In The New England Journal of Medicine houdt Harvey G. Klein een pleidooi voor het opnemen van bloed op de WHO Model List of Essential Medicines. Waarom staat bloed daar niet op?

De World Health Organization publiceert sinds 1977 de Model List, die iedere 2 jaar herzien wordt. Oorspronkelijk stonden hier zo'n 200 stoffen op, inmiddels meer dan 300. Medicijnen zijn 'essentieel' als ze bewezen effectief, veilig en beschikbaar zijn en voldoen aan criteria van gebruiksgemak en kosten-efficiëntie en aan duidelijke "volksgezondheids-behoefte". De lijst kan gezien worden als de minimale medicijnbehoefte voor een basaal gezondheidssysteem.

Behalve een paar eiwitconcentraten staan er geen bloedcomponenten op de Model List. Ook bloed ontbreekt. Dat is raar. Bloedtransfusies werden oorspronkelijk ontwikkeld als een medische toepassing. Er was immers een ingreep nodig om donor en ontvanger te linken en een arts nam bloed af om het bij iemand in te brengen. Pas met de ontwikkeling van antiklontermiddelen en steriele flessen en zakjes ontstond er een scheiding tussen het product (bloed) en de medische praktijk (transfusie). Bloedcomponenten worden net zo behandeld als medicijnen.

Bloed werkt als een medicijn, ook al zijn er geen dubbelblinde onderzoeken naar hypotheses en resutaten gedaan. Een transfusie met rode bloedcellen zorgt dat weefsels weer van zuurstof worden voorzien. Een operatie zonder bloed is ondenkbaar. Bloed wordt net als medicijnen gezuiverd, bewerkt, op kwaliteit gecontroleerd en van donor tot ontvanger gevolgd. Bloed heeft duidelijke medische indicaties en mag alleen op doktersvoorschrift toegediend worden. Er zijn regels en standaarden voor de productie van bloed en bloedcomponenten en eisen waaraan producenten, materiaal en medewerkers moeten voldoen. In een aantal landen is bloed al (lang) als medicijn gereguleerd. Waarom dus bloed niet als essentieel medicijn op de Model List opnemen?

Als bloed en bloedcomponenten op de Model List opgenomen zouden worden, zou dat er toe leiden dat de wereld zich meer bewust wordt van de behoefte aan bloed en de rol die bloed speelt in het beschermen van de volksgezondheid. Ook zou het, omdat de List ook door veel landen gebruikt wordt om hun gezondheidsbeleid/medicijnenbeleid vorm te geven, regeringen wijzen op het belang van een veilige, adequate en toegankelijke bloedvoorraad. Die is er nu vaak niet, vooral in minder ontwikkelde landen, waar nog veel (onnodige) doden vallen door het ontbreken van zakjes bloed voor transfusies bij trauma, geboortes en kindermalaria. Er zou meer aandacht komen voor het belang van richtlijnen voor en toezicht op het proces van bloedinzameling, bewerking en distributie van bloed. En last but not least: door bloed op lijst op te nemen wordt het belang van betaalbaar en kosteneffectief bloed benadrukt.

Tot op heden wordt het inzamelen en beschikbaar stellen van bloed veelal overgelaten aan 'not-for-profit' organisaties. Helaas zorgt dat er in minder ontwikkelde landen voor een gebrek aan (betrouwbaar) bloed en de afhankelijkheid van 'live' transfusies. Over bloed op de Model List zegt Klein: 'bloed benoemen tot medicijn zou niet tot bloedverkopen en donorbetalingen moeten leiden in landen waar die niet bestaan, noch de commercialisatie van bloed moeten versnellen in landen waar die wel bestaan. Integendeel, opname op de WHO-lijst zou de wenselijkheid van vrijwillige, niet-betaalde bloeddonatie en de not-for-profit status van bloed-inzamelende organisaties moeten benadrukken.' Dat kan mogelijk tot hogere (initiële) kosten leiden, maar die vertalen zich terug in gewonnen mensenlevens en een betere wereldgezondheid.

De aanvraag om bloed en rode bloedcellen op de Model List op te nemen, staat in april op de agenda van het 19e Expert Committee on the Selection and Use of Essential Medicines.

Fotocredits: AshMashMash
Dit artikel afdrukken