3 min
Levensmiddelentechnoloog Ralf Hartemink kijkt terug op een dikke 100 jaar voedselveiligheid en constateert dat we maar beter niet kunnen eten wat grootmoeder at.
Wie de commentaren op bijvoorbeeld de Facebookpagina van foodwatch leest, krijgt de indruk dat de industrie probeert de consument te vergiftigen met E-nummers, zoetstoffen en nog veel meer.
Vertrouwen
Allerlei voedselfraudes - van het bekende paardenvleesschandaal, het strooizoutschandaal, menselijk DNA in hotdogs en gesjoemel met biologische producten – laten mensen denken dat ze vooral bang moeten zijn voor list en bedrog. In de winkels ligt spul dat niet meer is wat het lijkt.
Wie kan je dus nog vertrouwen in deze donkere tijden van "op macht en geld beluste niets ontziende levensmiddelenfabrikanten"?
Ik pluk een paar citaten van Facebook:
- "De voedingsmiddelen industrie moeten ze aanpakken. Ze vergiftigen ons langzaam met hun voeding. Al die onnodige aditieven die ze toevoegen aan ons voedsel. Er zit een krachtige lobby achter."
- "In deze tijd bestaat er geen 'gezond' voedsel meer. Daar wordt wel voor gezorgd!"
- "Laatst zag ik ook een pak sinaasappelsap die voor 3% uit sinaasappelsap bestond.. De rest was troep.. E nummers, suiker, glucose, fructose, mellose.. Ja niet iedereen weet dat die 4 hetzelfde zijn."
Het gaat dan bijvoorbeeld om producten waar veel minder aan bijvoorbeeld fruit in zit dan wat men vermoed en waar op zich keurig op het etiket staat hoeveel er in zit.
Een ander citaat over (vruchten)limonades: "de meeste bestonden alleen uit glucosestroop, aroma, zuur en een kleurstof"
Het laatste citaat komt niet van Facebook, maar uit het jaarverslag over 1913 van de Keuringsdienst van Waren van de gemeente Leeuwarden.
In de Leeuwarder Courant (geraadpleegde kranten : 13-12-1907, 01-07-1910, 22-11-1911, 02-04-1913, 07-04-1914) kwam ik nog sprekende voorbeelden van 100 jaar oud bedrog tegen. Er waren nog geen supermarkten en geen sjoemelende multinationals. Maar gesjoemeld werd er bij het leven. Gelukkig hebben we tegenwoordig een keuringsdienst.
Op 2 april 1913 schreef de krant: "eenige monsters snoepgoed bleken geen schadelijke bestanddelen te bevatten." Daar staat dat de meeste snoepjes van toen dus wél schadelijke ingrediënten hadden. En dan bedoel ik geen suiker, maar serieus giftige stoffen. De volgende zin luidt: “Ook het papier, waarin de chocolade en bonbons waren verpakt, bevatte geen arsenicum of lood.” Papier zonder die twee giftige stoffen was het opmerken waard.
In een ander artikel blijkt het enige onderdeel van de vrucht een (toevallig ?) aanwezige pit te zijn, verder alleen weer glucosestroop, zoetstof en kleurstof. Tegenwoordig staat er tenminste nog een percentage op (hoe klein dan ook), toen niet. Misschien niet beter, wel duidelijker. Maar toch wekt zo’n percentage minder vertrouwen.
Honderd jaar geleden was er nog geen landelijke keuringsdienst. Die bestond alleen op gemeentelijk niveau. Daar speelden fabrikanten handig in. Dat blijkt uit een overzicht van marmelade: "Het bleek dat er jamfabrikanten zijn die voor plaatsen met keuringsdiensten een speciaal product maken".
Het mengen van zand en andere poeders door meel, hoge percentages gemalen cacaodoppen in de cacao, foute kleurstoffen, te veel zoetstoffen het kan niet op. Honing zou op zo'n grote schaal worden nagemaakt dat het oorspronkelijke product niet meer te krijgen zou zijn, meldt een artikel uit 1912.
