Op 13 september verscheen een persbericht van het UMC Utrecht: ‘Tumoren ongevoelig door visolie’. De landelijke media pikten het vrijwel allemaal op:
ANP / Telegraaf – Gebruik geen visolie bij chemotherapie
NOS – Visolie kan effect chemotherapie opheffen
Trouw / Volkskrant - Gebruik visolie tijdens chemo sterk afgeraden
[BBC / Wall Street Journal - Fish oils block chemotherapy drug]
Belangrijkste feit is dat in het Utrechtse onderzoek niet één kankerpatiënt één druppel visolie heeft gehad. [1] Toch adviseren de onderzoekers geen visoliesupplementen te gebruiken bij chemo. Het bericht verspreidde zich linea recta vanuit het Utrechtse laboratorium de wereldpers in.
In de studie werd aangetoond dat stamcellen van muizen endogeen een vetzuur [C16:4(n-3)] aanmaken als reactie op en bescherming tegen toxische chemo. De onderzoekers hebben willekeurig slechts twee visoliesupplementen (van de vele die er op de markt zijn) geanalyseerd en vonden daarin hetzelfde vetzuur (niet verwonderlijk want het zit er van nature in, tenzij het eruit is gezuiverd). De muizen kregen éénmalig een hoeveelheid visolie toegediend (hoeveel C16:4(n-3) werd niet vermeld) en de werking van de chemo bleek geremd.
De vertaalslag naar ‘klinische relevantie’ wordt als sluitstuk van de resultatensectie op een bijzonder ingewikkelde manier beschreven. Eenvoudiger ging blijkbaar niet. Stamcellen van drie gezonde vrijwilligers werden ingespoten bij muizen met kanker; de stamcellen in de muizen gingen na blootstelling aan chemo het C16:4(n-3) aanmaken. Weer in een andere opzet werd bij tien kankerpatiënten, na toediening van chemo, hetzelfde vetzuur endogeen aangemaakt.
Eén van de onderzoekers reageert desgevraagd per mail: ‘Wij hebben ons onderzoek uitgevoerd in muizen, en daarin zien we dat het gebruik van 2 geteste visoliën de werking van chemotherapie vermindert. Dit wijten wij aan een specifiek vetzuur dat in deze 2 visoliën aanwezig is. Omdat het effect bij muizen zo sterk is, raden wij visolie gebruik bij patiënten af, in afwachting van onderzoek bij mensen. Ik wil benadrukken dat het resistentie-opwekkende effect van visolie niet bij mensen aangetoond is.’
Daarvan acte. Opmerkelijk is dat over vis op het Nederlandse menu met geen woord wordt gerept. Als dit specifieke vetzuur in visolie zit, zit het hoe dan ook in vis. Ook in het artikel verder geen woord over externe validatie van de bevindingen. Niet één studie wordt genoemd, terwijl die er wel degelijk zijn waaruit blijkt dat visoliesupplementen juist een gunstig effect hebben samen met chemotherapie.[2-5] Het Utrechtse onderzoek is een muizenstudie waarin slechts gekeken is naar één klein deelaspect, één vetzuur gemaakt door één type cel in het afweersysteem (stamcellen).
Het is duidelijk dat de onderzoekers bewust de publiciteit hebben gezocht om hun negatieve advies ten aanzien van visoliesupplementen de wereld in te helpen. Dat is gelukt. Maar is dit gerechtvaardigd op basis van hun onderzoek, waarin geen enkele kankerpatiënt één capsule visolie heeft gehad? Nog maar eens dat opvallende citaat uit de mail van een van de onderzoekers: ‘Ik wil benadrukken dat het resistentie-opwekkende effect van visolie niet bij mensen aangetoond is’. Zet dat eens af tegen de kop van het Utrechtse persbericht: ‘Tumoren ongevoelig door visolie’.
Is dit minder erg dan de ‘casus Stapel en Vonk’, waar willens en wetens frauduleus lijkt te zijn gehandeld? Is het een variant? Of onderhand normaal gebruik in de wetenschap én in de kritiekloze pers?
