Vooruit, één keertje nog want er wordt megageluld rond die Statenverkiezingen.

Snapt u mega? Dat is onwaarschijnlijk, want het zit allemaal verborgen onder een agro-industriële pet. Hoe die pet er precies uitziet en van wie hij is, weet bijna niemand. De een ziet alleen de oorkleppen en een varkensboer. De ander alleen de zonneklep en een bankier en een slachter. Een derde ziet alleen het knoopje bovenop zonder de eenvoudige fabrieksmedewerker die er ook bij hoort. Iedereen trekt eraan en daarom gaat'ie stuk. Daar gaat mega over.

Waarschuwing: stop hier met lezen als u uw hersens met rust wilt laten.

Dorien Pessers: 'het bio-industrieel complex'
Ik was afgelopen dinsdag- en vrijdagavond in Brabant. Eerst bij het 'megastallen nee'-debat in de Verkadefabriek. Gisteravond bij het 'grotere stallen ja'-debat in het nieuwe ZLTO-hoofdkantoor, het bolwerk van de Brabantse varkenshouders die gisteren toch weer een paar van die stinkende en ziekteverspreidende dierenloodsen wisten te ritselen in de Staten van Brabant gistermiddag. Ondanks dergelijke woorden, kwam ik er heelhuids vandaan. Ondanks de volgende ook.

Net als ik het hier deed, schetste ik de boeren hoe de Brabantse burger over buurman boer denkt. De meeste van de 14 miljoen Nederlandse varkens in ons land wonen tussen het land van Maas & Waal en de Belgische grens. De gezellige boerderijtjes van vroeger deien uit tot heuse industrieterreinen. Dat wil Brabant niet, want zo stond het niet in het bestemmingsplan. Toch kregen de boeren het in de Staten weer voor elkaar om hun buren te schofferen met die loodsen. Dorien Pessers, hoogleraar rechtsfilosofie in Amsterdam maar woonachtig op het platte Brabantse land, sprak dinsdagavond woorden die ze op sinistere toon bracht. 'Dat kan alleen maar omdat het bio-industrieel complex in ons land daarvoor zorgt'. Zo'n woord moet natuurlijk klinken als 'militair-industrieel complex', dat wil zeggen het samenspannen van bedrijven, lobbies, politiek en wetenschap om ons allemaal voor het lapje te houden en lekker geld te verdienen aan dingen die we als burgers helemaal niet moeten willen.

nog groter: het agro-industrieel complex
Pessers heeft geen ongelijk. In de Nederlandse landbouw en de keten gaat zoveel geld om, dat die wil blijven. Zo werkt dat. Grote geldstromen proberen zichzelf zolang mogelijk in stand te houden omdat er anders teveel ineens moet worden afgeschreven. Daarom hebben ze de neiging goed achter kwaad geld aan te gooien. Soms zelfs tegen beter weten in en altijd om te voorkomen dat de complete pleuris uitbreekt. Mensen doen soms net als katten in het nauw rare sprongen.

Het megastallenvraagstuk, zoals het heet, is veel 'megader' dan de debatteerders denken. Daarom is er zoveel om te doen. Er zijn beestenboeren, maar er zijn er ook bergen boeren die eten voor die dieren verbouwen op hun akkers. Die mag Pessers allemaal meetellen. Het complex is waarlijk agro-industrieel. Niet alleen de beesten uit de bioindustrie zitten in het complot, maar ook die mooie akkers waar al die stemmers voor de Provinciale Saten verkiezingen van volgende week wel graag langsfietsten. Ze zien de varkens niet die erachter schuilgaan. Of de voerfirma's die eveneens goed zijn voor vele miljarden omzet en werk. En ze zien nog veel meer niet. In Brabant zit een slachterijtje - gelukkig wel op een industrieterrein - dat zo'n 27.000 gezinnen laat eten en rond de 10 miljard omzet. Het levert o.m. aan meneer Stegeman, meneer Unox, meneer Hema en vele vleeswarenmakers die de huismerken van de supers en de slagers maken. Die geven ook weer werk aan vele gezinnen en zitten dus ook in het complot. En die duizenden gezinnen zorgen er op hun beurt bijvoorbeeld weer voor dat de supers goed kunnen verdienen aan de vleeswaren om hun verliezen op wat ze inkopen bij Unilever en Heineken weer goed te maken. Die supers zetten bij elkaar zo'n 30 miljard om en hun winst is grotendeels afhankelijk van vleeswaar en gesneden groenten omdat wij zo dol zijn op waspoeder, wc-papier en bier in de aanbieding. Echt waar, de Brabantse boeren kregen het gisteren bevestigd uit de mond van een Nederlandse supermarktbaas. Die zit dus ook in het complot.