Aniline en koolteer dienden als basis voor kleurstoffen. Het meest gebruikte conserveermiddel was salicylzuur, dat gelukkig al lang niet meer is toegestaan als additief. En wist je dat de kleurstoffen in limonades destijds zo sterk waren dat je er biljartballen weer kleur mee kon geven?
Grootmoeder
Een eeuw later zijn levensmiddelen in de supermarkt veel veiliger en lijkt er minder gevaarlijk gesjoemeld te worden. Sjoemelen zullen bedrijven altijd blijven doen, als de marge groot genoeg is en de kans op (imago)schade klein. Wij kijken we verbaasd op als er in China weer eens een fraude gevonden wordt - plastic rijst of melamine in de melk -, maar een eeuw geleden deden producenten dat hier dus net zo hard.
Naast Joanna Blythman die nu furore maakt met haar boek Slik je dat?, zijn er de nodige auteurs die in serieuze publieksbladen adviseren dat je niet moet eten wat je oma niet zou herkennen als voedsel. Als ik zo de jaarverslagen lees, wil ik zeker niet eten wat mijn overgrootmoeder destijds wél kende als eten.
Ik ben benieuwd hoe we over 50 jaar kijken naar de huidige commentaren op die ‘boeven van de voedselindustrie’.
Fotocredits: Rattengif, Jürgen Stemper // Bloemche
Dit artikel afdrukken
Vertrouwen
Allerlei voedselfraudes - van het bekende paardenvleesschandaal, het strooizoutschandaal, menselijk DNA in hotdogs en gesjoemel met biologische producten – laten mensen denken dat ze vooral bang moeten zijn voor list en bedrog. In de winkels ligt spul dat niet meer is wat het lijkt.
Wie kan je dus nog vertrouwen in deze donkere tijden van "op macht en geld beluste niets ontziende levensmiddelenfabrikanten"?
Ik pluk een paar citaten van Facebook:
- "De voedingsmiddelen industrie moeten ze aanpakken. Ze vergiftigen ons langzaam met hun voeding. Al die onnodige aditieven die ze toevoegen aan ons voedsel. Er zit een krachtige lobby achter."
- "In deze tijd bestaat er geen 'gezond' voedsel meer. Daar wordt wel voor gezorgd!"
- "Laatst zag ik ook een pak sinaasappelsap die voor 3% uit sinaasappelsap bestond.. De rest was troep.. E nummers, suiker, glucose, fructose, mellose.. Ja niet iedereen weet dat die 4 hetzelfde zijn."
Het gaat dan bijvoorbeeld om producten waar veel minder aan bijvoorbeeld fruit in zit dan wat men vermoed en waar op zich keurig op het etiket staat hoeveel er in zit.
Een ander citaat over (vruchten)limonades: "de meeste bestonden alleen uit glucosestroop, aroma, zuur en een kleurstof"
Er waren nog geen supermarkten en geen sjoemelende multinationals. Maar gesjoemeld werd er bij het leven.1913
Het laatste citaat komt niet van Facebook, maar uit het jaarverslag over 1913 van de Keuringsdienst van Waren van de gemeente Leeuwarden.
In de Leeuwarder Courant (geraadpleegde kranten : 13-12-1907, 01-07-1910, 22-11-1911, 02-04-1913, 07-04-1914) kwam ik nog sprekende voorbeelden van 100 jaar oud bedrog tegen. Er waren nog geen supermarkten en geen sjoemelende multinationals. Maar gesjoemeld werd er bij het leven. Gelukkig hebben we tegenwoordig een keuringsdienst.
