Jong en oud
Bij de glastuinbouw zijn het zowel jonge als oudere ondernemers die in problemen komen. Toch zijn de jongere ondernemers in de meerderheid. Vooral als zij een groot en modern bedrijf hebben met veel vreemd vermogen. Maar de pijn geldt voor iedereen. Interen op eigen liquide middelen, minder aflossen op leningen of zelfs het aantrekken van vreemd vermogen, zorgen uiteindelijk voor uitholling van het toekomstperspectief.
Het LEI is duidelijk. Als het moeilijke jaar 2009 wordt gevolgd door een aantal goede jaren, kunnen de reserves weer op peil worden gebracht. Gebeurt dat niet, dan moeten sommige bedrijven noodgedwongen stoppen.
Kwart moet stoppen
Hoeveel is ‘sommige bedrijven? Rabobank, die 7 miljard euro heeft uitstaan in de glastuinbouwsector, deed eind november nog een ‘geen paniek’ persbericht uitgaan, want er zijn dit jaar niet opvallend meer faillissementen in de glastuinbouw dan vorig jaar. Toch gaf de bank toe dat er ‘donkere wolken boven de sector hangen’. Inmiddels hebben ze besloten alvast 1 miljard onzeker krediet af te boeken(15%!), schreef het Financieel Dagblad afgelopen week.
Raboman Fred van Heyningen uit het Westland was in het journaal meer to-the-point: “De helft van de glastuinbouwbedrijven zit in de problemen. Een kwart zou eigenlijk moeten stoppen. We proberen ze toch de winter door te helpen.” Er van uit gaande dat het tij nog kan keren houdt de bank deze bedrijven in de lucht.
Rabobank zal wel moeten. Het is een publiek geheim dat de grootste financier in de agrarische sector 600 tot 750 ha glasopstanden heeft gefinancierd door middel van een sale-en-lease-back constructie, een regeling die zowel de bank als de tuinders fiscaal voordeel oplevert. Die mogelijkheid maakt gulzig. De bank is dus zelf eigenaar van het grootste glastuinbouwbedrijf in Nederland.
Niemand durft
Zal het tij keren? Niemand durft daar een antwoord op te geven. Toch gaat dat niet spontaan gebeuren. Binnen de sector weet nagenoeg iedereen dat er de laatste jaren te optimistisch is geïnvesteerd in schaalvergroting. Om de productiekosten te drukken. Immers, hoe meer je maakt, hoe lager de kosten. Dat lukte, maar nou zitten ze met de gebakken peren. Er kwam zoveel productiecapaciteit bij, dat de opbrengstprijzen nog lager werden bij dan de al miraculeus lage kostprijzen.
Telers weten het niet meer. Wie laat de bank het eerst omvallen? Die kleinere bedrijven met relatief weinig schulden zonder bedrijfsopvolging, of de nieuwe bedrijven die zijn gebouwd voor de toekomst? Uit een informeel gesprek met een bankier bleek dat het rechtvaardig zou zijn de bedrijven met de grootste schuldenlast uit de markt te nemen. Als die omvallen komt het voortbestaan van de Nederlandse glastuinbouw in gevaar. Het gaat namelijk niet alleen om die zeven duizend ondernemers, maar ook de toeleverende bedrijven er om heen.
Staatssteun
Banken en tuinders komen er tot op heden niet uit. Iedereen knijpt de billen bij elkaar en gooit nog wat fiches op de casinotafel. Er is zelfs niet de geringste aanzet om het probleem aan te pakken. De tijd moet het leren.
Je kunt het lijk dus al zien drijven. Straks wordt er geroepen om staatssteun, terwijl er nu vrijwel zeker al geld in een bodemloze put wordt gegooid. Er moet staks immers productiecapaciteit uit de markt worden gehaald. De bedrijven die dan moeten worden omgehaald zijn daarom nu al niets meer waard. Stel dat de roep komt, moeten de agrarische financiers en de tuinders dan met staatssteun worden geholpen? Wiens probleem is het eigenlijk? Da’s een belangrijke vraag om alvast over na te denken.
De Titanic kon tenslotte ook niet zinken.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Jos, het zal ongetwijfeld al vaker in draadjes aan de orde zijn geweest, het vraag, aanbod en prijsspel.