Zal ik verder gaan? Het is een enorm complot. We zitten er allemaal in want wij willen bier en goedkoop wc-papier en laten ons lokken met een knallend stukje versvlees (geen zorgen hoor, in vleeswaar komt het verlies daarop weer dubbel en dwars terug).
Het wordt nog ingewikkelder. In Nederland eten we maar een fractie van de varkens die we hier maken. De rest exporteren we. Ze worden verkocht in heel Europa en zelfs ver daarbuiten. Daar functioneren ze in supers net zo als ik schetste. Laat ik het tot zover maar laten. Als u maar snapt dat we die export en al dat werk voor hier kwijtraken als we in Nederland het boerenbedrijf staken. Dat kan een prima keuze zijn, maar u moet het even weten. Alles wordt hier dan een beetje duurder. Dat zeggen we te willen. Maar waarschijnlijk alleen voor een procent of vijf of - heel bijzonder - tien procent van onze boodschappen. Maar voor alles?

Herr Stegemann
Wat gebeurt er nou als die varkensboer verdwijnt omdat'ie z'n stal niet groter mag maken? Dan raken een paar duizend boeren en hun werknemers hun werk kwijt. Big deal, zou ik ook zeggen als ik niet beter wist. Maar kijk even goed. Het zorgt er ook voor dat het slachterijtje verdwijnt. Dat is al een miljard of tien aan 'sunk cost'. Meneer Stegeman krijgt het lastig, want waarom zou de Nederlandse super zijn vleeswaar dan niet kopen bij zijn Duitstalige collega Herr Stegemann - met dubbel n dus - want na het verdwijnen van de varkens hier, kunnen we er donder op zeggen dat de overblijvende uit het Oosten zullen komen. Dan kun je ook daar maar het beste de vleeswaar maken; dat kunnen Duitsers nl. sowieso goedkoper dan wij. Achter het slachterijtje aan verdwijnen dus al die andere lieden die in het complot zitten. Het zijn overigens doodgewone mensen. Ze wonen gewoon naast u, maar moeten wellicht verhuizen binnenkort. Werk is niet zo dik gezaaid, dus als het gaat zoals ik schets verdwijnen enkele tienduizenden banen. Je zit zo op een paar miljard WW en afvloeiingsregelingen. De bank en de voerfirma's zullen ook wat veren laten want er moeten niet alleen beestenstallen uit die niks meer waard zijn, maar ook akkers. Als het varken Oostwaarts verhuist, kan daar ook wel wat meer graan vandaan komen. Van Oostelijke voerfirma's natuurlijk die liever inkopen bij Oostelijke boeren.

golfbanen en bos
Mocht u denken dat de wereldprijzen voor graan stijgen, dan hebt u gelijk. Maar de boeren hier krijgen nog steeds veel te weinig in relatie tot hun dure productiekosten hier. Tegen de tijd dat de prijzen echt goed zijn, hebben zij al lang besloten er een golfbaan, villapark of bos van te maken. Dat levert veel meer op en geeft minder zorgen. Dit is geen ondenkbaar scenario. Ik zou er een miljard of vijftien voor reserveren, ook ik kan het zo snel niet uitrekenen. Het complot is complex, maar ik voel het aan mijn oude bankierswater. Neem nou het effect op de supers en op onze eigen portemonnee. Als de prijzen stijgen gaan we minder kopen, maar nemen de marges niet toe. Dat heeft effecten die de precisie van mijn ontcomplotteer pet ver te boven gaan, maar me het gokje wel durven te laten maken.foto: een megastallendebat op RTV Noord gisteren

circa 30 miljard afschrijvingen en kosten
De supers zal het in eerste instantie worst wezen. Dan maar vlees van Herr Stegemann in plaats van Meneer Stegeman. Maar ja, kunnen die Oosterlingen de klap opvangen die wij hier achterlaten? Wij beleveren Frankrijk, Italië en Spanje die zelf bij lange na niet genoeg varkens maken. Er ontstaan dus tekorten en het wordt allemaal duurder. Hoe is lastig even uit te rekenen. Ik doe het dus echt niet, maar als u mee hebt gerekend met mijn natte vingerwerk, dan ziet u dat de teller zonder die effecten inmiddels op een bedrag staat dat dichter bij de dertig dan de twintig miljard staat.

Dat is dus de megaknaller waar de Provinciale Staten verkiezingen inmiddels in heel wat provincies over gaan.

Geert naar huis, Marianne erin
Is zo'n bedrag onbelangrijk? Zelfs hoofdredacteur Hans Laroes lijkt dat te denken, want hij laat de PvdD die aan de wieg staat van de hele megadiscussie niet toe in het grote verkiezingsdebat van dinsdagavond aanstaande. Dat is een megamisser. Natuurlijk moet de PvdD erbij. Dat worden deze verkiezingen echt een Megaknaller. Laat Geert maar thuis. Dertig miljard. Dat is 1,5 keer zoveel als we 2 jaar geleden weggooiden aan de bankencrisis. Daar was Nederland toen - terecht - ook nogal boos over. Het land heeft nu recht op dezelfde boosheid, want waarom wordt nu pas en dan ook nog eens zo verholen duidelijk dat we op nog zo'n probleem zitten?

