Lees ook
Covid-19 wordt een once-in-a-century pandemie genoemd. Maar het kan ook een enorm fiasco van bewijsvoering blijken. We leven in een tijd waarin iedereen betere informatie nodig heeft. Dat geldt voor overheden en onderzoekers die ziektemodellen voor hen maken. En dat geldt ook voor mensen die in quarantaine zitten of alleen maar verplicht sociaal afstand tot elkaar moeten houden. Toch ontbreekt het op dit moment de wetenschap aan enig betrouwbaar bewijs over hoeveel mensen met SARS-CoV-2 geïnfecteerd zijn geweest en wie dat nog steeds worden.

Dat zegt de vermaarde medicus, statisticus, epidemioloog, datawetenschapper en wetenschapscriticus prof. John Ioannidis van Stanford University. Hij waarschuwt voor de genomen maatregelen in de strijd tegen Covid-19. Volgens hem is betere informatie nodig om de beslissingen en acties, die een monumentale impact kunnen hebben, te kunnen sturen en de gevolgen ervan te monitoren.

In veel landen, zegt Ioannidis, zijn zeer ingrijpende maatregelen genomen. Als daardoor de pandemie verdwijnt - op zichzelf of door deze maatregelen - kunnen op korte termijn extreme sociale distantiëring en lockdowns draaglijk zijn. Maar hoe lang moeten zulke maatregelen worden voortgezet als de pandemie in de hele wereld onverminderd voortduurt? Hoe weten beleidsmakers of ze meer goed dan kwaad doen en wanneer sturen ze bij?

Goed beschouwd zegt de om zijn scherpe geest geprezen Stanford-hoogleraar dat de maatregelen mogelijk een ultiem geval van hybris zijn, de hoogmoedige hang van de moderne mens naar de beheersbaarheid en maakbaarheid van het leven en onze wereld
In een uiterst kritisch artikel in Statnews betoogt hij dat beleidsmakers een grote verantwoordelijkheid nemen met de lockdowns of vergaande social distancing-maatregelen die ze nu nemen. Ze maken namelijk keuzen die de samenleving al op afzienbare termijn enorm kunnen ontwrichten, terwijl ze wat hem betreft te typeren vallen als een grof en weinig onderbouwd experiment. De verwachting dat Covid-19 te remmen is door gedoseerde opbouw van groepsimmuniteit (herd immunity), zoals maandagavond de Nederlandse premier Rutte het publiek uitlegde, en dat zwakke mensen te redden zijn door isolatie, zoals de Franse president Macron diezelfde avond de Fransen voorhield, zal mogelijk een droom blijken omdat we niet weten hoe Covid-19 - een voor sommigen dodelijke infectie van de luchtwegen - zich gedraagt.

In het meest pessimistische scenario voorziet Ioannidis bij een besmetting van 60% van de wereldbevolking 1% sterfte. Dat vertaalt zich in ruim 40 miljoen sterfgevallen wereldwijd en is vergelijkbaar met de beruchte Spaanse Griep van 1918. De meerderheid van de doden zal bestaan uit mensen die al verzwakt zijn en sowieso een beperkte levensverwachting hebben. Dit in tegenstelling tot 1918, toen vooral veel jonge mensen stierven.

We kunnen, zegt Ioannidis, alleen maar hopen dat net als in 1918, het leven zal doorgaan. Destijds accepteerde men de plaag en betreurde de doden. Maar met lockdowns van maanden, zo niet jaren, stopt het leven grotendeels. De gevolgen op korte en lange termijn zijn volkomen onbekend. Uiteindelijk kunnen ze miljarden, en niet slechts miljoenen levens op het spel zetten. Ioannidis refereert aan de instandhouding van een zwakke populatie waarvan je als bioloog beter kunt vinden dat je hun verlies in een korte en snelle periode moet nemen. De grote getallen die hij noemt kunnen ook verwijzen naar de gevolgen van sociale ontwrichting en de grote conflicten die daardoor zullen ontstaan. Gisteren besloot China maar vast om Amerikaanse journalisten het land uit te zetten.

