Waren jullie, artsen, voorheen niet caring?
Een arts wil zorgen. Geen twijfel over. Wat de naam Caring Doctors betreft: ik had al contact met de Caring Farmers en Caring Vets. In de verbindende factor werkt dat wel, denk ik. Het bekt goed, en gelukkig wordt begrepen dat het bij de Caring Doctors over alle zorgprofessionals gaat, niet alleen over dokters.

Wil je anders zorgen?
Ja. We zijn nu een beetje verzand in een patroon dat we gezondheidszorg noemen, maar wat eigenlijk een soort ziektemodel is geworden. We laten het eerst ontsporen, en dan gaan we nog ergens wat damage control doen. Dat is weliswaar ook zorgen, maar er had aan de voorkant heel veel voorkomen kunnen worden, als we vitaler en gezonder zouden leven.

Het gaat jullie, caring organisaties, om de grotere verbanden.
Ja. Bij de vets ligt de nadruk op ethiek, er zijn dierenartsen die gewoon niet meer mee willen draaien in het systeem van de intensieve veehouderij. De farmers willen inspireren, en begrijpen maar al te goed de beklemmende context waarin boeren zitten. Ons gaat het om een gezonder leef- en eetpatroon, met een ander dieet. Plantaardig, in elk geval met veel minder vlees en zuivel.

We zijn nu een beetje verzand in een patroon dat we gezondheidszorg noemen, maar wat eigenlijk een soort ziektemodel is geworden
Stel, veel zorgprofessionals sluiten zich aan. Hoe gaan jullie dan, in de toekomst, mij als patiënt anders behandelen?
Eerst een zijstapje. Het integrale zorgakkoord, dat de huisartsen nog niet hebben ondertekend, onderkent dat we de zorg anders moeten inrichten, anders is het niet meer te betalen. Er staat een paragraaf in over preventie, voorlichting en verduurzaming, maar het staat er weinig dwingend en ook weinig overtuigd. Er is ook niks voor begroot. Dat zegt veel. Wij willen daarentegen volop inzetten op preventie en voorlichting om de transitie voor elkaar te krijgen.
We willen dat ziekenhuizen een voorbeeldfunctie op zich nemen, door nutritioneel minstens zo goede voeding aan te bieden, zonder dat daar vlees en zuivel voor nodig is. Als jij in het ziekenhuis komt, vinden we het nu heel normaal dat je niet rookt. In de nabije toekomst krijg je dan gezonde en lekkere plantaardige maaltijden. Beter voor de mens, voor dieren en voor de natuur.

Je vertelt mensen dat ze beter anders kunnen gaan eten dan ze gewend zijn.
Ik snap best dat er weerstand kan zijn als ik als arts zeg dat ze beter anders kunnen eten, daar beslissen mensen gewoonlijk zelf over. Maar ik zeg als orthopeed tegelijkertijd soms wel tegen mensen dat ze niet operabel zijn, omdat ze simpelweg te ongezond zijn. Als je meer plantaardig eet, gaat je algemene gezondheid erop vooruit, en kan een operatie veel meer betekenen voor je levenskwaliteit.

Nu komen mensen met een hele slechte gezondheid binnen en zeggen: ik heb een versleten knie. Dat hebben ze dan ook, maar als ik dan ga opereren, is de voorspelbaarheid bijna nul
En als ze toch ziek worden?
En als je dat wel wordt, want dat kan natuurlijk nog steeds, dan heb je een voorspelbaardere uitkomst als je geopereerd wordt. Nu komen mensen met een hele slechte gezondheid binnen en zeggen: ik heb een versleten knie. Dat hebben ze dan ook, maar als ik dan ga opereren, is de voorspelbaarheid bijna nul. Dus dan hebben ze wel een nieuwe knie, maar hun kwaliteit van leven wordt niet per se beter. Je hebt zelf ook verantwoordelijkheid vind ik, iedere dag weer, voor wat je op je bord hebt liggen. Als je bewuster, plantaardiger en nutritioneel volwaardig eet, word je zelf weer onderdeel van je eigen gezondheid. In plaats van dat je je klachten bij een arts op tafel legt met de vraag: maak jij me beter? Mensen komen soms bijna letterlijk zorg consumeren.

Wat kan preventie hier betekenen?
Als iemand niet dik was geworden… het is niet zo dat iedereen die dik is, suikerziekte krijgt, maar het merendeel wel. En wie dik is krijgt eerder versleten knieën. Omdat ze te zwaar zijn, maar ook, en dat vergeten mensen weleens, omdat in buikvet allerlei ontstekingsmediatoren vrijkomen waardoor je eerder gewrichtsklachten krijgt en je een hogere kans hebt op reumatische aandoeningen. Uiteindelijk gaan ook een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en helaas ook kanker meespelen.

Is dit allemaal aan vlees- en zuivelconsumptie te wijten?
Niet alleen uiteraard, maar als je alle studies van de laatste 20, 30 jaar bekijkt komt een hoofddeel daar wel vandaan. Dit verhaal gaat over de zorglast die wel nu al hebben, maar daar komt de zorglast nog bij die we door de klimaatverandering gaan krijgen. Meer mensen gaan water- en voedseltekorten oplopen, de luchtkwaliteit en de waterkwaliteit zijn niet best, ook daarin speelt de intensieve veehouderij een rol.

