4 min
"Ik kan de toon niet meer vinden", schrijft boerin José Bongen-Hartemink. Zij en haar man Herman zetten hun melkveehouderijbedrijf in Heelweg, Gelderland, te koop omdat ze geen goede reden kunnen vinden er nog mee door te gaan. Ze schreef het van zich af en wil iets duidelijk maken.
Steeds vaker krijgen we de vraag: "Is het echt waar? Gaan jullie koeien weg?"
Ik had hem hier nog niet beantwoord omdat mijn plan was een snedig politiek stuk te schrijven. Mijn finale werk over een hypocriete politiek en samenleving die vol is van duurzaamheid en dierwelzijn, maar intussen toestaat hoe de voedselketen de laagste prijzen afdwingt, mega-marges hanteert over de rug van boer en koe, en de markt met goedkope bulkmelk laat overspoelen. Maar ik kan de toon niet meer vinden. Het is wat het is. De knoop is door, de koek is op... wij stoppen met onze boerderij.
Romantiek verdwenen
Nee, we zijn niet failliet. We zijn niet ons huis uit gezet. We hebben de boel niet aan Fortis verkocht. En Herman heeft ook geen Parkinson. (Moet toch ooit eens onderzoek doen naar hoe verhalen ontstaan, fascinerend! ; ) Maar we zetten wel het bedrijf te koop.
Onze rekeningen hebben we altijd nog kunnen betalen -wat helaas al niet elke veehouder meer kan zeggen-, door hard te buffelen en al ons spaargeld erin te stoppen. Maar onderhand zijn we gevloerd door het gevoel: 'waar doen we dit eigenlijk voor'. De romantiek die zelfs in de 21e eeuw nog rond boerderijen hing, is verdwenen.
De simpelste en meest accurate weergave van onze situatie, kwam ik gisteren tegen: "Farming: the art of losing money while working 400 hours a month to feed people who think you are trying to kill them." Erg grappig, als het niet zo verrekte waar zou zijn.
De basis van het besluit is heel simpel: een melkprijs van 25 cent en een kostprijs van 35 cent. 'Iemand met boerenverstand, wordt niet langer boer', las ik pas. Zo is het.
Onze kostprijs verder verlagen kunnen we niet. Technisch draaien we heel goed. De dierenarts en voerspecialist zijn altijd lovend over hoe gevuld en glanzend onze koeien eruit zien, hoe goed de voerkuilen zijn, hoe laag het antibioticum gebruik is en hoe strak het bedrijf erbij ligt. Die gezondheid, dat welzijn, daarop weigeren we te bezuinigen.
De praktische bottleneck is vooral onze hoge hypotheek. Dat Herman boer werd, was niet vanzelfsprekend. Het vergde bijzondere samenwerkingen, scherp verstand, hard werken en tsja, die hypotheek, om tot een modern bedrijf met 90 koeien en 50 hectare grond te komen. Wat ben ik trots op zijn passie!
Onze fijne veearts vertelden we ons besluit als eerste. Hij was geschokt: "Jullie doen het zo goed! Hebben een prachtig bedrijf!" Klopt! Maar al twee jaar draaien we op ons tandvlees. Onze buffers zijn erdoor, terwijl we binnen nu en 10 jaar onze stal uit '72 moeten vervangen en honderden vierkante meters asbest moeten verwijderen. 'De melkprijs trekt eindelijk aan', kopte de NOS gisteren. Voorbarig, want de nieuwe prijs wordt maandag pas bekend gemaakt. Maar al stijgt hij daadwerkelijk: ook 26 cent melkgeld betekent een verlies van 5000 euro per maand. Krediet van de bank zouden we vast nog krijgen, maar het rendement in de melkveehouderij is minimaal, momenteel zelfs negatief. Dus waar ligt dan je grens?