De vragers werden steeds groter en dwongen aanbieders om grotere partijen te kunnen leveren.
Dat geldt voor alle producten.
Hiervoor werden en worden opnieuw coöperaties en samenwerkingsverbanden opgericht om aan die vraag te kunnen voldoen.
Dat deze zichzelf behoorlijk afhankelijk maken van een grote afnemer is een bijkomend voordeel voor de afnemende partij.
De volumes zijn dermate groot dat zelfs in een balansmarkt de prijs onder druk gezet kan worden omdat aanbieder die grote klant niet kan missen.
Coroos stelde in het verleden haar leveranciers een contract voor onder kostprijs en ging, na tegensputterende boeren en tuinders, vervolgens de hectares contracteren in België en Frankrijk.
Ze kunnen ook buiten Nederland goedkoop terecht.
De enigste manier om boeren en tuinders weer collega's van elkaar te maken is een basisprijsgarantie voor kwaliteitsproducten, die aan alle eisen van overheid en consument voldoen, en een einde maakt aan de neerwaartse prijsspiraal veroorzaakt door marktmacht.
Alle andere goedbedoelde mechanismen zijn opnieuw uit te buiten.
"Het probleem in het geprezen groeimodel, dat onterecht als oneindig gezien wordt, is of er voldoende afzetmarkt is.""Gezien de fout die er in het liberale systeem zit zal de ene saneringsgolf de andere opvolgen totdat alleen giga-ondernemingen elkaar gedogen."
Mooie woorden. En dit verklaart dan ook de prisoner's dilemma waar de meerderheid van de telers mee te maken heeft. Als ik niet groei, doet de ander het wel en geniet die schaalvoordelen. Als ik groei en de ander doet het niet, heb ik schaalvoordelen. Niet groeien kan dan het einde van de onderneming betekenen waardoor telers geneigd blijven te groeien tot ze een beter alternatief krijgen. Hoe kan consolidatie of krimp aantrekkelijk gemaakt worden? Hoe kan ervoor gezorgd worden dat telers elkaar gedogen en niet kapot concurreren? Uiteraard zullen ze elkaar niet kapot willen concurreren, maar het prisoner's dilemma geeft ze geen andere optie.
Bij directe verkoop is er in de huidige situatie sprake van een strijd om te mogen leveren. Ook hierin is sprake van een prisoner's dilemma. Zo van, als de concurrent een goedkopere prijs biedt als ik, kom ik m'n producten niet kwijt en vice versa. Dus gaat iedereen die een contract verliest of niet krijgt producten voor een lagere prijs aanbieden, tot zelfs onder de kostprijs. Er hoeft dus helemaal geen sprake te zijn van overaanbod van producten.
Veilen zorgde ervoor dat de beste kwaliteit de hoogste prijzen kreeg en dat de goed presterende bedrijven overblijven. Nu blijven de bedrijven over die volgens contractvoorwaarden voor de laagste prijs leveren. Het product hoeft niet eens meer het beste te zijn. Natuurlijk zorgt veilen voor doordraai en zal internationaal moeilijk te regelen zijn. Maar wat nou als het prijszettingsinstrument in een moderne versie terugkeerd? Er zal nu zonder doordraai ook wel genoeg weggegooid worden. Veilen geeft telers de kans om op goede wijze weer "hoeveelheidsaanpassers" te worden door inzicht in de markt. En dat past bij een markt van volledige mededinging.
Dat prijszettingsinstrument, valt daar ook iets mee te doen zonder veiling? Hoe kan het inzicht in de markt (en dan met name vraag en aanbod) teruggewonnen worden?
@ Paul, Als MKB speler kan je heel erg veel. Juist als DGA's onderling samenwerking kan er veel worden gerealiseerd. Een Bank zou juist niet de adviserende rol moeten hebben. Sterker nog, wees maar blij dat er nog WEL onafhankelijke financieel adviseurs zijn. Ik geloof overigens niet een samenwerking op het niveau van een productschap (of nog groter collectief). De ondernemers zelf zouden bij elkaar moeten kruipen.
