Lees ook
Tafels stonden gisteren in lange rijen opgesteld in de Amsterdamse debatkerk De Rode Hoed. Honderden bezoekers, waaronder opvallend veel jonge mensen, dineerden terwijl sprekers aan- en aftraden. Er klonken veel verschillende verhalen: van de vijf columnisten van de Youth Food Movement, van Joszi Smeets, directeur van de YFM, van de organisatoren van de debatreeks Bert van Ruitenbeek en Wouter van der Weijden, van Felix Rottenberg, debatleider sinds het prille begin, van Foodlog-oprichter Dick Veerman en van de vele bezoekers, zoals Bas Ruter, directeur Duurzaamheid van Rabobank. Ook de maaltijd (met een hoofdgerecht van "veevoer, bijvangst en onkruid" (waaronder viooltjes) vertelde haar eigen unieke verhaal en verwees terug naar eerdere debatonderwerpen.

Op zoek naar een voedselvisie
Kwam uit deze veelstemmigheid een samenhangende "voedselvisie voor Nederland" naar boven? Dat was namelijk de overkoepelende titel van de 6e debatreeks over de toekomst van voedsel en landbouw. Het was niet makkelijk om zo'n visie te destilleren. Rob van Brouwershaven, directeur Plantaardige Agroketens bij Economische Zaken, vertelde dan ook dat hij zich wat verward voelde. Daarbij leek hij echter over de verhalen van Bert van Ruitenbeek en Wouter van der Weijden heen geluisterd te hebben, want zij deden wel degelijk een gooi. De twee organisatoren hadden alle 38 debatten sinds 2009 er nog eens op nagekeken. Daaruit trokken zij een paar heldere conclusies en deden ze bovendien een aantal dringende aanbevelingen aan de overheid.

Afgedreven van onze bron
Bert van Ruitenbeek, directeur van Demeter, betoogde dat de oorsprong van voedsel in onze cultuur uit zicht is geraakt en in handen is gekomen van bedrijven en specialisten. Hierdoor lijkt landbouw een zuiver economisch vraagstuk en durven mensen geen vis met graat meer te eten (terwijl je een vis juist met graat moet bereiden voor de smaak, zoals visser Koffeman betoogde). Van Ruitenbeek wees erop dat er consensus is over gezond voedsel: matig, gevarieerd, onbewerkt, vers, veel planten, van het seizoen en de regio, minder rood vlees, minder suiker. En dat allemaal omdat ons genoom voor 99,8% procent gelijk aan dat van onze voorouders van 200.000 jaar geleden. Die aten geen cola met roze koeken.


Voeding terug in de cultuur; het komt van onderop
Voeding moet weer een centrale plaats in onze cultuur gaan innemen volgens Van Ruitenbeek. De overheid moet ongezonde voeding in scholen verbieden en voedingslessen op scholen in het curriculum opnemen. Ook bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Van Ruitenbeek citeerde Volkert Engelsman van het biologische bedrijf Eosta aan: "We moeten kapitaliseren op onze zorg voor de toekomst van ecologie en economie."
Van Ruitenbeek ziet een nieuw paradigma in wording bij de Youth Food Movement en in nieuwe democratische vormen zoals de Amersfoortse G1000. De overheid krijgt daarbij een faciliterende en minder sturende functie. De nieuwe voedselvisie is er dus al, maar krijgt vooral lokaal gestalte in samenwerkingsverbanden. "Als je honderden van zulke kleine systemen om je heen ziet ontstaan, is de wereld uiteindelijk veranderd."

Drie uitdagingen
Wouter van der Weijden, oprichter van onderzoeksorganisatie CLM en vogelkenner, destilleerde uit de voorbije debatreeksen drie grote uitdagingen. Ten eerste: de landbouw in Afrika. Overal ter wereld stijgt de landbouwproductie, behalve in Afrika. De recente drama's rond bootvluchtelingen hangen hier rechtstreeks mee samen, betoogde Van der Weijden. Het landbouwbeleid in veel Afrikaanse landen is ernstig verwaarloosd geweest en moet een hoge prioriteit krijgen. Moderne communicatiemiddelen kunnen hierbij helpen.

Bodems herstellen
De tweede uitdaging: het herstel van gedegradeerde gronden. Daarvan zijn er 1 tot 2 miljard hectare wereldwijd. En daarbij komen nog verzilte gronden. Verschillende sprekers in de voorbije debatten hebben laten zien hoe je dergelijke gronden tot leven kunt wekken, en hoe zowel landbouw als biodiversiteit dan tot bloei komen.

Chemie inruilen voor ecologie waar mogelijk
De derde uitdaging: meer ecologie. "Ik ben niet per se tegen chemie, maar het loopt uit de klauwen. Bijvoorbeeld bij de neonicotinoïden. Veel chemie kun je vervangen door ecologie, bijvoorbeeld het inzetten van parasitaire schimmels tegen plagen. Je kunt verspilling van nutriënten tegengaan door kringlopen te verbeteren en hulpbronnen beter te benutten." Net als Van Ruitenbeek doet Van der Weijden een appel aan de overheid: ga meer met succesvolle vernieuwers rond de tafel zitten. Ook het belastingstelsel en subsidiebeleid moeten zo hervormd worden.