Op 2 april 1913 schreef de krant: "eenige monsters snoepgoed bleken geen schadelijke bestanddelen te bevatten." Daar staat dat de meeste snoepjes van toen dus wél schadelijke ingrediënten hadden. En dan bedoel ik geen suiker, maar serieus giftige stoffen. De volgende zin luidt: “Ook het papier, waarin de chocolade en bonbons waren verpakt, bevatte geen arsenicum of lood.” Papier zonder die twee giftige stoffen was het opmerken waard.
In een ander artikel blijkt het enige onderdeel van de vrucht een (toevallig ?) aanwezige pit te zijn, verder alleen weer glucosestroop, zoetstof en kleurstof. Tegenwoordig staat er tenminste nog een percentage op (hoe klein dan ook), toen niet. Misschien niet beter, wel duidelijker. Maar toch wekt zo’n percentage minder vertrouwen.
Honderd jaar geleden was er nog geen landelijke keuringsdienst. Die bestond alleen op gemeentelijk niveau. Daar speelden fabrikanten handig in. Dat blijkt uit een overzicht van marmelade: "Het bleek dat er jamfabrikanten zijn die voor plaatsen met keuringsdiensten een speciaal product maken".
Wist je dat de kleurstoffen in limonades destijds zo sterk waren dat je er biljartballen weer kleur mee kon geven?1912: echte honing verdwenen
Het mengen van zand en andere poeders door meel, hoge percentages gemalen cacaodoppen in de cacao, foute kleurstoffen, te veel zoetstoffen het kan niet op. Honing zou op zo'n grote schaal worden nagemaakt dat het oorspronkelijke product niet meer te krijgen zou zijn, meldt een artikel uit 1912.
Aniline en koolteer dienden als basis voor kleurstoffen. Het meest gebruikte conserveermiddel was salicylzuur, dat gelukkig al lang niet meer is toegestaan als additief. En wist je dat de kleurstoffen in limonades destijds zo sterk waren dat je er biljartballen weer kleur mee kon geven?
Grootmoeder
Een eeuw later zijn levensmiddelen in de supermarkt veel veiliger en lijkt er minder gevaarlijk gesjoemeld te worden. Sjoemelen zullen bedrijven altijd blijven doen, als de marge groot genoeg is en de kans op (imago)schade klein. Wij kijken we verbaasd op als er in China weer eens een fraude gevonden wordt - plastic rijst of melamine in de melk -, maar een eeuw geleden deden producenten dat hier dus net zo hard.
Naast Joanna Blythman die nu furore maakt met haar boek Slik je dat?, zijn er de nodige auteurs die in serieuze publieksbladen adviseren dat je niet moet eten wat je oma niet zou herkennen als voedsel. Als ik zo de jaarverslagen lees, wil ik zeker niet eten wat mijn overgrootmoeder destijds wél kende als eten.
Ik ben benieuwd hoe we over 50 jaar kijken naar de huidige commentaren op die ‘boeven van de voedselindustrie’.
Fotocredits: Rattengif, Jürgen Stemper // Bloemche
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Vleesextract van Liebig was te koop bij Delhaize, Belgie, paar jaar geleden.
Eerst wordt van het minst courante vlees van runderen kornetbief gekookt. De bouillon die overblijft wordt ingedampt tot er dikke stroop over is. Het extract.
Het kan nog verder worden ingedampt, dan heb je poeder en dat poeder verwerken soepfabrikanten in hun droge en natte soepen.
Meneer Klootwijk is toch eens in de fabriek gaan kijken waar ze het extract maken? Hij kreeg een emmer van "het zwarte goud" mee naar huis achterop z'n fiets.
Klootwijk in Brazilië
@ Ze#30 Volgens de video kost een emmertje van 20 kg €500. Dus €25 p/kg?
Het spul is trouwens, voor de consument, bijna niet aan te komen. Ook bij de groothandel zie je het niet. Alleen via internet kun je piepkleine potjes kopen van 40g. Heb er hier een paar in de kast staan. Liebig Fleisch-Extrakt, staat erop. Verder vermeld het label dat er 1.2 Kg vlees gebruikt is voor de inhoud van het potje (40gram dus). Overigens betaalde ik voor die 40 gram ongeveer 12 eurootjes(!)
