Op Tinder beelden mannen zich af met trofeeën van zelfgevangen vis, de een nog groter dan de ander. Wie dat op zee met schol zou willen, lukt dat niet meer. De enorme schollen van 40 jaar oud en een halve vierkante meter groot zijn uiterst zeldzaam geworden. Toch halen de vissers momenteel recordvangsten schol binnen. Wat ze vergeten, is dat andere soorten verdwijnen en niet meer terug kunnen komen. Dat is het gevolg van het ontbreken van een integrale visie en daarop gebaseerd visserijbeleid volgens Han Lindeboom, hoogleraar mariene ecologie aan IMARES/Wageningen UR.

De zee voeden vanuit reservaten
Als voorbereiding op zijn lezing in de Rode Hoed in de serie It’s the Food my Friend, zetten Foodlog en YFM Han Lindeboom aan tafel met Hendrik Kramer, krabben- en scholvisser op Urk. We stelden hen de vraag: is duurzame co-existentie mogelijk tussen visserij en natuurbescherming?

Han Lindeboom zegt: “precies 25 jaar geleden heb ik voorgesteld een kwart van de Noordzee te sluiten. Dat was de tijd dat iedere vierkante meter Noorzeebodem gemiddeld 1,5 keer per jaar 4 tot 8 centimeter werd omgewoeld door onze boomkorvisserij. We maakten zo het natuurlijke milieu structureel kapot en zorgden ervoor dat het zich niet kon herstellen. Vandaar mijn voorstel. Het kwam uit mijn hoge hoed, want er was nog geen ervaring met dergelijke aanpakken. Inmiddels weten we dat het een goed voorstel was. Je kunt daarmee de soorten die bij de Noordzee horen en daar gedijen, zoals roggen, laten terugkeren. Ook weten we inmiddels door ervaring van de Australiërs rond het Great Barrier Reef dat je zo’n besluit rigoureus moet nemen. Vroeger dacht ik dat vissen met een hengel, nog wel zou moeten kunnen. We weten inmiddels beter. Wie een gebied helemaal afsluit, creëert een divers ecosysteem dat andere delen van de zee voedt met soortenrijkdom. Mijn antwoord is dus, ja dat kan. Er zal genoeg vis zijn voor de visserij en de biodiversiteit wordt beschermd.”

De 29-jarige Hendrik Kramer wil nog jaren vooruit kunnen. Daarom wil hij weten hoe Lindeboom denkt over aanlandplicht, zeereservaten en pulsvisserij. Wat hem betreft moet Nederland de aanlandplicht te snel invoeren. De maatregelen passen niet bij de manier waarop vissers nu werken. Daarom is overleg nodig. Dat geldt ook voor de invoering van zeereservaten. Al snel belanden we in een heel ander gesprek. Aan de pulsvisserij komen we niet meer toe.

“Een visser beleeft de zee anders dan een bioloog. De eerste ziet wat er in zijn net komt. De tweede ziet de zee als een systeem dat ook moet functioneren op lange termijn
Verschillende brillen
“Een visser”, zegt Lindeboom, “beleeft de zee anders dan een bioloog. De eerste ziet wat er in zijn net komt. De tweede ziet de zee als een systeem dat ook moet functioneren op lange termijn. Omdat de scholstand momenteel groter is dan ooit, zegt de visser dat het prima gaat met de zee. Hij vergeet wat er onder water allemaal gebeurt en dat schol toevallig een vis is, die zelfs tegen flink wat visserijdruk bestand is. Kramer geeft aan dat hij graag wil samenwerken om tot een aanpak te komen die het vissers mogelijk maakt te overleven én de natuurdoelen te halen. Over de aanlandplicht zegt hij: “de Noren hebben daar heel wat jaren over kunnen doen. En wij moeten nu opeens alles aanlanden terwijl er niet eens verwerkingscapaciteit is voor de vis die we aan wal brengen en bovendien de zee er niet bij gebaat is.” Lindeboom kan dat beamen maar stelt een tegenvraag: waarom zijn ook wij er niet jaren geleden al mee begonnen?

Noordzee als visvijver
Daar begint het werkelijke gesprek. Nederland blijkt hardnekkiger dan andere landen niet in staat om samen vanuit gedeelde lange termijn belangen analyses en beleid te maken om van daaruit het heden vorm geleidelijk aan te pakken en veranderen. Wie dat lang genoeg volhoudt, kan geen pootje meer bij trekken. Onderwijl kan het best redelijk en zelfs prima gaan met de scholstand die volgens Lindeboom nu eenmaal goed tegen een stootje kan. “Maar wie zo doorgaat, moet wel weten dat hij van de Noordzee een visvijver voor een paar soorten vis maakt. Andere zullen volledig verdwijnen en kunnen niet meer terugkeren.”

Nederland blijkt hardnekkiger dan andere landen niet in staat om samen vanuit gedeelde lange termijn belangen analyses en beleid te maken
Minireservaten houden de vis niet vast
Het is in de afgelopen 25 jaar niet gelukt om in Nederland de gebiedsbescherming door te voeren zoals Lindeboom die in Australië reeds gerealiseerd zag. Lindeboom: “Als je niet bereid of in staat bent wat ecologisch wenselijk, juridisch mogelijk en politiek haalbaar is bij elkaar te brengen, maar dat voor de bühne wel probeert, dan krijg je beleid als een wassen neus. De overheid, Sharon Dijksma incluis, laat zich ook bij het nieuwe visserijbeleid juridisch gijzelen door regelgeving en politiek gepolder en kiest daarom voor een halfbakken beleid van mini-reservaten. Die zijn te klein en zorgen ervoor dat de vissen en het andere zeeleven dat je wilt beschermen er in en uit zwemmen en dus gewoon opgevist worden. Het zijn compromissen die achter bureaus worden verzonnen om iedereen nog net tevreden te houden en het beleid in de kranten te kunnen verkopen.”

Hendrik Kramer kan dat billijken. “Als we hier nooit aan beginnen, lukt het niet. Maar begrijp wel hoe wij er als vissers inzitten. Juist de bureaus waaraan het beleid gemaakt wordt, hebben ons uiterst wantrouwig gemaakt. Zodra we het gesprek aangaan, lopen we gigantische risico’s.”

We eindigen upbeat. Als we dit nou eens in de krant zetten, zouden we dan de politieke cultuur kunnen keren, die ons kennelijk ook voor de toekomst met een onduurzaam beleid opzadelt?

Wie dat weet te bereiken, kan straks zelfs weer een schol of een rog van een halve vierkante meter op Tinder zetten en er een leuke partner mee aan de haak slaan.

Professor Han Lindeboom is te horen in de volgende aflevering van "It's the food, my friend!" die plaatsvindt op woensdag 8 april, in de Rode Hoed, met als thema: Visserij, visteelt en natuur: op zoek naar balans (kaartreservering via de link).

Fotocredits: Blauw gestipte rog, Guy Buchmann
Dit artikel afdrukken