Alcoholisme rukt op in Afrika

Grote internationale drankproducenten hebben hun oog laten vallen op Afrika. Dat doen ze niet om Afrika lastig te vallen, maar omdat de rest van de wereld die drank kan betalen min of meer verzadigd is.
In Afrika is daarentegen nog volop groei te boeken. Niet alleen wordt er in Afrika relatief weinig officiële, commerciële en voedselveilige drank gedronken, ook is er nog een enorme demografische 'bult' aan kinderen en jongeren die op afzienbare termijn legaal mogen gaan drinken.

Legalisatie
In Afrika ontwikkelt zich een talrijke middenklasse die geld te besteden heeft. Op dit moment wordt er naar schatting vier keer zoveel illegaal gestookte en gebrouwen alcoholhoudende drank verkocht als legale. Daar zouden regeringen graag verandering in brengen omdat illegale stook niet alleen tot belastingontduiking maar ook nogal eens tot zieken en doden leidt. Om die reden zijn commerciële aanbieders van legale, gegarandeerd voedselveilige alcohol welkom in Afrika. Legalisatie gaat echter gepaard met een bredere verspreiding van alcoholgebruik.

Afrika niet ingericht op omgang met alcohol
Dat zorgt sociaal en bestuurlijk voor een reeks forse problemen, schrijft Jessica Hatcher in Time. Zo is de gezondheidszorg in Afrika er niet op ingericht om met alcoholproblemen om te gaan. Er zijn bijvoorbeeld geen wettelijke maatregelen tegen roekeloze gedragingen zoals rijden onder invloed. In veel landen is bovendien sprake van chronische corruptie, zodat elke nieuwe beheersmaatregel een kans is voor de autoriteiten om nieuwe steekpenningen te werven en de effectiviteit van wetgeving onmiddellijk weer ongedaan maakt. Hoewel de gemiddelde alcoholconsumptie per hoofd van de bevolking in Afrika nog altijd beperkt is (met uitzondering van Zuid-Afrika), is het percentage 'binge drinkers' ongeëvenaard: 25% van degenen die drank drinken, drinkt te veel ineens, volgens de World Health Organization (WHO). Veel werkgevers ontslaan hun personeel om redenen van dronkenschap.

Stedelijk alcohol-proletariaat
Er dreigt bovendien een demografisch probleem. Een groot deel van de Afrikaanse bevolking bestaat uit kinderen en jonge volwassenen. Ze komen binnenkort 'beschikbaar' als drankconsumenten. Nu al hebben de drankmultinationals deze interessante groep op de korrel. Met glossy glamourbillboards brengen ze jongeren in de verleiding, met als gevolg dat veel jongeren ruim voor hun 18e al een favoriet drankmerk hebben. In Kenia blijkt al 12% van de 15- tot 24-jarigen aan alcohol verslaafd te zijn.

Als die grote groep kinderen en jongeren dezelfde gewoonten gaat aannemen als de huidige Afrikaanse drinkers, zullen de nodige jongeren hun baan kwijtraken en zorgen voor een drinkend stedelijk proletariaat, met economische, sociale en gezondheidsproblemen van dien. Daar zijn de steden niet op voorbereid.

100% belastingvrij bier
Hoewel regeringen op het Afrikaanse continent zich dat beginnen te realiseren, bestaat in een tiental Afrikaanse landen regelgeving die commerciële alcoholische dranken fiscaal bevoordeelt. In Kenia werd het Senator Keg bier van marktleider Diageo (97% marktaandeel) tot afgelopen juni zelfs volledig belastingvrij verkocht. Volgens een woordvoerder van Diageo bestond dat voordeel omdat de overheid de bevolking graag een veilig alternatief bood voor de vele - soms ziekmakend en soms dodelijke - eigen brouwsels die zonder toezicht of kwaliteitscontrole worden geconsumeerd. In de sloppen van Nairobi floreren de illegale stokerijen. Zij maken de lokale chang'aa. Voor veel mensen is het de enige uitvlucht uit een ellendig bestaan. Ze hebben maar één doel in het leven: genoeg geld bij elkaar scharrelen om zich bewusteloos te kunnen drinken.

Dilemma
Regeringen staan dan ook voor een dilemma. Als ze voedselveilige drank fiscaal bevoordelen, stimuleren ze tevens het alcoholgebruik. De fiscale voordelen opheffen, lost echter niet het aantal zieken en doden als gevolg van illegale stook op.

Bierbrouwers doen zich in deze omstandigheden nog wel eens voor als de 'goede broeders'. Zo heeft SABMiller geïnvesteerd in bier van cassave dat de strijd aan zou kunnen gaan met de illegale stook. Datzelfde SABMiller verkoopt in Afrika ook een populier chibuku-bier. "Als regeringen uit zijn op een laag-alcoholische samenleving, dan is daarbinnen een substantiële rol weggelegd voor bier", zegt Nigel Fairbrass van SABMiller, dat de boot uiteraard niet wil missen.

En zo is er dus nog een dilemma. Drankenproducenten willen natuurlijk geen alcoholisten maken van hun nieuwe Afrikaanse klanten. Toch willen ze al die Afrikanen wel graag tot klant. Liefst in groten getale.
Drank moet je drinken met mate, maar zorg maar eens dat die regel gaat werken in een zich snel ontwikkelende maatschappij waarin enorme welvaartsverschillen ontstaan en waarin zorg, regelgeving en -handhaving al uitdagingen op zichzelf zijn.

Fotocredits:'That's one way to share a drink', uitsnede, Carsten ten Brink