Zé #30, ik heb geen idee wat de bulkprijs van vleesextract is. Er gaan dagen voorbij dat ik het niet nodig heb. Maar ik heb wel ineens weer trek in kornetbief. Begrijp ik het goed dat extract overblijft als je kornetbief maakt? Ik heb Frigorifico Anglo gegoogled en de Spaanse wikipediapagina gelezen/bekeken. Dat is dus die fabriek van Liebig!
Die Liebig is de grondlegger van het nutritionisme, het idee dat je maar een paar stofjes nodig hebt om in leven te blijven, even gechargeerd. Kunstmest, kunstmatige babyvoeding en vleesextract, dat was genoeg. Meer dan anderhalve eeuw later blijkt toch dat dat de weg niet is naar een gezond voedingspatroon.
Huib, we dwalen af, maar bij Frigorifico Anglo rondgekeken? Kleine aanvulling op je mooie verhaal, sinds het ontstaan van corned beef is (rund)vleesextract eigenlijk een kostbaar* bijproduct geworden.
*enig idee wat de bulkprijs van extract is?
Sta mij toe uit eigen werk te citeren (Eetsprookjes, 2013, p. 46):
Liebig had rond 1850 zijn beroemde ‘Fleischextrakt’ gemaakt, een dikke, bruine eiwitrijke siroop die werd verkregen door gemalen rundvlees in te koken. Daaraan werd een geneeskrachtige werking toegeschreven. Zieken zouden ervan opknappen en in de keuken zou het in bepaalde gerechten het vlees kunnen vervangen. Deze voorloper van het bouillonblokje kreeg zelfs een plaats als geneesmiddel in de koninklijke hofapotheek van Beieren. Von Liebig werd benaderd door de zakenman en spoorwegingenieur Georg Giebert, die een variant van het goedje op grote schaal wilde vervaardigen in Uruguay, waar de pampa’s vol vee stonden. In 1862 werd de fabriek, waar honderdduizenden runderen ingekookt zouden worden, als basis voor soepen en sauzen.86 Het product had de wind mee, omdat vlees in Europa duur was. De bevolkingsgroei zette de voedselmarkt onder druk en er was behoefte aan goedkope vervangers van vlees en andere verse producten. Het extractum carnis van Von Liebig, dat nog altijd vervaardigd wordt, was niet het eerste extract of ‘portable soup’, maar wel het eerste dat chemisch bewerkt en verbeterd was. Het werd wereldwijd bekend onder de merknaam Oxo. Collega’s van Von Liebig, de Zwitser Julius Maggi en de Duitser Carl Heinrich Knorr, kwamen later op de markt met industrieel bereide vervangers van vlees en soep. Maggi begon uit idealistische motieven met de vervaardiging van gemalen bonen, als een goedkope, eiwitrijke vleesvervanger voor arbeiders. Hij verkocht ‘Fertigsuppe’ in poedervorm en was in 1906 de eerste die gedroogd vleesextract in blokjes perste.87 Het grote verschil tussen Von Liebigs eerste Fleischextrakt en de latere bouillonblokjes is dat de laatste vrijwel geen enkele voedingswaarde hebben. Ze bestaan voor het grootste gedeelte uit zout. Von Liebigs geneeskrachtige extract bevatte een flink deel eiwitten uit het vlees waarmee het bereid was.88 Het vleesextract, dat nog steeds in de handel is, wordt alleen nog als smaakmiddel gebruikt, net als de producten van Maggi en Knorr. Met het ontwikkelen en ‘verbeteren’ van een product gaat een aanzienlijke verandering in voedingswaarde gepaard. Dit is het eerste voorbeeld van hoe industrieel bewerkt voedsel de oorspronkelijke eigenschappen van de grondstoffen verliest.