@ Dick, ik ben het niet met je eens dat de Rabo een actieve positie moet innemen. Bedrijven die teveel lening hebben, te weinig eigen vermogen en te weinig 'ondernemerszin' moeten nu maar failliet gaan. Een harde schok is denk ik beter. Financiële hulp van de overheid aan de Rabp (en andere banken) voor dit dossier is kul en zou nooit moeten mogen.
Er is overigens niet meer denkkracht nodig. Wel meer DOE-kracht en ECHT ondernemerschap.
Bij elke disruptieve innovatiegolf zie je dat de 'outsiders' het doen. Verwacht niet teveel van de 'grote' insiders, bedrijven hebben geen moraal. Grote insiders hebben hun eigen belangen (ook dat hebben we van de bankencrisis prima kunnen leren in het laatste jaar).
Wat kun je als MKB ondernemer in een economie met grote spelers?
Een bank zal altijd een adviserende rol moeten hebben als het gaat om investeringen, zij zijn immers een tussenschakel in het geldverkeer.
Het probleem in het geprezen groeimodel, dat onterecht als oneindig gezien wordt, is of er voldoende afzetmarkt is.
Wordt daar wel genoeg naar gekeken en vooral op mondiale basis.
De bank is niet alleen financier van de MKB ondernemer maar tevens van de verwerkende industrie en wie weet hoeveel andere belangen in andere ondernemingen.
Het belang dat de bank heeft in buitenlandse ondernemingen is op termijn misschien wel belangrijker als het Nederlandse.
Als ik me verplaats in Rabo-baas zou ik de huidige situatie gewoon uit laten zieken.
Eigen S&L;bedrijven blijven over en zorgen direct ook voor aanvoer product naar de verwerkers, die ook mijn klanten zijn.
De verwevenheid en de belangen van de internationale bedrijven weegt zwaarder als die van een paar boeren of tuinders.
Onderstaande link is uit 2005, toen men nog "argeloos" was
http://managementscope.nl/magazine/artikel/64-rabobank-microkrediet-heemskerk
Rabo-pet weer af.
Gezien de fout die er in het liberale systeem zit zal de ene saneringsgolf de andere opvolgen totdat alleen giga-ondernemingen elkaar gedogen.
Wouter, Rabobank is voor een flink bedrag eigenaar van de zgn. sale & lease back kassen. Daarnaast voor een nog veel formidabeler bedrag financier van andere. Met haar eigen, vaak grote, kassen trekt de bank de rest van zijn kredietuitzettingen aan behoudender tuinders mee.
De bank zou nooit adviseur mogen zijn, zei ik al. Daar blijf ik ook bij. Een bank moet beoordelen of je kredietwaardig bent en je behoeden voor verkeerde stappen. Een bank die je strategisch plan maakt, doet iets geks: die financieert dan zijn eigen business plan.
Maar ... de situatie is exceptioneel. Daarom verander ik van geloof. Gegeven het belang, zal de Rabobank actief een positie moeten kiezen in de zachte landing. Het is zelfs ondenkbaar dat dat zonder de medewerking van de bank gebeurt. Het wachten is dus op de keuze uit de (mix van) ver hierboven genoemde opties. Hoe langer die op zich laat wachten, hoe eerder de economie zelf een besluit zal nemen. Gegeven het feit dat er op dit moment kassen te koop staan die zelfs voor een fractie van hun bouwwaarde nog niet verkocht worden is duidelijk dat er niet al te lang meer gewacht kan worden. Die kassen worden nu gehuurd door tuinders die er nog even snel wat meer productie in maken. Ze denken dat ze kunnen ontsnappen aan het prisoner's dilemma en verdienen nog snel wat bij en hollen de sector daardoor nog verder uit.
Daarom moet het hier ook over de rol van de bank gaan: die heeft nu de macht om te beslissen. Die bank kan die maar beter gebruiken om helder, zij het pijnlijk, te kiezen. Uiteindelijk doet dat het minst zeer. Nu valt er nl. nog wat te kiezen.
Kan een bank dat? Het past niet binnen de routine en het zijn grote en dus per definitie weinig veranderingsgeschikte organisaties. Ik ben somber. Er is dus meer denkkracht nodig. Van buitenaf.