Er zijn wel afspraken over waar voeding minimaal aan zou moeten voldoen, volgens mij zijn die er al 10 jaar. Zout moet minder, net als vet en suikers. Er is in 10 jaar niks gerealiseerd
Staat voor jou vast dat er sprake is van een oorzakelijke relatie tussen intensieve veehouderij en welvaartsziekten?
Ja. En tegelijk: wetenschap is nooit 100%. Het is juist zo mooi aan wetenschap, dat kennis elke keer, door voortschrijdend inzicht, toeneemt. Maar als je het IPCC-rapport leest, de WHO-rapporten, als je ziet hoeveel studies er zijn die zeggen dat alleen met een (hoofdzakelijk) plantaardig voedselsysteem er voedsel gaat zijn voor 10 miljard mensen... Je hoort vaak boeren zeggen: we zorgen juist voor voedselzekerheid. Maar hier veel te veel produceren voor een welvarende Europese markt, betekent dat je elders mensen geen graan gunt, dat je allerlei ontbossing mee veroorzaakt, dat je meewerkt aan het verdringen van het leefgebied van inheemse volkeren.

Hoe kan het eigenlijk dat er nog maar zo weinig aandacht is binnen de gezondheidszorg voor preventie?
We hebben een neoliberaal kabinet, dat het aan de markt overlaat. De zorgverzekeraars zijn deels geprivatiseerd en we hebben ons voedingssysteem overgelaten aan de industrie. Er zijn wel afspraken over waar voeding minimaal aan zou moeten voldoen, volgens mij zijn die er al 10 jaar. Zout moet minder, net als vet en suikers. Er is in 10 jaar niks gerealiseerd. En dat is ook logisch, als je het aan de markt over laat. Zoet, zout en vet verkoopt beter.
De gezondheidszorg keek zelf ook te weinig naar voeding. De zorg is sterk verzuild. In de eerste lijn, bij de huisartsen, is wel een beetje voorlichting, maar praktijkondersteuners hebben hun handen overvol aan – helaas – welvaartsziektes, diabetes, COPD, en aan psychosomatiek. Ook wordt een bezoek aan de diëtist beperkt vergoed door de zorgverzekeraar. Als je via de revalidatiearts komt is meer vergoeding mogelijk, maar dan is het leed - opnieuw - al geschied.

Een heel stuk van het probleem zien we niet in de ziekenhuizen, want mensen komen binnen en dan is het leed al geschied
Hoe kan het eigenlijk dat jullie allang weten hoe ongezond eten en weinig bewegen uitpakt, en toch braaf de kunstjes zijn blijven doen zonder in opstand te komen?
Vanwege die verzuiling zitten wij, in ziekenhuizen, tweedelijns. Een heel stuk van het probleem zien we niet, want mensen komen binnen en dan is het leed al geschied. Het ziekenhuis moet overeind blijven, en wordt betaald om tig keer per jaar bepaalde ingrepen te doen. Als al mijn collega’s hetzelfde zouden doen als ik, zouden zeggen: dit ga ik niet meer doen, dan valt het ziekenhuis, maar ook de zorgverzekeraar om. Er zijn trouwens wel meer collega’s die ingrepen weigeren, hoor, maar het is geen common practice.
Er wordt dus een macrobudget afgesproken: zoveel nieuwe knieën, zoveel nieuwe heupen, zoveel opnames met longklachten enzovoort, per jaar.

Stel: een te dik persoon luistert niet naar de huisarts.
Als iemand die te dik is en een hoge bloeddruk heeft, kan een huisarts zeggen: u moet eerst meer bewegen en afvallen. Doet hij dat niet, krijgt hij klachten en komt hij bij de cardioloog, dan kan die niet veel meer dan nog een pilletje geven, nog een statine erbij voor een hoog cholesterol. Als ie pech heeft krijgt ie ook nog last van de longen en dus voor ’s nachts een slaapapneu-apparaat. En bij maximale pech zetten wij er ook nog een nieuwe knie in. En dan mopperen we hier allemaal in het ziekenhuis, want die persoon kon al niets en kan na de ingreep nog niet veel.

En dus?
Onze mindset moet om, we moeten gaan denken dat we goede dokters zijn als we zoveel mogelijk zorg vermijden en de kwalitatief hoogstaande zorg in het vaandel houden, enkel wanneer die wel zinnig is. Een heupoperatie is fantastisch, mits je verder gezond genoeg bent. Is dat niet zo, dan kan het wel eens verkeerd uitpakken.

We moeten gaan denken dat we goede dokters zijn als we zoveel mogelijk zorg vermijden
Zijn er veel zorgverleners die het zo ervaren?
Zeker, ik merk aan de reacties dat veel collega’s het ook al jaren zo voelen: we zijn aan het dweilen met de kraan open. Niet alleen vanwege welvaartsziekten, maar ook omdat de zorg is uitgekleed en we bijna elke dag tegen een zorginfarct aan zitten, of er echt mee te maken hebben.
Daarnaast is er nog iets anders dat meespeelt. We hebben met wetenschappers van de WUR gepraat, die veel van die studies gedaan hebben. Het eerste wat zij zeggen is: we willen onze integriteit en objectiviteit niet kwijtraken als wetenschapper. Dan zeg ik: als de uitkomst van je onderzoek is dat iets niet goed voor je is, waarom zou je dat niet mogen uiten? Artsen hebben dit soms ook, moeite met zich uitspreken omdat ze bang zijn niet meer als objectief te worden gezien.

Hoe nu verder?
We worden een stichting en we gaan samenwerken met Caring Vets en Caring Farmers. We gaan daarnaast bij ziekenhuizen aan tafel om te praten over de instellingskeukens. En we willen uiteindelijk bij de politiek aan tafel. Een paar piekbelasters uitkopen in de veehouderij is niet genoeg, ook dat is slechts damage control. We willen eerlijke beprijzing van vlees en zuivel. Ook economisch is het hele systeem niet meer houdbaar, als je de zorglast en klimaatschade meerekent.
Dit artikel afdrukken