Nadat eerst de diet wars op wetenschappelijke gronden ten einde zijn verklaard (hier en daar zijn nog schermutselingen), leek ook het hele idee van het ingrijpend aanpassen van de voeding en de voedingsgewoonten met als doel gewichtsverlies aan populariteit in te boeten.

“Ik ben een geregistreerde diëtist. Mijn beste tip? Stop met diëten.” Dergelijke radicale teksten zijn niet voorbehouden aan voedingswappies. Gediplomeerde behandelaren promoten hun nieuwe inzicht actief. Het volgen van een strikt voedingsregime heeft geen zin. “Ons lichaam registreert diëten als een bedreiging van ons overleven,” valt inmiddels op de nodige plekken te lezen.

Frustratie
Het is heel gezond om gewicht te verliezen. Vetweefsel is een bron van schadelijke hormonale activiteit, die metabole processen verstoort en tot allerlei kwalen kan leiden. Wie het lukt af te vallen, voelt zich fitter en beter, ook vanwege de geleverde prestatie. Dat laatste is minstens zo belangrijk als het feitelijke gewichtsverlies. Dat verklaart ook de enorme frustratie over het mislukken van het diëten. En mislukken komt vaker voor dan slagen, in een verhouding van 95 op 5.

Die getallen noemt ook de Belgische diëtist Celien Rombouts in een interview in De Morgen. Het verscheen ter gelegenheid van het Internationale Anti-Dieetdag van 6 mei. Ze heeft enige faam als ‘anti-dieet-diëtist’ en is zeer uitgesproken over het principe dat ten grondslag ligt aan alle vormen van diëten: dwang.

Absurd
“We worden geboren met het vermogen om te eten wanneer we honger hebben en te stoppen wanneer we voldoende hebben. Maar onderweg verliezen we die capaciteit. Bijvoorbeeld omdat we als kind gedwongen worden om altijd ons bord leeg te eten en ook door diëten,” aldus Rombouts. Ze is verrassend uitgesproken over het populaire intermittent fasting: “Dat is even absurd en schadelijk als niet meer naar de wc gaan wanneer je moet plassen omdat je moet wachten tot het mag van je schema.”

Intuitive eating kwam zoals alle dieetmodes uit Amerika overwaaien. “Je mag alles,”zegt ze. “Er zijn geen verboden en je richt je niet op gewichtsverlies. Wel leer je weer voelen wanneer je goesting, honger, trek hebt
Rombouts leert haar cliënten te luisteren naar hun lichaam en ‘intuïtief’ te gaan eten. Intuitive eating kwam zoals alle dieetmodes uit Amerika overwaaien. “Je mag alles,”zegt ze. “Er zijn geen verboden en je richt je niet op gewichtsverlies. Wel leer je weer voelen wanneer je goesting, honger, trek hebt.”

Bewust
De Amerikaanse non-profit consumentenorganisatie International Food Information Council (IFIC) publiceerde de 2022 Food & Health Survey. Daaruit bleek dat diëten, in welke vorm ook, nog altijd wel heel populair zijn. “In de nasleep van de COVID-19-pandemie treden grote veranderingen op in de houding en het gedrag van Amerikanen ten aanzien van voedsel,” concludeert het rapport, dat wel uitsluitend over de Amerikaanse consument gaat, niet over de ‘internationale’.

De pandemie en wat daarop volgde heeft veel stress opgeleverd bij consumenten, zegt IFIC. Dat leidde onder meer tot een toename – geen afname – van het aantal diëters. Maar de gangbare diëten die op restrictie van bepaalde macronutriënten zijn gebaseerd, verliezen het van eetgewoonten. Alles mag, zoals Rombouts zegt, maar dan bewust.

Het IFIC-verslag benadrukt twee resultaten die uit hun survey kwamen. Het eerste is dat 52 procent van de Amerikanen het afgelopen jaar een of ander dieet heeft gevolgd. Vorig jaar was dat 39 procent. Het anti-diëten is kennelijk nog niet algemeen doorgedrongen. Het andere is dat er een enorme toename gemeten werd van eetpatronen die – samengevat – rekening houden met de planeet.