Naast die praktische bottleneck, is er de sociale. Door de lage melkprijs kunnen we werk niet langer uitbesteden, dus maakt Herman alsmaar langere dagen. Hij baalt van 80-urige werkwerken, van hoe weinig hij met de kinderen kan doen, van hoe zijn lichaam eronder lijdt. Daarnaast balen we samen hoe we zowel economisch, politiek als maatschappelijk niet worden gewaardeerd voor wat we waard zijn; soms zelfs wel uitschot lijken. Hoe politieke partijen en media hun kennis over melkveehouderijen bij elkaar 'Wikipedia-en' (hoe vaak heb ik al moeten schrijven dat hormoongebruik sinds 1961 verboden is en dat dieren die antibiotica krijgen toegediend niet gemolken of geslacht mogen worden?). En hoe vervolgens regelgeving wordt gemaakt volgens de bizarre waan van de dag terwijl juist cruciale beslissingen alsmaar worden uitgeschoven.
Enthousiast hebben we ons het afgelopen jaar verdiept in biologisch worden; een idee dat al jaren speelde maar we ons nog niet gunden. Zowel wijzelf als ons bedrijf zou er erg geschikt voor zijn, vertelde de bio-adviseur. Alleen... komen we grond tekort. En arbeidskracht. En is er al een wachtlijst, omdat de consument biologisch roept maar niet koopt.
Toen Herman onlangs een nieuwsbericht hoorde, was de maat vol: 'Mensen kunnen veel beter hun biologische producten in de supermarkt kopen. Daar is het namelijk veel goedkoper.' "Waar doen we het nog voor... Begrijpt men echt niet meer dat koeien goed verzorgen geld kost?"
Ik wilde er geen politiek stuk meer van maken, maar toch hè... "Als onze oogst mislukt, hoort u te schrikken", luidde pas een kop over de weersramp in Zuid-Nederland. "Als gedreven, bewuste, intelligente veehouders het opgeven, hoort u ook te schrikken", zou ik er eigenlijk aan toe willen voegen. Want we zijn niet de eerste, maar zeker ook niet de laatste. Waar komt onze melk over 20 jaar vandaan? En hoeveel invloed hebben we dan nog op de manier waarop het wordt geproduceerd? Dat is waar ik me serieus zorgen om maak.
Voor ons geldt: door nu te stoppen, juist nu onze schulden nog geen diepe kraters vormen en we nog 'jong' zijn, hopen we voldoende over te houden om een mooie nieuwe toekomst te beginnen. Een huis buitenaf, zelfvoorzienend (wij weten ook over die 20 jaar nog hoe je goed voedsel verbouwt! ; ), met misschien wel een kinderboerderij en een kinderopvang... wie weet.
Ik probeer dat voor ogen te houden: hoe relaxed en gezellig dat zou kunnen zijn. Hoe fijn het is straks weer tijd voor elkaar te hebben. Om weer rust te krijgen voor hobby's en een fatsoenlijk sociaal leven. Maar moeilijk is het wel, om dat steeds te zien. Want wat laten we een boel -een leven- achter. Gisteren keek ik hoe onze koeien in de schemering naar buiten kuierden, een prachtige wei in, tegen het bos aan. En heb ik maar weer eens een flink potje gebruld...
Deze tekst publiceerde José Bongen-Hartemink afgelopen weekend op haar Facebook-pagina. Michel de Groot berichtte er gisteren kort over in In de Media. Op dit moment is de tekst al bijna 12.000 keer gedeeld. We vinden het een waardevol tijdsdocument en nemen het daarom - met José's instemming - integraal over.
Dit artikel afdrukken
Ik had hem hier nog niet beantwoord omdat mijn plan was een snedig politiek stuk te schrijven. Mijn finale werk over een hypocriete politiek en samenleving die vol is van duurzaamheid en dierwelzijn, maar intussen toestaat hoe de voedselketen de laagste prijzen afdwingt, mega-marges hanteert over de rug van boer en koe, en de markt met goedkope bulkmelk laat overspoelen. Maar ik kan de toon niet meer vinden. Het is wat het is. De knoop is door, de koek is op... wij stoppen met onze boerderij.
Romantiek verdwenen
Nee, we zijn niet failliet. We zijn niet ons huis uit gezet. We hebben de boel niet aan Fortis verkocht. En Herman heeft ook geen Parkinson. (Moet toch ooit eens onderzoek doen naar hoe verhalen ontstaan, fascinerend! ; ) Maar we zetten wel het bedrijf te koop.
