Lees ook
De voordelen van yoga, meditatie en andere al dan niet lichamelijk veeleisende ontspanningstechnieken zijn onbetwist. Lichaam en geest zijn één en profiteren gelijkelijk van de oefeningen, zeker als die over een langere periode met regelmaat worden volgehouden. De natuur streeft naar evenwicht, de mens moet daaraan gehoorzamen. Yoga en meditatie worden steeds populairder.

Yoga en meditatie werden lange tijd op zijn best geassocieerd met de alternatieve geneeskunst, op zijn ongunstigst met aanstellerij
Yoga en meditatie waren voorheen hobby’s van hippies, die misschien in India waren geweest. Op de Nederlandse radio hield de helderziende, homeopatische arts Rama Polderman bezwerende praatjes over yoga, dat hij halverwege de vorige eeuw in ons land introduceerde. Yoga en meditatie werden lange tijd op zijn best geassocieerd met de alternatieve geneeskunst, op zijn ongunstigst met aanstellerij. Wat onder meer betekende dat het niet serieus werd genomen door de exacte en medische wetenschap.

Objectiveren
Tevreden beoefenaren van yoga en meditatie zal het een biet zijn of er wetenschappelijk bewijs is voor de effectiviteit van hun favoriete bezigheid. Echte yogi’s weten wel beter. Opvallend is dat yoga en meditatie juist nu zo gewild zijn onder een generatie van jonge professionals met een urban leefstijl. Het doel is niet levitatie of geestverruiming, maar het vinden van een balans tussen stress en ontspanning.

De ervaringen met yoga en meditatie zijn uiteraard subjectief en afhankelijk van de intensiteit van de beoefening. Voor onderzoekers is het een uitdaging die te objectiveren. In talloze onderzoeken is gekeken naar de gevolgen van yoga of meditatie als interventie op fysieke en mentale processen. Zo komt uit een vergelijkend overzicht van vijftien studies uit 2018 een verband tussen yoga en inflammatie, de laaggradige permanente ontsteking in het lichaam, die een onderliggende oorzaak is van chronische ziekten als hart- en vaatziekten, diabetes, artritis en kanker. Die inflammatie wordt verhoogd door onder meer slechte voeding en te weinig lichaamsbeweging, maar ook door (psychologische) stress.

Bevestigen
De conclusie van deze review geeft mooi aan hoeveel gewicht aan dit soort onderzoek gegeven moest worden. Voorlopig nog niet te veel: “Dit overzicht suggereert dat yoga een geschikte interventie kan zijn om inflammatie te verminderen bij een veelheid van chronische aandoeningen. Toekomstige studies met gedetailleerde beschrijvingen van yoga-interventies, meting van nieuwe en gevestigde inflammatoire biomarkers, en grotere steekproeven zijn nodig om de wetenschap verder te brengen en de resultaten te bevestigen.”

We zijn inmiddels in die voorspelde toekomst van het yoga-onderzoek aangekomen, met technieken die het hele genoom scannen en de expressie van de genen aflezen. Daarmee kunnen tot op moleculair niveau effecten van interventies – in dit geval intensieve meditatie – onderzocht worden.

“De potentiële moleculaire mechanismen en de cruciale genen die bij dit gunstige effect betrokken zijn, moeten echter nog volledig worden opgehelderd,” schrijven onderzoekers van een zestal Amerikaanse universiteiten in de inleiding van hun onderzoeksverslag. De titel daarvan luidt ‘Large-scale genomic study reveals robust activation of the immune system following advanced Inner Engineering meditation retreat’, het verscheen in het hoog aangeschreven PNAS, de uitgave van de National Academy of Sciences van de Verenigde Staten.

De onderzoekers merken op dat bij patiënten met MS en bij sommige Covidpatiënten deze paden in het immuunsysteem niet meer functioneren
Interferon
‘Grootschalige genoomstudie toont robuuste activering van het immuunsysteem na geavanceerde Inner Engineering meditatie retraite’, in het Nederlands. Er werd gekeken naar wat er veranderde in de expressie van bepaalde genen. Eerst is in kaart gebracht welke paden beïnvloed zouden kunnen worden door intensieve meditatie, wat het meditation-specific core network werd genoemd.

“We vonden dat de respons op oxidatieve stress, ontgifting en de celcyclusregulatie werd verlaagd na meditatie. Opvallend is dat [de activiteit van] 220 genen die direct geassocieerd zijn met de immuunrespons, waaronder 68 genen die gerelateerd zijn aan interferonsignalering, werd verhoogd,” aldus een van de uitkomsten. Interferon is een groep van eiwitten met een belangrijke functie in de afweer.

Retraite
Het onderzoek werd gedaan aan de hand van bloedmonsters van een honderdtal deelnemers aan een Samyama-retraite. Dat zijn niet zo maar bijeenkomsten waar je je matje kan uitrollen en lekker gaat meedoen, maar zeer intensieve sessies van acht dagen met dagelijks tien uur meditatie in absolute stilte.

De deelnemers werden zestig dagen voor de retraite klaargestoomd met yogatraining en op een strikt veganistisch dieet gezet, zonder alcohol, sigaretten, koffie, thee, knoflook, uien of andere stimulantia. Op vier momenten werd bloed afgenomen: lang voor, kort voor, direct na en lang na de retraite.

Het immuunsysteem kan beïnvloed worden zonder medicijnen, met yoga en meditatie. Dat is de algemene conclusie van de onderzoekers. De specifieke paden, de opeenvolging van de expressie van een bepaald set genen tot de productie van eiwitten met elk hun uitwerkingen die met meditatie geassocieerd zijn, konden duidelijk in beeld worden gebracht. De onderzoekers merken op dat bij patiënten met MS en bij sommige Covidpatiënten deze paden in het immuunsysteem niet meer functioneren.

Inflammatie
Ook zagen ze dat de inflammatie (gemeten aan biomarkers in het bloed) verminderde, los van de paden die gebruikelijk met inflammatie geassocieerd zijn. Dat betekent dat meditatie een ‘eigen’ en in feite extra invloed op inflammatie kan hebben.

“Dit suggereert dat meditatie als gedragsinterventie belangrijke implicaties zou kunnen hebben voor de behandeling van verschillende aandoeningen die geassocieerd worden met overmatige of aanhoudende inflammatie met een gedempt profiel van het immuunsysteem,” aldus de onderzoekers. Intensieve meditatie als wapen in de strijd tegen welvaartziekten. Het versterkt het immuunsysteem, en we weten sinds corona allemaal hoe belangrijk dat is.
Dit artikel afdrukken