Ioannidis: "Als we besluiten om van de klif te springen, hebben we eerst data nodig om ons te informeren over de goede redenen voor een dergelijke actie en de kansen om ergens veilig te landen."

Goed beschouwd zegt de om zijn scherpe geest geprezen Stanford-hoogleraar dat de maatregelen mogelijk een ultiem geval van hybris zijn, de hoogmoedige hang van de moderne mens naar de beheersbaarheid en maakbaarheid van het leven en onze wereld.


UPDATE | 23:00
Nadat premier Rutte maandagavond het Nederlandse publiek toespraak over groepsimmuniteit kwam in Nederland een discussie over de betekenis van de door de regering gekozen strategie op gang. Den Haag leek te kiezen voor het langs natuurlijke weg geleidelijk infecteren van de bevolking met Covid-19. Daardoor zouden de sterkeren - verreweg de meerderheid van de bevolking - immuun worden en daarom de zwakkeren beschermen. Op weg naar die eindsituatie bestaat echter een risico. Het kan veel meer doden kosten dan de samenleving bereid is om te accepteren.

In het Kamerdebat dat vanmiddag plaatshad, maakten zowel GroenLinks als PVV en FvD duidelijk dat ze niet bereid zijn veel doden als risico te accepteren. Daarom pleitten die partijen voor een totale lockdown. Volgens Rutte vanmiddag is de Nederlandse situatie vergelijkbaar met een lockdown en is het niet de bedoeling dat mensen te veel risico lopen. Wat dat precies betekent, bleef onduidelijk. Ioannidis zou zeggen: dat is ook onduidelijk omdat we niet weten hoe de ziekte zich gedraagt. Onderzoek dat goed. Onderwijl loopt een samenleving dus onvermijdelijk risico, terwijl een lockdown of de wat liberalere Nederlandse versie daarvan de samenleving kan ontwrichten. Ga daarom verder met leven en verzamel onderwijl systematisch en zo snel mogelijk goede data op basis waarvan goed onderbouwde aanpakken kunnen worden gedefinieerd.

In Nieuwsuur legde gisteravond prof. Marion Koopmans, viroloog aan de Erasmus Universiteit, uit dat de Nederlandse strategie niet als een brute groepsimmuniteitsaanpak mag worden gezien. In de uitzending legt ook prof. Carl Bergstrom uit waarom hij een lockdown prefereert. Koopmans blijkt zijn visie te kunnen onderschrijven en ziet die als min of meer gelijk aan de Nederlandse aanpak.

Het verschil zit op een ander punt. Zowel bij de keuze voor een lockdown als die voor de Nederlandse groepsimmuniteitsaanpak bestaat het risico dat in de Nederlandse situatie 40-80.000 mensen overlijden. Dat kan alleen voorkomen worden door een technische ingreep: een vaccin of het virus uitschakelend middel. Zolang dat er niet is, houden we dus de facto een samenleving in gehele (lockdown) of gedeeltelijke (groepsimmuniteit) opsluiting tót de wetenschap haar vinding om de mensheid te redden heeft gedaan. Beide strategieën kopen tijd, maar zoeken een oplossing zonder voldoende onderbouwing en die dus onzekerheid met zich meebrengt.

Koopmans maakt duidelijk dat zij na 6 april als viroloog geen einde aan de huidige thuiswerksituatie en social distancing in Nederland verwacht. Om het virus te bestrijden op de gekozen manier, moet de huidige situatie vermoedelijk nog maanden worden voortgezet. Experts wijzen erop dat het virus mogelijk nog enkele jaren slachtoffers zal maken.

In de technische briefing voor Tweede Kamerleden legde RIMV-directeur Jaap van Dissel vanmorgen zakelijk uit wat de Nederlandse aanpak behelst. GeenStijl maakte er een heldere analyse van met een video van de belangrijkste passage uit zijn toelichting: 'Nee. Nederland 'kiest' niet voor groepsimmuniteit'.



Dit artikel afdrukken