeid raken door concurrerende grassen en struikgewas. De mens en het beheer spelen dus een centrale rol in de natuur waarvan ik houd en die ik wil behouden en herscheppen.

Op grotere schaal denk ik dat er gebieden zijn waar we landbouwgrond minder intensief moeten beheren - als een vorm van 'land delen' met de natuur. En dat we ook gebieden met intensievere landbouw nodig hebben als 'land sparen' om ruimte te maken voor de natuur. Een plaats voor alles dus en alles op zijn plaats!