Welk culinair erfgoed draagt Nederland bij aan de wereld?

In 2008 installeerde de Unesco de Conventie voor het Veiligstellen van Immaterieel Cultureel Erfgoed, een voortzetting van een projectgroep die al vanaf 2001 bijeen kwam om lidstaten van de Verenigde Naties te ondersteunen bij het bewaren van tradities die de samenhang van een land, een bevolkingsgroep uitdrukken. Het kan gaan om zang, dans, muziek, een religieuze uiting, een ambachtelijke techniek, om maar een paar aspecten te noemen. En dan is er natuurlijk het culinaire erfgoed. Misschien voor de cohesie wel zó belangrijk voor sommige landen dat de hele keuken op de lijst komt. Zoals de Franse gastronomie, het Mediterrane dieet, de Mexicaanse keuken en nu ook de Japanse Washoku traditie.

Tijd om de blik eens te werpen op wat voor manier culinair erfgoed op de lijst komt en waarom ons land lijkt te schitteren door afwezigheid.

Welke culinaire tradities zijn ‘eigen’ aan een land? Waar moet je dan aan denken? Aan Weense en Turkse koffiehuizen? Ja. Aan de valkenjacht (veel landen), ossenhoeden (Costa Rica) en waterwerken en irrigatie (Murcia, Spanje)? Ook. Aan kunstig versierde kruidige koeken ? Tja, ook die, op de lijst gezet door Kroatië (licitar heet het daar) maar eigenlijk een Europese traditie die in Mostar is blijven plakken (en in bijvoorbeeld Duitsland, Polen, Zwitserland, Nederland, Frankrijk, maar dan overal net een beetje anders).

Sinds begin december is de lijst uitgebreid met onder meer het garnalenvissen te paard uit het Belgische Oostduinkerke, het ambachtelijke maken van wijn in amforen in Georgië, het gemeenschappelijk bereiden en delen van kimchi in Korea en de Japanse Washoku-keuken. Dat deel van de Japanse keuken dat teruggrijpt op de periode vóór het contact met de Portugezen en Nederlanders, dus zonder in olie gegaarde hapjes als tempura en teriyaki. De keuken gebaseerd op dashi, kombu-visbouillon, verse groente, vis en rijstkoeken, opgediend in prachtige stapelbare bento boxen. Vooral populair tijdens de Nieuwjaarsdag, waarbij alle ingrediënten en de manier waarop ze worden bereid symbool zijn voor voorspoed, vreugde, vruchtbaarheid. Bereidingswijzen die van oudsher binnen de familie worden overgedragen en in veranderende moderne tijden dus onder druk komen te staan. Waardoor het tijd wordt voor officieel veiligstellen van de traditie. Inclusief educatieve programma’s en grass root groepen die kennis en vaardigheden via formele en informele lesprogramma’s aan de jeugd doorgeven.

En wat doen wij op dit gebied? Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoedspeelt een coördinerende rol. Iedere Nederlander kan ideeën aandragen, met onderbouwing, om te komen tot voordracht voor de lijst. Wat is er zo al langs komen fietsen? Geen voedsel te bekennen tot nu toe. De Boxmeerse Vaart, het Bloemencorso van Zundert, de Sint-Maartensviering in Utrecht, Sinterklaas, het Circus en Chanoeka. Denk zelf maar na hoe typisch Nederlands deze zaken zijn en hoe ze bijdragen aan onze sociale samenhang. Daarbij hoeven we ons, wat mij betreft mogen, ook niet strak aan onze landsgrenzen te houden. Een onderwerp als de valkenjacht staat op naam van Korea, Qatar, de Verenigde Arabische Emiraten, Saudi Arabië, Syrië, Spanje, Marokko, Slowakije, Tsjechië, Mongolië, Frankrijk en België.

De Nederlandse culinaria ontbreken tot nu toe in de voorgestelde lijst. Dat is jammer, want er is genoeg. Een voorzet van goed te documenteren en onderbouwen culinaria:

- Pepernoot van Van den Brenk (1752), ja, die echte, met anijs, niet de kruidnoten die eigenlijk meer een soort cantuccini zijn.

- Het bittergarnituur met leverbeuling, ossenworst, oude kaas en bitterballen.

- Vlaggetjesdag, onze aparte wijze van haring in de keel laten zakken.

- Slemp (Zoete melk met thee en heel veel specerijen)

Foodlog is even dicht voor reacties, maar je bent welkom op onze Facebook-pagina om het er met Lizet over te hebben. Kom maar op met je suggesties - graag met toelichting.

Fotocredits: 'Haring met ui', uitsnede, Roel Wijnants