Een internationaal team van wetenschappers boog zich over de gevolgen van de menselijke eet-poep-pies-kringloop op de nutriëntenkringloop van de aarde als geheel. In de natuur neemt een plant nutriënten op uit de bodem en slaat ze op in zijn bladeren en vruchten. Als die vervolgens weer afvallen, worden ze verteerd door bacteriën en komen ze weer in de bodem terecht. Als een dier onderwijl van de bladeren of vruchten eet, kunnen de nutriënten, zoals fosfaten en stikstof, in een veel grotere kring rondom de plant weer in het milieu terecht komen. Poep en pis reguleren in de natuur lokale tekorten en overschotten en hebben daarmee een cruciale functie. Wij doorbreken die.

62% fosfor teveel
Er is echter nog maar nauwelijks onderzoek gedaan naar de invloed van de mens op deze natuurlijke kringlopen. Wat wij eten, waar we het vandaan halen en waar we de resten weer uitscheiden, heeft veel grotere invloed dan die van dieren. In een recente studie, gepubliceerd in Oikos, beschrijven Zweedse en Amerikaanse wetenschappers dat onze 'stadse diëten' grote invloed hebben op de hoeveelheden fosfaat en stikstof in het stedelijk afvalwater. Bovendien blijkt de mate en methode van afvalwaterzuivering heel wat uit te maken voor de nutriëntencyclus.

Watervervuiling staat vooral gelijk aan overbemesting met fosfor en fosfaat. Dat is de naargeestige hoofdconclusie van het onderzoek van Cease en haar team
De wetenschappers bekeken de invloed van voedingspatronen en rioolwaterzuiveringen op de manier waarop stikstof en fosfor-concentraties in het milieu belanden. Ze stelden 6 eetpatronen op aan de hand van 5 Amerikaanse menu's en 1 menu in een ontwikkelingsland. Daarna stelden ze 6 modellen voor de afvoer van onze 'mest' op, die waren gebaseerd op 3 Amerikaanse voorbeelden en 3 uit ontwikkelingslanden. Aan de hand daarvan bepaalden ze hoe beslissingen op huishoudniveau (wat we eten) en stadsniveau (hoe we de resten daarvan verwerken) de hoeveelheden stikstof en fosfor bepalen. Bij alle dieetpatronen bleek de stikstof en fosfor-inname hoger dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden. Het kenmerkende omnivore Amerikaanse eetpatroon bleek de grootste overschrijding met zich mee te brengen, respectievelijk 37% stikstof en 62% fosfor 'te veel'.

Conserveringsmiddel
"Mensen eten een gevarieerd dieet om de nutriënten die ze nodig hebben, binnen te krijgen", zegt Arianne Cease, de baas van het onderzoeksteam. Daarmee krijgen ze teveel fosfor binnen. Fosfor wordt in de VS bovendien gebruikt als conserveringsmiddel (ook in vegetarische producten), zodat er nog meer fosfor uit het Amerikaanse voedingspatroon in de riolen terecht komt. Samen met het vlees- en daardoor fosforrijke Amerikaanse menu, zorgt dat voor een "een overmaat aan fosfor in het afvalwater", zegt Cease.

Het gebruikt de zuurstof in waterlopen op, zorgt daardoor voor vissterfte en maakt het water troebel en ondrinkbaar omdat de resten van de dode organismen niet meer op een natuurlijke manier kunnen worden verwerkt
Verstikking van het milieu
De onderzochte waterzuiveringssystemen bleken meer fosfor dan stikstof uit het water terug te kunnen halen. Afvalwater bevat dus bovenmatig veel stikstof, terwijl gerecycled water uiteindelijk teveel fosfor blijft bevatten. In ontwikkelingslanden spoelde 60% van alle stikstof en 50% van alle fosfor gewoon weg door een gebrek aan sanitaire infrastructuur (riolering, in gewoon Nederlands). Dat kan tot verstikkende algengroei leiden, zoals we daar ook in Nederland in de jaren '70 van de vorige eeuw over spraken. Dergelijke overbemesting zorgt voor een cascade aan effecten. Het gebruikt de zuurstof in waterlopen op, zorgt daardoor voor vissterfte en maakt het water troebel en ondrinkbaar omdat de resten van de dode organismen niet meer op een natuurlijke manier kunnen worden verwerkt.

We moeten sociaal-eocologisch slim zijn
Grote aantallen mensen zorgen niet meer voor een natuurlijke verspreiding van meststoffen. Ze zorgen voor overbemesting en verstoren daarmee natuurlijke balansen. Watervervuiling staat vooral gelijk aan overbemesting met fosfor en fosfaat. Dat is de naargeestige hoofdconclusie van het onderzoek van Cease en haar team. Het levert ook een positief te gebruiken uitkomst op: mensen kunnen een positieve invloed hebben op de nutriëntenbalans van het water. Het verbeteren van rioolzuiveringsinstallaties zodat ze meer stikstof en fosfaat uit menselijk afval filteren, zorgt voor substantieel veel minder watervervuiling.
Bij overschotten zorgde de natuur voor meer dieren die via hun poep en pies het teveel afvoerden en elders voor een bloeiend milieu gingen zorgen. Bij tekorten zorgde ze voor juist minder dieren
Ook het beter managen van de balans tussen stikstof en fosfor bij het recyclen van nutriënten voor mest is cruciaal. "In ons onderzoek betwisten we het idee dat 'menselijke activiteiten' en 'natuurlijke processen' los van elkaar staan", besluit Daniel Nidzgorski in Phys.org. Volgens hem kunnen we deze juist door middel van sociaal-ecologische systemen beter met elkaar in balans brengen. Dat heeft een belangrijke consequentie: we moeten anders gaan eten, onze riolen filteren en wat daaruit komt weer hergebruiken zoals de natuur dat volautomatisch deed. Bij overschotten zorgde de natuur voor meer dieren die via hun poep en pies het teveel afvoerden en elders voor een bloeiend milieu gingen zorgen. Bij tekorten zorgde ze voor juist minder dieren. Die gingen gewoon dood. Als de diersoort mens dat wil voorkomen, moeten we dat systeem door 'sociaal-eocologisch' slim te zijn dus herbouwen, zeggen de onderzoekers eigenlijk. Dat is een hele uitdaging, want de natuur regelt vele miljarden deelprocessen volautomatisch.

Fotocredits: 'This is what everything looks like on the exit end', Kristian Bjornard
Dit artikel afdrukken