1. Roodhart JM, Daenen LG, Stigter EC, Prins HJ, Gerrits J, Houthuijzen JM, Gerritsen MG, Schipper HS, Backer MJ, van Amersfoort M, Vermaat JS, Moerer P, Ishihara K, Kalkhoven E, Beijnen JH, Derksen PW, Medema RH, Martens AC, Brenkman AB, Voest EE. Mesenchymal Stem Cells Induce Resistance to Chemotherapy through the Release of Platinum-Induced Fatty Acids. Cancer Cell 2011; 20(3):370-83
2. El-Mesery ME, Al-Gayyar MM, Salem HA, Darweish MM, El-Mowafy AM. Chemopreventive and renal protective effects for docosahexaenoic acid (DHA): implications of CRP and lipid peroxides. Cell Division 2009; 4:6
3. Huaiyu Ma, Tapas Das, Suzette Pereira, Zhijian Yang, Ming Zhao, Pradip Mukerji and Robert M. Hoffman. Efficacy of Dietary Antioxidants Combined with a Chemotherapeutic Agent on Human Colon Cancer Progression in a Fluorescent Orthotopic Mouse Model. Anticancer Res 2009; 29: 2421–2426
4. Yam D, Peled A, Shinitzky M. Suppression of tumor growth and metastasis by dietary fish oil combined with vitamins E and C and cisplatin. Cancer Chemother Pharmacol 2001; 47(1): 34-40
5. Murphy RA, Mourtzakis M, Chu QS, Baracos VE, Reiman T, Mazurak VC. Supplementation with fish oil increases first-line chemotherapy efficacy in patients with advanced nonsmall cell lung cancer. Cancer 2011; 117(16): 3774-80
Dit artikel afdrukken
De vertaalslag naar ‘klinische relevantie’ wordt als sluitstuk van de resultatensectie op een bijzonder ingewikkelde manier beschreven. Eenvoudiger ging blijkbaar niet. Stamcellen van drie gezonde vrijwilligers werden ingespoten bij muizen met kanker; de stamcellen in de muizen gingen na blootstelling aan chemo het C16:4(n-3) aanmaken. Weer in een andere opzet werd bij tien kankerpatiënten, na toediening van chemo, hetzelfde vetzuur endogeen aangemaakt.
Eén van de onderzoekers reageert desgevraagd per mail: ‘Wij hebben ons onderzoek uitgevoerd in muizen, en daarin zien we dat het gebruik van 2 geteste visoliën de werking van chemotherapie vermindert. Dit wijten wij aan een specifiek vetzuur dat in deze 2 visoliën aanwezig is. Omdat het effect bij muizen zo sterk is, raden wij visolie gebruik bij patiënten af, in afwachting van onderzoek bij mensen. Ik wil benadrukken dat het resistentie-opwekkende effect van visolie niet bij mensen aangetoond is.’
Daarvan acte. Opmerkelijk is dat over vis op het Nederlandse menu met geen woord wordt gerept. Als dit specifieke vetzuur in visolie zit, zit het hoe dan ook in vis. Ook in het artikel verder geen woord over externe validatie van de bevindingen. Niet één studie wordt genoemd, terwijl die er wel degelijk zijn waaruit blijkt dat visoliesupplementen juist een gunstig effect hebben samen met chemotherapie.[2-5] Het Utrechtse onderzoek is een muizenstudie waarin slechts gekeken is naar één klein deelaspect, één vetzuur gemaakt door één type cel in het afweersysteem (stamcellen).
Het is duidelijk dat de onderzoekers bewust de publiciteit hebben gezocht om hun negatieve advies ten aanzien van visoliesupplementen de wereld in te helpen. Dat is gelukt. Maar is dit gerechtvaardigd op basis van hun onderzoek, waarin geen enkele kankerpatiënt één capsule visolie heeft gehad? Nog maar eens dat opvallende citaat uit de mail van een van de onderzoekers: ‘Ik wil benadrukken dat het resistentie-opwekkende effect van visolie niet bij mensen aangetoond is’. Zet dat eens af tegen de kop van het Utrechtse persbericht: ‘Tumoren ongevoelig door visolie’.
Is dit minder erg dan de ‘casus Stapel en Vonk’, waar willens en wetens frauduleus lijkt te zijn gehandeld? Is het een variant? Of onderhand normaal gebruik in de wetenschap én in de kritiekloze pers?