Drang en razernij
Dick Veerman, die virtueel aanwezig was via een Skypeverbinding, gaf aan in de voorbije debatjaren drie fenomen te hebben ervaren. Een kenniskloof als het aankomt op het zien van vraagstukken als geheel; iedereen bekijkt de foodwereld vanuit zijn beleving of kennisdomein. Een generatiekloof tussen oud en jong, maar vooral de drang tot doen.

"Misschien moeten we het overbruggen van die kloven maar vergeten. Het is veel belangrijker om die drang deze avond te zien. Daarom zie ik vanavond als een apotheose van de serie tot nu toe." Veerman geeft echter ook aan dat hij vaak frustratie voelde ("een razernij") over het feit dat het integrale beeld steeds maar niet bij elkaar komt.
Veerman legt inhoudelijk de nadruk op nieuwe geldsystemen, die het internaliseren van ecologische en sociale kosten de kern van hun muntwaarde maken. Ecologisch en sociaal rendement en de creativiteit tussen divers denkende mensen zal dan doen wat de natuur ook zou doen, denkt hij. Veerman, zelf in een vorig leven bankier, ziet daarin "een soort Keynesiaanse" doe- en procesvervanger van de statische 'voedselvisie' waar de WRR in een vorig jaar verschenen rapport voor pleitte.

Weg met de WRR aanbevelingen
Juist Joszi Smeets, directeur van YFM, gaf in haar inleiding een forse sneer naar het WRR-rapport. Wat haar betreft waren de 'vele tonnen' die dat rapport gekost moet hebben weggegooid geld. Alles draait om netwerken van mensen die wat willen en vanuit de energie die ze in elkaar herkennen, gaan doen wat ze in hun omgeving kunnen doen. "Genetwerkte kennis", die heel divers en zelfs in tegengestelde richtingen kan gaan, noemde ze zelfs "veel sterker dan de macht van geld." Smeets maakte duidelijk niet voor eenheid van visie, maar voor energie tussen mensen te kiezen. Voor Veerman is juist die keuze een van de belangrijkste onbegrepen kloven tussen de oude en de jonge generatie.

Youth Food Movement
De aanpak van de Youth Food Movement stond deze avond centraal. Bij de eerste debatten in 2009 was de YFM nog een prille beweging die schuchter naar aansluiting zocht. Nu, zes jaar later, heeft de YFM de regie over de avond, wat resulteert in minder cijfers en feiten dan bij de andere debatten, maar meer persoonlijke oproepen en verklaringen. De vijf YFM-columnisten spraken over uiteenlopende onderwerpen, maar pleitten opvallend vaak voor het leggen van verbindingen, samenwerking, eigen verantwoordelijkheid, zelf klein beginnen. Zo legde Susanne de Boer de nadruk op het creëren van je eigen voedselsysteem, door producten te kopen van boeren die je bij naam kent, en zo te kiezen met je portemonnee.


Kritische massa
Aan de tafels worden af en toe ook kritische kanttekeningen geplaatst bij de algemene toon van optimisme en "samen komen we er wel". Een melkveehouder uit Drenthe vindt de avond geslaagd, maar de inhoud van de lezingen vind hij soms wat vaag. "De mensen die hier aanwezig zijn, zijn erg idealistisch, maar dat is minder dan 5% van de Nederlandse bevolking. Als alle mensen koopgedrag zouden vertonen naar hun woorden, gingen we veel sneller vooruit. Elk bedrijf heeft tegenwoordig duurzaamheid in zijn missie staan. Maar de Rabobank heeft nog nooit een bedrijf niet gefinancierd omdat ze niet duurzaam waren."
David Klingen, producent van ghee (op Indiase wijze geklaarde boter), is niet te spreken over het idee dat er vooral nog veel dialoog nodig is. Hij ziet liever wat strijdbaarheid. "Moeten we nog eens zes jaar doorgaan met praten? Wat we nodig hebben is een tweede en derde Wakker Dier, die zich voor specifieke duurzame doelen inzet. Ik weet uit ervaring dat dit de enige club is die wordt gehoord in de directiekamer. We hebben meer Wakker Dieren nodig."

Geen cijfers, maar menselijke interactie
Melissa Korn van het Slowfood Youth Network vertelt na afloop echter dat deze avond haar veel meer inspireerde dan de eerdere debatten, die haar inhoudelijk zwaarder op de maag lagen. "Juist de sociale interactie rond het eten, de gesprekken met mijn tafelgenoten maakten deze avond erg geslaagd voor mij. Dat is waar het bij voeding ook om gaat en wat mij aantrok in de Youth Food Movement. Ik sprak bijvoorbeeld met een boer over het belang van certificering. In hoeverre kunnen zulke formele structuren de functie van direct persoonlijk contact tussen een boer en een consument overnemen? Als er meer sociale interactie en samenwerking is, kunnen we op een veel organischer wijze tot duurzaamheid komen."

Ook bankier Ruter gaf aan dat deze avond hem meer inspireerde dan een rapport van bijna 300 pagina's over duurzame dierhouderij. De boodschap van de avond is dan ook duidelijk: doe niet zo moeilijk, weg met visie, bouw een feestje - dat inspireert en zorgt voor doen. Wat dat oplevert moet je vooraf niet proberen te willen weten, lijkt het wel.



De columns van de 5 YFM'ers vind je door te clicken op hun naam:
Bas Antonissen
Susanne de Boer
Lotte Huisman
Hendrik Kramer
Eline Veninga

Fotocredits: de Rode Hoed, Keizersgracht 102, Amsterdam, Reliwiki
Dit artikel afdrukken