gif ook meenemen
En nog wat. De Partij van de Dieren en vele anderen zetten inmiddels ook in op een totaal onbespoten Nederland. Er moet allemaal spul met meerwaarde en zonder spuit komen; wat dat betekent daar hebben ze zelf geen benul van. Ik legde hier van de week en gistermiddag in Brabant uit dat dat niet 'even' gaat. Maar het gaat de Partij van de Dieren lukken, want ze hebben een briljante campagnestrateeg aan boord. Dit stukje laat zien hoe effectief ze het agro-industrieel complot ten val brengen en hoe kwetsbaar dat is. Of ze dat ook weten, weet ik echt niet. Hoe dan ook, pakken we het plantaardige spul erbij dan durf ik van die dertig miljard rustig het dubbele te maken. In plantaardig spul doen we nl. echt nogal wat voor de rest van Europa, maar dat kan ook prima uit Spanje en Marokko en het zuidelijke voormalige Oostblok komen. Dat is de reden dat de grote Nederlandse groenvoerboeren nu al laaiend zijn op het debuut van de Partij van de Dieren in spruitjes en straks ander groen. De rest van Nederland vindt het prima, want natuurlijk wil je geen gif. Die nieuwe strategie van de PvdD gaat geheid lukken.

Ik vind dat u dit gewoon moet weten voor u naar de stembus gaat, want die dertig of straks zestig miljard zullen wel degelijk door de Nederlandse economie moeten worden afgeschreven. Dat merken we allemaal. Dat er het een en ander moet worden afgeschreven staat als een paal boven water. De vraag is alleen of het moet zoals het nu gaat. Vanuit het ene domme complot tegen het andere.

Hans Laroes, als je het goed aanpakt heb je een knallend Verkiezingsdebat van de week. Laat die gekke Geert maar thuis, nodig Marianne uit en zet je redactie aan het rekenen. Wel een waarschuwing alvast. Als je maandagochtend naar het Landbouw Economisch Instituut belt en vraagt of ze je even kunnen aan wat cijfers kunnen helpen, dan kunnen ze je die niet geven. Zo gaat dat soms met complotten. Ze kennen zichzelf niet en bewijzen zichzelf daarmee geen dienst.

PS Kijk met bovenstaande kennis in je achterhoofd naar dit verkiezingsdebat op RTV Noord. Ineke van Gent (GroenLinks), Tineke Slagter (SP), Annechien ten Have (LTO), staats Henk Bleker (CDA) hebben het over megastallen. Net als de Brabantse Milieufederatie denkt Van Gent dat de boer 'gewoon even' betere prijzen voor zijn producten moet regelen, Slagter is bescheiden en wil luisteren, Bleker doet net of het om een stel boerengezinnen gaat. Ten Have laat zien dat de boer zoals we die kennen verdwijnt. Terecht, want Nederland staat voor een al veel te lang uitgestelde keuze: het moet over in niche-landbouw dan wel ketens die niche-producten opleveren, maar zet door al het geëmmer naast het onderwerp en 'bestuurlijke' kortzichtigheid steeds de huidige voort. Zoals het nu gaat knallen we in een diep gat, via de een of andere variant van het bovenstaande scenario. Wat we daarna overhouden moeten we maar zien. Dat is dan geen keuze meer, maar een gevolg van niet kiezen.

We kunnen ook kiezen om het wat verstandiger aan te doen. Dat lukt alleen als de agro-industriëlen mensen als Ineke van Gent, Dorien Pessers en haar broer die ik afgelopen dinsdag ook ontmoette, de man in diezelfde zaal met Q-koorts en met hen heel veel andere goedbedoelende Nederlanders serieus nemen, naar hun zorgen luisteren, doorvragen in plaats van rookgordijnen op te hangen. Als ze dat gedaan hebben kunnen ze kijken of de 'duurzame landbouw' en producten die zij zich voorstellen op de een of andere manier aansluiten bij iets dat ook wij gewone mensen goed vinden voor ons hier en voor de rest van de wereld. Nederland was immers een keurig land, dus we willen ongetwijfeld het beste voor iedereen, dus daar moet uit te komen zijn. Dat lukt niet zoals het nu gaat.

Of zoiets voor elkaar te krijgen is? Het is een helse toer geworden door al het ideologische gekakel dat zo hoog is opgelaaid dat debatten zinloos zijn geworden. Daar moeten andere en tegelijk volledig open vormen voor worden gevonden. Mocht iemand op het wijze idee komen het te proberen, dan moet'ie weten dat het zoiets wordt als Zuid-Afrka na de Apartheid. De kloof is diep en het vertrouwen is weg. Naar boeren, naar bedrijven, naar de CDA-politiek, naar de boerenuniversiteit WUR, naar de L-staatsecretaris van het ministerie van EL&I. Ga d'r maar aan staan.

Zou het een zachte of toch een harde landing worden?


NB Overigens: krankzinnig hé, dat er zo'n enorme wereld kan draaien om een paar Nederlandse (en dus niet eens echt grote) megastallen? Dit moet wel een volkomen absurde tekst zijn. Toch? Schiet het maar aan flarden dan.
Dit artikel afdrukken