1. Roodhart JM, Daenen LG, Stigter EC, Prins HJ, Gerrits J, Houthuijzen JM, Gerritsen MG, Schipper HS, Backer MJ, van Amersfoort M, Vermaat JS, Moerer P, Ishihara K, Kalkhoven E, Beijnen JH, Derksen PW, Medema RH, Martens AC, Brenkman AB, Voest EE. Mesenchymal Stem Cells Induce Resistance to Chemotherapy through the Release of Platinum-Induced Fatty Acids. Cancer Cell 2011; 20(3):370-83
2. El-Mesery ME, Al-Gayyar MM, Salem HA, Darweish MM, El-Mowafy AM. Chemopreventive and renal protective effects for docosahexaenoic acid (DHA): implications of CRP and lipid peroxides. Cell Division 2009; 4:6
3. Huaiyu Ma, Tapas Das, Suzette Pereira, Zhijian Yang, Ming Zhao, Pradip Mukerji and Robert M. Hoffman. Efficacy of Dietary Antioxidants Combined with a Chemotherapeutic Agent on Human Colon Cancer Progression in a Fluorescent Orthotopic Mouse Model. Anticancer Res 2009; 29: 2421–2426
4. Yam D, Peled A, Shinitzky M. Suppression of tumor growth and metastasis by dietary fish oil combined with vitamins E and C and cisplatin. Cancer Chemother Pharmacol 2001; 47(1): 34-40
5. Murphy RA, Mourtzakis M, Chu QS, Baracos VE, Reiman T, Mazurak VC. Supplementation with fish oil increases first-line chemotherapy efficacy in patients with advanced nonsmall cell lung cancer. Cancer 2011; 117(16): 3774-80
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Gert, het is mij bekend dat in de nieuwsberichten op ortho.nl de bron vermeld wordt en bovendien is de tekst geheel helder over de achtergrond van het beschreven onderzoek. Maar het gaat mij specifiek om de kop. Deze is net iets spraakmakender dan bijvoorbeeld "Resveratrol versterkt bestralingseffect in vitro" of "Ratten betere bloedvaten met curcumine". Dat zou de feiten beter weergeven.
Ander punt dat mij opvalt is dat blaadjes over gezondheid en voeding/supplementen in mijn ogen een nogal eenzijdige berichtgeving hebben. Ik heb geen abonnement op Fit met voeding, maar de losse nummers die ik zoal gelezen heb, vermelden uitsluitend positief getinte berichten. Nog nooit heb ik een artikel gezien waarin beschreven wordt dat een grote studie of meta-analyse geen effect gevonden heeft van een supplement op een ziekte of aandoening. Terwijl die er wel degelijk zijn en ook belangrijk zijn voor het voortschrijdend inzicht. Dat is in mijn ogen geen representatieve weergave van de wetenschap. En begrijp me niet verkeerd, ik heb niets tegen orthomoleculaire geneeskunde (volg momenteel zelfs een opleiding), maar ik vind dergelijke berichtgeving persoonlijk te eenzijdig en op zijn minst de schijn hebben van een commercieel belang. En dat leidt er bij sommigen toe dat orthomoleculair niet serieus genomen wordt. En dat is jammer, want hier is nou juist zoveel te winnen.
p.s. Ik zag pas na het plaatsen van #30 3n #31 dat dit een vrij oud draadje is.
#30 Zo ongeveer van alles waarover ik schrijf geef ik de bron. Ook in de twee voorbeelden die jij noemt. Dit zijn verslagen van abstracts in PubMed, ook altijd mét een link ernaartoe. Dus altijd verifieerbaar.
Wellicht ben je op het verkeerde been gezet omdat toegang tot het gehele verslag een abonnement vereist waardoor je slechts de kop en intro kunt zien. Ortho Bibliotheek Om je een indruk te geven, zie hieronder de gehele verslagen.
Resveratrol versterkt bestralingseffect
10 december 2013
Resveratrol verhoogt het effect van radiotherapie bij melanomen.
In de laboratoriumstudie werden melanoomcellen met een grootte van 0 tot 50 µM gedurende vierentwintig uur behandeld met resveratrol.
De behandeling met resveratrol leidde bij 44% van de tumorcellen tot celdood. Wanneer de toediening van resveratrol werd gecombineerd met bestraling werden 65% van de tumorcellen gedood.
