"Is CO2-neutraal wel ambitieus genoeg?”, vraagt dagvoorzitter Jan Willem Erisman zich af bij de opening van het symposium. Volgens de Amsterdamse hoogleraar Stikstofstudies kan juist de landbouw bijdragen aan vermindering van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer.

Van nature
Aan de zon en aan het gewas zal het niet liggen. Jan Diek van Mansvelt legt uit: “We hoeven de plant geen voeding op te dringen. Door onze fixatie op minerale plantenvoeding zijn we vergeten wat de plant aan het bodemleven toevoegt aan koolstofrijke suikers, als de wortels op zoek gaan naar nutriënten.” De voormalig bijzonder hoogleraar Alternatieve landbouw noemt de huidige landbouwwetenschap ont-aard, letterlijk in de vorm van hydrocultuur, maar ook figuurlijk.

Kunstmest
Al in de negentiende eeuw is er iets fout gegaan, volgens de Wageningse promovendus Anton Nigten. De kunstmest-industrie heeft ons weliswaar grotere opbrengsten gegeven, maar dat is ten koste gegaan van een gezonde bodem en onze eigen gezondheid. “Als we ons eenzijdig blijven richten op de aanwezigheid van stikstof, fosfor, kalium (NPK) en kalk in de bodem, verliezen we de onderlinge balans van de belangrijkste mineralen uit het oog.” Zo blijkt met name de verhouding kalium-natrium, kalium-magnesium en calcium-magnesium-fosfor cruciaal in de bodem, maar ook in onze voedingsgewassen. Daarbij waarschuwt Nigten voor fouten die ook de biologische landbouw maakt als die "niet loskomt van dit eenzijdig analyseren van de bodem en de gewassen op NPK en kalk."

down2earth deelnemers


Gezonde bodem en gezonde voeding
Om het doel te bereiken van zowel een gezonde bodem als gezonde voeding, komt de Wageningse hoogleraar Bodembiologie, Lijbert Brussaard, met een aantal concrete maatregelen, van niet-kerende bodembewerking tot een grotere diversiteit in het bouwplan. Veehouder Wim van den Hengel vult hem aan met een zelf ontwikkelde manier van composteren. Hij weet met onder meer gesteentemeel en kort composteren afgemaaide plantenresten "lekker te maken voor de regenwormen.” Daarnaast verbetert Van den Hengel de bodem met bokashi-mest [op Japanse wijze gefermenteerd groenafval dat een soort vaste mest oplevert, red], waardoor de nutriënten veel beter behouden blijven.

Opmerkelijk is de ervaring van Brussaard dat mest en compost van het eigen bedrijf beter en sneller in de bodem worden opgenomen dan van elders aangevoerde organische stof. Aan de hand van concrete voorbeelden van akkerbouwers in de Hoekse Waard laat Brussaard zien, dat de door hem genoemde maatregelen kunnen leiden tot een toename van organische stof in de bodem van meer dan 1 procent in een paar jaar tijd: “Dat is meer dan de jaarlijkse 4 promille die is afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs”.

zonnehoeve down2earth


Praktijk
Voor de aanwezige politici uit de provincies Gelderland en Noord-Holland betekent het Down2Earth-symposium een verrassende kennismaking met deze benadering van de landbouw. Het symposium vindt niet toevallig plaats op het biodynamische bedrijf de Zonnehoeve, waar dit al meer dan dertig jaar lang in praktijk wordt gebracht. Toch lijkt het vertalen van dit scala aan praktische maatregelen naar landbouwbeleid nog ver weg.

Als een landbouwvoorlichter in de zaal vraagt om een top-drie aan maatregelen krijgt hij kort en bondig antwoord: “Meer organische stof, meer bodemleven en behoud van de bodemstructuur." Gastheer en ondernemer Piet van IJzendoorn voegt daar aan toe dat het hier gaat om een totaalpakket van maatregelen, die ook nog eens per bedrijf kunnen verschillen, afhankelijk van gewas en grondsoort: “Een boer hoeft niet te wachten op het landbouwbeleid: hij zal zelf moeten uitproberen wat bij zijn bedrijf past.”

Wat bij de politici beklijft, is de boodschap dat de landbouw niet langer bij hoeft te dragen aan het klimaatprobleem, maar juist substantieel kan bijdragen aan de oplossing.
Dit artikel afdrukken