Lees ook
Mensen hebben eiwitten nodig. Mensen die wat geld verdienen, zo laat de geschiedenis zien, halen die bij voorkeur uit vlees. Maar, zeggen we tegenwoordig, dat is onhandig. We kunnen beter planten eten dan planteneters. 1 kilo vlees kost nl. vele kilo's plant. Zo was het altijd al. Daar zit het probleem dus niet. De wereld wordt te rijk, cq. we zijn straks met teveel rijken op aarde. Nu eet zo'n 20% van de wereldbevolking rijk en dus vlees. Maar dat aandeel groeit. Er komen m.n. Chinezen, Zuid-Amerikanen en Indiërs bij. Onder de laatsten zijn spaarzame vleeseters. Die andere twee nieuwe rijke wereldburgers zijn echter verzot op vlees. De Chinezen gingen de afgelopen dertig jaar vijf maal zo veel vlees eten. Wij hier werden ook rijker, maar waren al zo rijk dat we maar 40% stegen.

Als wij - die ook nog steeds rijker worden - en de nieuwe rijken zo doorgaan is er, zo zeggen de geleerden, onvoldoende land om het graan, de peulen en de aardappelen te verbouwen waarmee we de dieren voeden die we eten. Bovendien zorgen de dieren - zeggen diezelfde geleerden - voor een zo grote uitstoot van CO2, lachgas en ammoniak dat niet iedereen kan eten zoals wij nu. Niet alleen wij zullen moeten minderen, maar ook de nieuwe vleeseters zullen aan minder meer moeten denken.

Nederlanders eten zo'n 85 kilo vlees per jaar. Dat bestaat voor ongeveer de helft uit varken, voor een ruime vijfde uit rund en voor bijna dertig procent uit kip. Zo'n veertig procent van onze vleesconsumptie krijgen we binnen via reepjes op de pizza, balletjes in de soep en flinters in snacks. Amerikanen, de grootste vleeseters onder de rijke landen, eten bijna de helft meer, zo'n 120 kilo vlees per persoon.

Gemiddeld is voor 1 kilo vlees 3 kilo plantaardig eiwit nodig. Afhankelijk van het eiwitgehalte van een plantaardig product, kun je dus berekenen hoeveel kilo's tarwe (eiwitgehalte 12% per eenheid gewicht), mais (9%), linzen (21%), kikkererwten (20%) of sojabonen (ca. 45%) nodig zijn om 1 gemiddelde kilo vlees te produceren. Vlees zit op 20%. Eieren op 13%. Melk op maar een procent of 4. Groenten, fruit en vruchtgroenten zijn geen beste bron voor eiwitten. Sla, sinaasappelen en tomaten en paprika zitten rond de 1% eiwitgewicht op een rauwe kilo. Boerenkool en spruitjes doen het wat beter met een procent of 4.

De eiwitbehoefte van een volwassen-mens wordt door de Nederlandse Gezondheidsraad gesteld op 0,8 gram per kilo lichaamsgewicht. Weeg je dus 70 kilo, dan heb je 56 gram nodig. Daar zouden dagelijks heel wat kilo's groenten voor nodig zijn, terwijl vlees en bonen, linzen en peulvruchten zo'n 20 maal effectiever in onze eiwitbehoefte voorzien. Hetzelfde geldt voor vlees, maar dan steel je - uitgaande van eiwitpercentages per eenheid gewicht van ca. 20% - 14 mensen evenveel eiwitten uit de mond als jij gebruikt. Grof gerekend, leveren 15 kilo eiwitrijke kikkerwerten of linzen immers 3 kilo's plantaardig eiwit die zorgen voor 1 kilo vlees die nauwelijks meer eiwit bevat. Anders gezegd, we kunnen het dierenvoer beter aan ons zelf geven in plaats van aan de dieren, want het maakt nogal verschil in de aantallen mensen die we er naar behoren mee kunnen voeden.

