Lees ook
De mondiale bananenteelt is één grote monocultuur. Van alle bananen ter wereld is 50% van hetzelfde ras: de Cavendish-banaan. Dat is namelijk de enige bananensoort die resistent is tegen de Panama-ziekte, een schimmelziekte die in de jaren '50 van de vorige eeuw de bananenteelt dreigde uit te roeien. En daarmee ook de bestaanszekerheid van 500 miljoen mensen, die afhankelijk zijn van de banaanproductie voor hun voedsel en inkomen.

In de visie van Kema ligt die oplossing in diversifiëring, áf van de monocultuur
Dreigde uit te roeien? Maak daar maar 'opnieuw bedreigt' van, ontdekte Gert Kema, fytopatholoog (plantenziektenexpert) van de WUR. Dezelfde fusariumschimmel die de panamaziekte veroorzaakte, maar dan een andere stam, TR4, verspreidt zich langzaam maar onontkoombaar opnieuw over de wereld. De sporen van deze bodemschimmel kunnen in de bodem tientallen jaren overleven. Ze blijken zich te verspreiden via water, bijvoorbeeld als gevolg van overstromingen die het gevolg zijn van tyfoons. En ze reizen mee met mensen, op hun schoenen, kleren of gereedschappen. Ze besmetten zonder ze ziek te maken allerlei onkruiden, maar als ze een banaan tegenkomen, zijn ze een regelrechte 'killer'. Een pandemie, noemt Kema het, die zich vanuit Indonesië sinds de jaren '60 al verspreidt en inmiddels ook midden-Amerika bereikt heeft.

Diversifiëring
Zo'n kwetsbare situatie roept om een oplossing. In de visie van Kema ligt die oplossing in diversifiëring, áf van de monocultuur. Maar ja, je kunt nog zo geavanceerd zijn, voor je verschillende rassen hebt gekweekt door veredelingstechnieken, ben je al gauw tien jaar verder. Dat duurt te lang voor de bananenteelt.

En dus zette Kema in op die andere optie om de bananenteelt te redden: met behulp van innovatie en teeltverbetering. "Haal de banaan uit de (besmette) grond, zet 'm op substraat, in de kas, hang 'm 'aan het infuus' met precies genoeg water en voedingsstoffen, kijk wat er gebeurt en verzamel daar de data over," vat hij het proces kort samen. Om er van te leren en de kennis toe te passen bij bananentelers wereldwijd. De eerste fase van zijn pilot, in de proefkas in Wageningen, leverde al bemoedigende resultaten op.

bananen bunch bloem'Bunch en bloem', Neder Banaan


Innovatieve verwerking
En dus was er ruimte voor een volgende fase, in een samenwerking tussen de WUR en het bedrijfsleven, op iets grotere schaal. In de Neder Banaan-kas in Ede werden de afgelopen jaren 4 bananensoorten geteeld. Daarnaast werd er gekeken hoe de bananen die daaraan zouden komen te verwerken en te verwaarden zouden zijn. Van 'kop tot kont', ofwel de hele plant. Bananen zijn namelijk wel een meerjarige teelt, maar dat komt doordat de plant steeds nieuwe scheuten genereert die in een maand of 9 uitgroeien tot vruchtdragende 'boom'. Na de oogst worden de stammen en bladeren meestal weggegooid of verbrand. Weinig duurzaam.

Omdat diversifiëring minstens 10 jaar kost, zette Kema in op teeltverbetering
Met dat in zijn achterhoofd struinde Pieter Vink van Neder Banaan, de spin-off die uit de WUR-pilot ontstond, de afgelopen jaren stad en land af op zoek naar start-ups die toepassingen zouden hebben voor de Edese kasbananen.

In de kas in Ede staan 4 soorten: de Cavendish is woensdag 24 november geoogst, door de enthousiast met een kapmes zwaaiende Gert Kema. De 'voorganger' van de Cavendish, de Gros Michel, moet nog even doorgroeien en wordt later geoogst, net als de bakbananen én een Oost-Afrikaanse bananensoort, waar traditioneel bananenbier van wordt gemaakt. Dat staat ook in Ede nog op stapel. Alle bananen worden groen geoogst en ondergaan dan een rijpingsproces. Dat duurt ongeveer 6 tot 8 dagen, onder net zo streng gecontroleerde omstandigheden als in de kas.

Van 'bunch' tot stam
Vink is er trots op dat uiteindelijk de hele bananenplant verwerkt gaat worden. Uiteraard de bananen (een tros bananen heet een 'bunch') zelf, die bijzonder smaakrijk blijken te zijn. Ze zullen gepureerd worden als grondstof voor allerlei producten, zoals bananenéclairs. Maar ook de schil gaat verwerkt worden, tot gemarineerde, plantaardige 'spekreepjes', vertelt Vink. De bladeren worden ingevroren en gesneden om gebruikt te worden om in te koken (stomen). Voor de stammen heeft Vink zelfs 2 toepassingen gevonden: een bedrijf dat er pallets mee maakt (door de stammen te verzamelen, te hakselen en dan te persen) en een startup die de stammen verwerkt tot vezels om er lingerie mee te maken.

Kas Neder Banaan winter begin 2021, FL Media

Het bananenbier wordt een project apart, waar Vink zich nu al bijzonder op verheugt. Net als Kema benadrukt hij dat je natuurlijk allerlei vragen kunt hebben bij het telen van bananen in een kas. Maar met de resultaten en data van dit onderzoek, van deze in Nederland geteelde bananen, kan straks óók die bananenboer in Peru, Ecuador of op de Filipijnen gewoon bananen blijven telen, in de openlucht in een bak met substraat. En daar kan niemand op tegen zijn.


Dit artikel afdrukken