Onze rekeningen hebben we altijd nog kunnen betalen -wat helaas al niet elke veehouder meer kan zeggen-, door hard te buffelen en al ons spaargeld erin te stoppen. Maar onderhand zijn we gevloerd door het gevoel: 'waar doen we dit eigenlijk voor'. De romantiek die zelfs in de 21e eeuw nog rond boerderijen hing, is verdwenen.
De simpelste en meest accurate weergave van onze situatie, kwam ik gisteren tegen: "Farming: the art of losing money while working 400 hours a month to feed people who think you are trying to kill them." Erg grappig, als het niet zo verrekte waar zou zijn.
De basis van het besluit is heel simpel: een melkprijs van 25 cent en een kostprijs van 35 cent. 'Iemand met boerenverstand, wordt niet langer boer', las ik pas. Zo is het.
De praktische bottleneck is vooral onze hoge hypotheekDierenarts geschokt
Onze kostprijs verder verlagen kunnen we niet. Technisch draaien we heel goed. De dierenarts en voerspecialist zijn altijd lovend over hoe gevuld en glanzend onze koeien eruit zien, hoe goed de voerkuilen zijn, hoe laag het antibioticum gebruik is en hoe strak het bedrijf erbij ligt. Die gezondheid, dat welzijn, daarop weigeren we te bezuinigen.
De praktische bottleneck is vooral onze hoge hypotheek. Dat Herman boer werd, was niet vanzelfsprekend. Het vergde bijzondere samenwerkingen, scherp verstand, hard werken en tsja, die hypotheek, om tot een modern bedrijf met 90 koeien en 50 hectare grond te komen. Wat ben ik trots op zijn passie!
Onze fijne veearts vertelden we ons besluit als eerste. Hij was geschokt: "Jullie doen het zo goed! Hebben een prachtig bedrijf!" Klopt! Maar al twee jaar draaien we op ons tandvlees. Onze buffers zijn erdoor, terwijl we binnen nu en 10 jaar onze stal uit '72 moeten vervangen en honderden vierkante meters asbest moeten verwijderen. 'De melkprijs trekt eindelijk aan', kopte de NOS gisteren. Voorbarig, want de nieuwe prijs wordt maandag pas bekend gemaakt. Maar al stijgt hij daadwerkelijk: ook 26 cent melkgeld betekent een verlies van 5000 euro per maand. Krediet van de bank zouden we vast nog krijgen, maar het rendement in de melkveehouderij is minimaal, momenteel zelfs negatief. Dus waar ligt dan je grens?
Naast die praktische bottleneck, is er de socialeAlsmaar langere dagen
Naast die praktische bottleneck, is er de sociale. Door de lage melkprijs kunnen we werk niet langer uitbesteden, dus maakt Herman alsmaar langere dagen. Hij baalt van 80-urige werkwerken, van hoe weinig hij met de kinderen kan doen, van hoe zijn lichaam eronder lijdt. Daarnaast balen we samen hoe we zowel economisch, politiek als maatschappelijk niet worden gewaardeerd voor wat we waard zijn; soms zelfs wel uitschot lijken. Hoe politieke partijen en media hun kennis over melkveehouderijen bij elkaar 'Wikipedia-en' (hoe vaak heb ik al moeten schrijven dat hormoongebruik sinds 1961 verboden is en dat dieren die antibiotica krijgen toegediend niet gemolken of geslacht mogen worden?). En hoe vervolgens regelgeving wordt gemaakt volgens de bizarre waan van de dag terwijl juist cruciale beslissingen alsmaar worden uitgeschoven.
Enthousiast hebben we ons het afgelopen jaar verdiept in biologisch worden; een idee dat al jaren speelde maar we ons nog niet gunden. Zowel wijzelf als ons bedrijf zou er erg geschikt voor zijn, vertelde de bio-adviseur. Alleen... komen we grond tekort. En arbeidskracht. En is er al een wachtlijst, omdat de consument biologisch roept maar niet koopt.
Als gedreven, bewuste, intelligente veehouders het opgeven, hoort u te schrikkenKop
Toen Herman onlangs een nieuwsbericht hoorde, was de maat vol: 'Mensen kunnen veel beter hun biologische producten in de supermarkt kopen. Daar is het namelijk veel goedkoper.' "Waar doen we het nog voor... Begrijpt men echt niet meer dat koeien goed verzorgen geld kost?"
