Koe Els hield Amsterdam enkele dagen in haar greep, en buurtbewoners van Amsterdam Oost uit de slaap. Els, door het Parool gisteren uitgeroepen tot 'Amsterdammer van de Dag' is - naar het lijkt - tegen wil en dank onderdeel van de levende kunstinstallatie 'de Tostifabriek'. Het project, dat via crowdfunding in enkele maanden 15.000 euro bij elkaar sprokkelde voor de realisatie, heeft als doel om midden in de stad tosti's te gaan maken, waarbij alle ingredienten - brood, kaas en ham - helemaal zelf worden geproduceerd. Daarom verrees naast de loods van kunstorganisatie Mediamatic een graanveld en een stal, waar twee varkentjes leven, een kalfje en twee koeien.

Houseparty
Els is onlangs van haar vijf maanden oude kalfje gescheiden, en stond daarom tot diep in de nacht hartverscheurend te loeien. Tot grote irritatie van de buurtbewoners, die niet meer konden slapen, en vonden dat het project hen 'door de strot werd geduwd'. Reden voor de initiatiefnemers om een debat te organiseren, om met de buurt in gesprek te gaan over de zin- en onzin van het project.

Bij aankomst bij de Tostifabriek tref ik een idyllisch en vooral rustig plaatje. Varkentjes scharrelen door de modder, koe Els staat te herkauwen en laat zich rustig aaien door wat kinderen. Ik vang een gesprek op tussen een van de initiatiefnemers en een mopperende buurtbewoner: 'Het is elke week wat anders: de ene week een houseparty tot 7 uur 's ochtends, en de volgende week een loeiende koe. Ik wil gewoon rustig slapen'.

'Gangbare veehouderij echt schandalig'
MediaMatic nodigde voor het gesprek een bont gezelschap aan 'experts' uit. Kunstenaar Sascha Landshoff (de Tostifabriek) Jeroen Robbers (boer), Willem Velthoven (Mediamatic), Eva van Joost (Dierenbescherming), Susanne de Boer (Rabobank), Roel Schoemakers (kippenhouder en kunstenaar) en ikzelf mogen aanschuiven aan aan de volle tafel. 'Is Els zielig?', wil gespreksleider Pieter Hulst als eerste weten. 'Els is erg zielig,' stelde Eva van Joost. 'Maar eigenlijk heeft ze het zo slecht nog niet hier, ze krijgt veel aandacht. In de gangbare veehouderij gaat het er een stuk slechter aan toe, dat is echt schandalig!'.

Er is veel ruimte voor inspraak van buurtbewoners, die in groten getale aanwezig zijn. Nadat initiatiefnemer Sascha Landshoff uitlegt dat zijn uitgangspunt voor het project een fascinatie is voor de wijze waarop voedsel wordt geproduceerd, en dat het project een groot avontuur is, en ze zelf erg geschrokken zijn van het geloei van koe Els, stelt een buurtbewoner: 'Ik heb jullie niet nodig om te vertellen waar mijn eten vandaan komt. Ik neem mijn kinderen regelmatig mee naar de kinderboerderij. Dit project is ons gewoon opgedrongen.'

Respect boerenvak
Educatie of kunst, en wat heb je eraan? Dat is de vraag die de rest van het debat beheerst. Willem Velthoven, directeur van Mediamatic zegt: 'Ik zie dit project als een levende installatie. Kunst hoeft mensen niet meteen iets te leren, kunst kan mensen ook in verwarring brengen. Verwarring scherpt de geest. Sascha had ook een tosti kunnen schilderen, maar hij kiest ervoor zijn onderwerp met een complexe, levende installatie te behandelen.'

Susanne de Boer van de Rabobank stelt dat een betere verbinding tussen stad en platteland essentieel is, en dat stadslandbouw maar ook dit soort projecten in educatie een rol kunnen spelen. Boer Jeroen Robbers, die koe Els aan de Tostifabriek heeft gegeven, sluit zich daar bij aan: 'Ik vind dit een fantastisch project. Natuurlijk is het geen levensvatbaar landbouwproject maar dat deze mensen nu zelf beleven hoe het is om graan te verbouwen, met de dieren bezig te zijn, dat ze inzien hoe veel werk en tijd en energie er in gaat zitten, dat vind ik essentieel. Laat ze maar aanklooien, laat ze maar experimenteren. Hierdoor krijg je respect voor het boerenvak.'

Al met al blijft de sfeer gemoedelijk. De buurtbewoners zijn nog steeds niet gelukkig met Els, maar als ze haar mond houdt, ach, dan valt het allemaal wel mee. Iemand wil nog weten wanneer we de eerste tosti kunnen verwachten: over zeven maanden, in september. 'Als het tenminste lukt met het graan verbouwen,' zegt Landshoff, 'dat is onze grootste uitdaging: de grond is te hard, en we hebben totaal geen ervaring.' Biologisch akkerbouwer Krispijn van den Dries stelt hem gerust. 'Het graan staat er mooi bij. Die tosti's komen er!'

Fotocredits: Joris Lohman
Dit artikel afdrukken