Bewust duurzaam eten, liefst alleen pure ingrediënten gebruiken, en zo min mogelijk bewerkt voedsel, dat is de essentie van clean eating
Clean eating
Bewust duurzaam eten, liefst alleen pure ingrediënten gebruiken, en zo min mogelijk bewerkt voedsel, dat is de essentie van clean eating. Volgens IFIC is dat met 16 procent het meest gevolgde eetpatroon het afgelopen jaar. Op de voet gevolgd door mindfull eating met 14 procent. Maar 13 procent van de diëters volgden toch nog een dieet waarbij calorieën geteld moeten worden. Tien procent deed aan intermittent fasting en 7 procent aan het intuïtieve eten dat Rombouts propageert.

Het grote aandeel bewuste, duurzame eetpatronen komt voor een deel voor rekening van Generation Z, de jongste generatie volwassenen (geboren tussen 1995 en 2010), en de iets oudere Millennials (1980-2000). Vooral die laatsten zijn bezorgd om het milieu en hun gezondheid, de eersten zijn oppassender dan de generatie voor hen en minder gericht op consumptie.

“Sommige van deze veranderingen zijn duidelijk toe te schrijven aan de blijvende littekens van de pandemie, terwijl andere de kenmerken dragen van belangrijke generatieverschuivingen,” aldus het IFIC-rapport. "The power of GenZ” is merkbaar op de markt, de Zoomers zijn de nieuwe generatie consumenten. Ze kopen hun gezonde spullen ook veel online.

Liegen
Maar misschien liegen die bewuste consumenten wel allemaal. Het Amerikaanse foodmedium Foodnavigator rapporteert naar aanleiding van nieuw onderzoek over het opmerkelijke fenomeen dat bewuste consumenten onder bepaalde omstandigheden jokken over hoe gezond ze eten. Ook bepaalt de sociale context, bijvoorbeeld met wie studenten in de kantine in de rij staan, wat ze op hun plateau laden.

Als studenten in aanwezigheid van een medestudent van de eigen universiteit waren, schroomden ze niet om M&M’s te snaaien in plaats van de rozijntjes die ernaast lagen. Als ze in het gezelschap van een student van een andere universiteit waren (maar ook van een andere huidskleur), kozen ze eerder de rozijnen. Dit experiment laat zien dat mensen zich sterker beoordeeld voelen door leden van een ‘outgroup’. Daarom kiezen ze strategisch gezondere spullen, dat maakt een betere indruk.

Psychologen zien in dit effect een manier om mensen bewuster te laten eten. Als er een oordeel over je keuzes voor voedsel ervaren wordt, en je bent geneigd daardoor ‘gezonder’ te kiezen, dan is dat misschien oneigenlijk, maar wel effectief.

De data die mensen over hun eigen eetgewoonten opgeven in vragenlijsten, voedseldagboeken en enquêtes zijn onbetrouwbaar
Gewenst
Uit een Brits onderzoek dat Foodnavigator aanhaalt blijkt maar weer eens hoe onbetrouwbaar de data zijn die mensen over hun eigen eetgewoonten opgeven in vragenlijsten, voedseldagboeken en enquêtes. Proefpersonen werd gevraagd bij te houden hoeveel ze aten. Van deze personen werd met urinemonsters gemeten hoeveel ze werkelijk hadden geconsumeerd. Ze gaven op gemiddeld 1800 kCal te eten per dag, maar ze jokten allemaal. Obese personen meer (1200kCal) dan slanke (800kCal). Dat verschil is te verklaren uit het biologische gegeven dat een obees lichaam meer energie verbruikt dan een slank, niet toevallig gemiddeld 400 kCal per dag.

Het verschil tussen wat ze feitelijk aten en wat ze opgaven is niet alleen toe te schrijven aan een slecht geheugen. De onderzoekers denken dat de gevoelde noodzaak een gewenst antwoord te geven bij obese mensen groter is dan bij slanke. Daaraan ligt hetzelfde psychologische fenomeen ten grondslag als aan het hypercorrecte gedrag om te zeggen dat je gezonder eet dan je doet.
Dit artikel afdrukken