Ik wilde er geen politiek stuk meer van maken, maar toch hè... "Als onze oogst mislukt, hoort u te schrikken", luidde pas een kop over de weersramp in Zuid-Nederland. "Als gedreven, bewuste, intelligente veehouders het opgeven, hoort u ook te schrikken", zou ik er eigenlijk aan toe willen voegen. Want we zijn niet de eerste, maar zeker ook niet de laatste. Waar komt onze melk over 20 jaar vandaan? En hoeveel invloed hebben we dan nog op de manier waarop het wordt geproduceerd? Dat is waar ik me serieus zorgen om maak.
Voor ons geldt: door nu te stoppen, juist nu onze schulden nog geen diepe kraters vormen en we nog 'jong' zijn, hopen we voldoende over te houden om een mooie nieuwe toekomst te beginnenGebruld
Voor ons geldt: door nu te stoppen, juist nu onze schulden nog geen diepe kraters vormen en we nog 'jong' zijn, hopen we voldoende over te houden om een mooie nieuwe toekomst te beginnen. Een huis buitenaf, zelfvoorzienend (wij weten ook over die 20 jaar nog hoe je goed voedsel verbouwt! ; ), met misschien wel een kinderboerderij en een kinderopvang... wie weet.
Ik probeer dat voor ogen te houden: hoe relaxed en gezellig dat zou kunnen zijn. Hoe fijn het is straks weer tijd voor elkaar te hebben. Om weer rust te krijgen voor hobby's en een fatsoenlijk sociaal leven. Maar moeilijk is het wel, om dat steeds te zien. Want wat laten we een boel -een leven- achter. Gisteren keek ik hoe onze koeien in de schemering naar buiten kuierden, een prachtige wei in, tegen het bos aan. En heb ik maar weer eens een flink potje gebruld...
Deze tekst publiceerde José Bongen-Hartemink afgelopen weekend op haar Facebook-pagina. Michel de Groot berichtte er gisteren kort over in In de Media. Op dit moment is de tekst al bijna 12.000 keer gedeeld. We vinden het een waardevol tijdsdocument en nemen het daarom - met José's instemming - integraal over.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
De ménsdoofheid is misschien nog wel het kwalijkst, Dick.
Veel bewoners op het platteland hebben het zelf kunnen meemaken,
de Monitor beschreef het onlangs nog:
Bestuurders die het welzijn en de leefbaarheid voor hun burgers ondergeschikt maken aan het financiële belang van enkelingen - tot aan cliëntelisme en dus zelfs nepotisme aan toe - in combinatie met onvoldoende wettelijk kader om de geïndustrialiseerde veehouderij ook als een industrie te behandelen, onvoldoende handhavingswil en -capaciteit, onvoldoende (fondsen voor) onderzoek naar de effecten van de intensieve veehouderij op milieu, biodiversiteit en volksgezondheid, en naar gezondere systemen van veehouderij.
Dat alles dankzij intensieve lobby in Brussel en den Haag, laffe, ongeïnteresseerde en onbekwame bewindslieden, parlementariërs, gedeputeerden, wethouders en raadsleden,
die dan vaak ook nog meerdere petten op hebben (Ormel, Geurts, Lodders).
Stuurlui op een Titanic waarvan het orkest vrolijk blijft doorspelen terwijl toch
evident op ijsbergen aangestuurd wordt. Er telkens weer op speculerend
om als eersten in de reddingboten te kunnen springen.
Na hen de zondvloed.
P.S.: O ja, vergat ik nog: onvoldoende onafhankelijke, integere en vasthoudende journalistiek.
Jur #141, ik zal antwoorden, maar wil eerst eens kijken of Dick Belderbos het antwoord niet kan geven. Hij komt met een lange opsomming van zaken die kostenverhogend en nog steeds milieudoof zijn. Ik zou hem willen vragen: hoe kan zo'n situatie ontstaan?
Er is nl. heel evident iets gebeurd dat echt niemand wil? Dus: hoe kun je nou samen voor elkaar krijgen wat je samen én alleen helemaal niet wilt?
Gokje wagen naar de reden van dat "stronttaboe"?