Het is zelfs nog wat erger. We eten die armere veertien mensen nog meer uit de mond. Nederlanders eten ca. 1,1 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht. Dat is ruim meer dan een derde boven onze tax. Amerikanen zitten daar weer een eindje boven.

Hoe moeten we dan eten? In de vierde aflevering van De Smaak van Nederland op kasteel Groeneveld, hielden we mensen wat mogelijkheden voor. We vroegen hen of ze het lekker vonden en of ze dachten dat ze met wat hen voorzetten eenvolwaardige maaltijd binnenkregen. We wilden eens zien wat ze ervan dachten op basis van de kennis en houding waarmee ze naar de proeverij kwamen.

Eerst deden we een 'lunch in 2020', waarbij we onze gasten drie broodsmeersels voorzetten, zonder te vertellen wat het was. Ze moeten het raden en vertellen of ze het zouden kopen, of het een volwaardige lunch was en of en waarmee ze het zouden aanvullen. De resultaten van die proeverij vind je hier.
Vervolgens zetten we een 'diner in 2020' voor. Opnieuw drie varianten. Wat andere vragen:
- welke zou je thuis op tafel zetten?
- welke is het minst milieubelastend?
- is het een volwaardige maaltijd zijn en waar zou je die mee aanvullen?
- denk je dat planten in onze eiwitbehoefte kunnen voldoen?
- welke eiwitbron eet je liever: planten, wilde dieren of tamme dieren?

De resultaten van die proeverij vind je hier. Opmerkelijk: van de 45 proevers wilden er 16 het liefst plantaardig eiwit eten en 16 wilde dieren. Slechts 13 zeiden tamme dieren, zoals varkens, kippen en koeien te willen eten. Nederland telt 750.000 vegetariers. De verdeling in onze proeverij zag er dus fors anders uit.

In een derde ronde lieten we mensen dierlijke plagen proeven, vlees dat beter verwaard is zodat er meer geld kan overblijven voor dierwelzijn en vlees dat we aan de hond en de kat geven. We gaan nl. niet zuinig om met onze eiwitbronnen, en zeker ook met de wilde bronnen die sowieso om ons heen leven en soms in zo grote getale dat plaagbeheer nodig is. Plagen kun je eten.

Twee vragen stelden we niet tijdens de proeverij. Dat doen we hier:
- waarom horen we in de discussie over vervuilend vlees en diefstal van voedsel uit de mond van de armen, nooit over het reduceren van het aantal mensen dat geboren wordt?
- hoe moeten we vleesvervangers noemen, want waarom zo je een tarwe- of een bonenburger een vleesvervanger noemen, cq. waarom zou je er zelfs een burger van maken?

De laatste vraag legde ik voor aan reclamemaker Eugène Roorda en PvdD-fractievoorzitter Marianne Thieme. Hoogleraar Voedingsleer Martijn Katan (VU), hoogleraar voedingsmiddelentechnologie Tiny van Boekel (WUR), directeur Paul Jansen van Vion, Yvonne Bemelman van de Koninklijke Nederlandse Slagersvereniging, en FND-directeur Kees de Gooijer vroeg ik hoe ze tegen vlees aankijken tegen de achtergrond van de hierboven geschetste consequenties van onze welvaart. Hun antwoorden zijn gemonteerd in het filmpje.

Tot slot. Wetenschappers zeggen dat we geen vlees nodig hebben. Onze eiwitbehoefte is prima in te vullen door een uitgekiende menusamenstelling. Ten aanzien van kippen en varkens, net als wij omnivoren, ontdekten Wageningse dierwetenschappers dat ze het beter doen op een menu waarin 20% dierlijk eiwit is bijgemengd. Niettemin krijgen ze een uitgedokterde voersamenstelling. Hebben zij dan toch vlees nodig en is er iets dat we nog niet weten over voeding? Dat betekent ook iets voor ons, want we lijken voedingskundig nogal op varkens.





Groeneveld IV - vlees of niet? from dick veerman - foodlog.nl on Vimeo.

Dit artikel afdrukken