De toegediende dosis resveratrol was vele malen hoger dan de dosis die van nature voorkomt in bijvoorbeeld rode wijn of druiven. Het is nog niet bekend of suppletie met resveratrol zinvol is. In vervolgstudies wordt onderzocht wat de beste methode is om resveratrol toe te dienen.
Fang Y, Bradley MJ, [..], Nicholl MB. A potential role for resveratrol as a radiation sensitizer for melanoma treatment. J Surg Res 2013; 183(2):645-53
Betere bloedvaten met curcumine
5 december 2013
Curcumine - het biologisch actieve bestanddeel van de curcumaplant (geelwortel) - verbetert de vaatwandfunctie van oude ratten.
Voor de studie kregen jonge ratten met een leeftijd van 4 tot 6 maanden en oude ratten, 26 tot 28 maanden oud, gedurende vier weken gewone voeding of voeding met 0,2% curcumine. Bij de oude ratten was sprake van vaatstijfheid. Dit ging gepaard met een significant hogere concentratie van beschadigde eiwitten, de zogenaamde Advanced Glycation End-products (AGE’s). Ook werd bij de oude ratten significant minder elastine aangetroffen. Tevens was sprake van een verminderde biologische beschikbaarheid van stikstofoxide (NO) en een lagere concentratie van antioxidanten in vergelijking met hun jongere soortgenoten.
Suppletie met curcumine leidde tot herstel van de elasticiteit van de bloedvaten en tot een concentratie van AGE’s die vergelijkbaar was met de jonge ratten. De NO-gerelateerde vasodilatatie herstelde van gemiddeld 79% tot gemiddeld 92%. Bij de jonge ratten bedroeg dit percentage 94%. Suppletie leidde bovendien tot een hogere concentratie van antioxidanten. Bij de jonge ratten had suppletie geen effect.
Suppletie met curcumine vermindert oxidatieve stress en herstelt de vaatwandfunctie bij oude ratten, zo blijkt uit de resultaten.
Fleenor BS, Sindler AL, [..], Seals DR. Curcumin ameliorates arterial dysfunction and oxidative stress with aging. Exp Gerontol 2013; 48(2):269-76
Aangezien hieronder wordt gesproken over vitamine D, vroeg ik mij ook af wat jullie denken van een recente publicatie waar iemand in een ander draadje naar verwees:
http://www.thelancet.com/journals/landia/article/PIIS2213-8587(13)70165-7/fulltext
Hierin wordt de twijfel uitgesproken over de oorzaak-gevolg relatie van lage vitamine D status en gezondheidsproblemen.
Gert, ik kan me ook ergeren aan sterke koppen boven artikelen, maar dat gebeurd aan alle kanten. Even twee voorbeelden die je misschien bekend voorkomen:
- Betere bloedvaten met curcumine
- Resveratrol versterkt bestralingseffect
Vind je dat wel okee? Goed, de tekst verduidelijkt wel dat het proefdier of in vitro onderzoek is, maar toch, waarom zo'n kop?
Voor mij is dit voldoende reden om nooit te vertrouwen op artikelen en zelf mijn oordeel te vormen op basis van de bron. Websites die geen bron noemen (zoals de afdeling gezondheid van nu.nl nog wel eens wil doen) laat ik daarom maar links liggen. Maar veel erger wordt het als wetenschappers beginnen met dubieuze uitspraken, want hun werk is juist vaak de bron.
Het Utrechtse visolieonderzoek deugt na berekening met elementaire statistiek niet (de kern is dat er bij 6 muizen per groep sprake is van een enorme fout in de fout : met andere woorden je krijgt dan een bijzonder onbetrouwbare schatting van een gemiddelde). Op mijn analyse, toegezonden aan de onderzoekers kwam echter geen reactie (waar zijn ze bang voor?). Bovendien noemde ik PMID 21328326 : bij 31 versus 16 patienten bleek er van visolie naast cisplatinum juist van een gunstig effect sprake te zijn (meer regressies!). Inmiddels heb ik deze analyse in een breder kader geplaatst ; Schuitemaker heeft dit stuk al. Bij deze stel ik het graag aan iedereen ter beschikking: Column Valstar42