Hoe Tsjechië de Afrikaanse varkenspest onder controle kreeg

In Tsjechië werden eind juni 2017 2 dode everzwijnen aangetroffen, niet ver van Slowakije. Omdat de laatste jaren de Afrikaanse varkenspest (AVP) regelmatig opdook in Oost-Europa, sloegen de Tsjechische veterinaire diensten onmiddellijk alarm.

De Afrikaanse varkenspest is een uiterst besmettelijke virusziekte, waar geen remedie tegen bestaat. De ziekte treft zowel wilde zwijnen als gewone roze varkens en kan bijvoorbeeld via varkensvlees, gewas, kleding en schoenen overgebracht worden. Voor mensen is de ziekte niet gevaarlijk.

Rigoureuze maatregelen
De Tsjechische overheid bracht het besmette gebied snel in kaart. Het ging om een kernzone van 57 vierkante kilometer en een hoog-risico zone van 89 vierkante kilometer. Binnen de kernzone werd een jacht- en vervoerverbod ingesteld. De hoog-risicozone kreeg een 'geur- en elektrische afrastering'. Binnen de kernzone kamden lokale jagers - die een bioveiligheidstraining hadden gehad - het gebied uit. De jagers kregen voor elk dood wild zwijn een vergoeding; ze vonden er in één maand 56. In de hoog-risicozone werden politiescherpschutters ingezet voor het afschieten van de zwijnen. Ze schoten er 157, waarvan er 8 positief testten voor het virus. Bij de destructiebedrijven onderzochte erkende dierenartsen de karkassen.

Half april 2018 waren er in totaal 230 gevallen van AVP vastgesteld. Sindsdien zijn er geen nieuwe gevallen meer geconstateerd.

Op varkensbedrijven is geen enkel ziektegeval geconstateerd. Dat is mede te danken aan de strenge maatregelen die de overheid nam. Er ging geen varken meer op transport zonder dat het was aangemeld. Er kwam een verbod op de kleinschalige varkenshouderij ('backyard farms') in het hoogrisico-gebied, varkens mochten niet buiten lopen, op de bedrijven gold een strikt hygiëneprotocol. Stro en gras en lokaal graan werden verboden als voer.

De maatregelen zijn nog steeds van kracht en de autoriteiten blijven dode zwijnen testen op het virus. Dankzij het snelle en strikte ingrijpen isTsjechië inmiddels een jaar lang ziektevrij. Hoewel de precieze oorsprong van de besmetting niet te achterhalen bleek, werd wel vastgesteld dat het om dezelfde virusstam gaat als die sinds 2007 in Oost-Europa rondwaart.

België
Ondanks een verhoogde waakzaamheid in West-Europa (Denemarken bouwde een hek, Duitsland, Frankrijk, België en de Benelux gingen samenwerken, Nederland zette een informatiecampagne op) brak in september 2018 AVP uit in de bossen van de Belgische provincie Luxemburg, dicht tegen de Franse grens aan.

Ook de Belgen sloten het besmette gebied af. De maatregelen hebben nog niet hetzelfde effect gehad als in Tsjechië: vorige week nog breidde de Waalse minister van landbouw, René Collin, het afgesloten gebied in het zuidoosten van de provincie Luxemburg uit met 70 vierkante vierkante kilometer. De maatregel volgde op de vondst van een aantal nieuwe, besmette karkassen. In het nieuwe gebied zal de komende tijd systematisch gezocht worden naar karkassen; in het totale afgesloten gebied wordt actief op zwijnen gejaagd, aldus Boerderij.

België lijkt op de goede weg: in juni werden nog maar 8 besmette zwijnen aangetroffen. Ter vergelijking: in de maand februari waren het er 217. In Wallonië werden sinds september vorig jaar tot en met 1 juli van dit jaar 3.209 wilde zwijnen geanalyseerd. Daarvan bleken er 824 besmet te zijn met het AVP-virus.

China
Hoe anders gaat het in China. Sinds daar AVP werd vastgesteld, in augustus 2018, heeft niemand meer een volledig overzicht. De Chinese autoriteiten hebben, om het mild te zeggen, beduidend minder grip op de zaken dan de Tsjechische en van een gecoördineerde aanpak lijkt in het immens grote land geen sprake. De AVP-uitbraak breidt zich nog steeds verder uit en heeft zelfs impact op de wereldwijde agri-economie. Chinese varkens worden in grote aantallen levend verbrand en/of begraven.

De Werelddiergezondheidsorganisatie OIE spreekt inmiddels van de 'de grootste uitbraak van een dierziekte' aller tijden. Hoe hoopgevend het Tsjechische voorbeeld binnen Europa ook mag zijn, het is niet te verwachten dat die aanpak China nog zoden aan de dijk kan zetten. Dan is wellicht een vaccin toch een reëlere optie.