Zou het misschien kunnen zijn dat bij de sector eindelijk het besef begint door te dringen
dat men na jaren drammen en uitbreiden (het RupsjeNooitGenoeg - syndroom), en
het ene gat met de andere stoplap te vullen, tegen onneembare grenzen aanloopt?
Dat er na alle rampen, zoönosen, stankoverlast en aantasting van landschap, milieu en biodiversiteit, onvoldoende maatschappelijk draagvlak overgebleven is om er nu ook nog honderden gesubsidieerde strontfabrieken door te drammen om de stronttsunami te "verwerken" van de krankzinnige hoeveelheden (pluim)vee die er inmiddels op onze Hollandse postzegel ongezien achter stalmuren rondkrioelen?
Dat de weerstand en het verzet van omwonenden die al jaren in de stank gezet zijn
tegen 500.000 tons-strontfabrieken op luttele afstand van steden als Oss toenemend
lastig te handelen wordt?
Dat de gezondheidsrisico's van al die beesten zo dicht bij zo veel mensen geleidelijk aan het licht beginnen te komen? En dat dan zelfs nog exclusief de overlast en gevaren van die honderden geplande strontfabrieken waarvan men de risico's voor volksgezondheid en milieu opnieuw nog nauwelijks kent?
Dat het voor boeren die door overproductie en prijsafbraak wat lastig wordt om óók nog toenemende extra kosten op hun bordje te krijgen om hun mest weg te werken?
Dat bijvoorbeeld de kalkoenhouderij onvoldoende rendabel blijkt om zelfs maar onderzoek te kunnen bekostigen om het schrikbarende gebruik van antibiotica te reduceren (en dan in het bijzonder het vorig jaar verzevenvoudigde gebruik van colistine, een laatste redmiddel voor ons mensen, waartegen inmiddels ook al Hollandse kippen, varkens en kalveren
MCR-1 resistente bacteriën blijken te dragen).
Dat het misschien toch niet zo goed is voor het Chinese exportimago van
Friso babymelkpoeder om bij 1.000 melkboeren die geen proces-operator zijn
Campina-strontfabriekjes in de achtertuin te gaan faciliteren?
Dat er een grens is aan wat er aan extra subsidie gevraagd kan worden voor een sector die al jaren aan het subsidie-infuus ligt en zelfs dan nog de 80 a 90% die niet voor lokale consumptie geproduceerd wordt, nauwelijks in verre buitenlanden gesleten krijgt?
Terwijl er al - uiteraard wederom gesubsidieerde! - pakhuizen vol liggen met boter, melkpoeder en kaas om totale instorting van de melkprijs te voorkomen?
Dat de politiek, nu zelfs splinternieuwe kolencentrales gesloten moeten gaan worden, eindelijk in de gaten begint te krijgen dat het niet slim is - en met verkiezingen in aantocht nog slechter verkoopbaar - om ook nog eens opnieuw honderden miljoenen
goed subsidiegeld naar onrendabele ecologische wangedrochten als strontfabrieken
te blijven gooien?
Dat al die omwonenden die nu tegen die geplande strontfabrieken op stankafstand
te hoop lopen, zich dan ook dikwijls nog niet eens realiseren dat zij nota bene
verplicht zelf honderden miljoenen moeten meebetalen aan de subsidies voor die ook nog eens niet geheel ongevaarlijke "innovatieve" strontfabrieken die zij niet wensen?
Wanneer zou het kwartje ook écht vallen dat dit een kantelpunt is?
Bedankt voor je follow-up in #131, Dick! En ik maak van de gelegenheid gebruik voor een vraag naar aanleiding van je #128. Je schrijft over het overkoepelende mestdossier: "En jazeker we stelden vast, uiteindelijk, het is een taboe en het probleem is dat niemand van binnen de sector het bespreekbaar kan maken." Mijn vraag is: waaróm kan dat niet? Wat is precies het taboe, en waarom is het er? Daar hadden die melkveehouders vast wel gedachten over.
Je afvragen wiens schuld het is, is leuk voor een forum als Foodlog. Als je er middenin zit moet je je alleen afvragen waarom je niks verdient en wat je er zelf aan kunt doen. Ik vind ook dat mijn bloemen niet genoeg betaald worden, maar dat maakt niet uit.