De laatste decennia is de kennis over de rol van vitamine D in het menselijke lichaam sterk toegenomen. Vitamine D is nodig voor opname van calcium en de vorming van sterke botten. Gebrek aan vitamine D leidt tot engelse ziekte en botontkalking. Maar vitamine D tekort leidt ook tot spierklachten en spierzwakte. Internationale onderzoeken wijzen op een relatie tussen vitamine D tekort en verminderde afweer tegen infectieziekten, verhoogde kans op auto-immuun ziekten en zelfs een verhoogd risico op kanker.
Vitamine D is feitelijk geen vitamine maar een prohormoon dat we zelf aanmaken. Voor het vaststellen van de vitamine D status volstaat de meting van 25(OH) vitamine D3 in serum, terwijl op cellulair niveau 1,25(OH)2 vitamine D3 de actieve component is. De belangrijkste bron van vitamine D is de aanmaak in de huid onder invloed van zonlicht. Daarnaast kan vitamine D uit voeding gehaald worden, vooral uit vette vis en in geringe mate uit met vitamine D verrijkte vetten zoals margarine en braadproducten. Er zullen echter maar weinig Nederlanders, zijn die elke week twee of meer flinke porties vette vis verorberen. In Nederland wordt zonodig vooral met vitamine D3 gesuppleerd, dat is bereid uit wolvet. Buiten Nederland wordt soms gesuppleerd met vitamine D2 (van plantaardige oorsprong). In Amerika is suppletie van melk en sinaasappelsap met vitamine D heel gewoon, het kan zelfs aan brood toegevoegd worden. De discussie over de mogelijkheden en noodzaak tot suppletie in Nederland is nog gaande.
Risicogroepen en verschijnselen
Belangrijke risicogroepen zijn bejaarden (vooral in bejaarde- en verpleeghuizen), langdurig zieken, allochtonen, zwangeren en patiënten met ernstige obesitas. Kinderen < 4 jaar krijgen preventief vitamine A en D. Tweederde tot driekwart van de allochtonen haalt 30 nmol /l niet volgens de Gezondheidsraad en bij bejaarden bedraagt de prevalentie van 25(OH) vitamine D3 gebrek ongeveer viervijfde (bij 50 nmol/l grens). Deels komt dat in beide groepen door te weinig zonexpositie, deels zijn er andere oorzaken. Zo maakt een oudere huid of een donkere huid beduidend minder efficiënt vitamine D aan dan een jonge lichte huid.
Voor bejaarden is vitamine D plus voldoende calcium noodzakelijk ter beperking van osteoporose en ter behoud van spierkracht. Aangetoond is dat de zowel de verminderde spierkracht als de botontkalking leiden tot een verhoogd fractuur risico. Bij zwangeren is vitamine D onder meer van belang voor goede calcium opname uit voedsel, voor de groei van de foetus en de ontwikkeling van het foetale skelet. Baby’s van deficiënte moeders zijn ook deficiënt en borstvoeding bevat bijna geen vitamine D, tenzij moeder zelf hoognormale waarden heeft.
Niet-westerse allochtonen, zowel vrouwen als mannen, zijn een risicogroep door een relatief calciumarme voeding, door gebruik van bedekkende kleding bij een donkere huid en door zonvermijdend gedrag.
Wat is normaal en wat is nodig bij een tekort?
De Gezondheidsraad (GR) noemt in haar advies “Naar een toereikende inname van vitamine D” van 2008 verstandig zonnen als belangrijkste bron voor vitamine D, dwz minstens een kwartier midden op de dag van april tot en met oktober blootstellen van hoofd en onderarmen / handen. Voor blanke mannen ouder dan 70 jaar en voor vrouwen ouder dan 50 jaar wordt een extra inname van vitamine D van 10 ug/dag (400 iU/dag) geadviseerd. Evenzo voor donkere huid, weinig buitenkomen en voor zwangeren. Bij osteoporose en voor enkele speciale groepen wordt een suppletie van 20 ug/dag (800iU/dag) aanbevolen. De GR adviseert een minimale concentratie van 50 nmol/l voor ouderen. Volgens andere experts zou die ondergrens van 50 nmol/l niet alleen voor ouderen maar voor alle bevolkingsgroepen moeten gelden. Als optimale waarde op basis van andere parameters dan botstofwisseling, wordt gepleit door internationale experts gepleit voor minimaal 75 nmol/l.
Als samenvatting van een plenaire discussie tussen conservatieve en progressieve wetenschappers op een congres in Brugge over vitamine D (oktober 2009) is vastgesteld dat de minimale concentratie 50 nmol/l bedraagt. Dezelfde grens wordt genoemd door de EFSA (Europese Voeding Veiligheid Autoriteit) en zeer recent door het gezaghebbende Amerikaanse Institute of Medicin (30 november 2010). De Amerikanen stellen nu ook een maximale inname voor van 4000 iE per dag, een verdubbeling ten opzichte van hun oude advies en het GR advies van 2008.
Aanbeveling
Voor eerste lijn zorgverleners als huisartsen, verloskundigen, verpleeghuisartsen enzovoort is het vooral van belang om de risicogroepen en de klachten te herkennen. Bij onbegrepen klachten van spierzwakte en spierpijn (al dan niet bij de genoemde risicogroepen) moet tevens gedacht worden aan een mogelijk vitamine D gebrek. Diepe deficiënties (met waarden < ca 25 nmol/l) kunnen het beste met een stootkuur behandeld worden.
Zie ook http://www.ntvg.nl/publicatie/Nieuw-licht-op-vitamine-D (met discussies over deze tekst)
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Beluister die podcast even als je de gelegenheid hebt. Voor de goede verstaander worden er niet onbelangrijke dingen in gezegd over de relatie medicijnen/kosten/ziekte/leed versus goedkope preventieve geneeskunde, cq. suppletie.
@ Jos Wielders. Wat mij het meest opvalt bij een vergelijking van de tabellen/aanbevelingen van het Amerikaanse Institute of Medicine (30 november 2010) en die van de Nederlandse Gezondheidsraad (2008) is het advies (DRI) voor de groep kinderen van 4 t/m 8 jaar en voor de groep kinderen vanaf 9 jaar (t/m volwassen). De Nederlandse Gezondheidsraad stelt geen suppletie voor, oftewel zij vindt dat deze groep kinderen geen extra vitamine-druppels of pillen tot zich hoeft te nemen. Institute of Medicine adviseert echter 15 mcg (is 15 druppels) per dag als suppletie. Dit is echt een wereld van verschil met het advies van de Nederlandse Gezondheidsraad!
In Nederland wordt suppletie t/m 4 jaar geadviseerd, maar voor oudere kinderen dus niet.
Volgens Institute of Medicine, is suppletie vanaf 4 jaar wel nodig, en wel met 15 mcg per dag.
Welk advies kunnen ouders nu het beste opvolgen?
Maakt het nog uit of het zomer of winter is?
Maakt het nog uit of het zomer of winter is?
Dat heb ik ook gevraagd via twitter aan @StephanDenHaag
"Gezondheidsraad heeft advies zo gemaakt dat zomer-winter verschil niet nodig is."
Was het antwoord.
Dat vind ik een beetje kwalijk. Waarom? Dit zorgt er namelijk voor dat er in de zomer een overdosering is.
Goede zaken voor Davitamon en extra kosten voor iedereen.
Dan vraag ik mij ook nog af of overdosering nog bijwerkingen kan hebben op lange duur.
@ Jos Wielders. Vette vis eten is o.a. goed om het vitamine-D gehalte op peil te houden.
De zee oceanen zijn echter ernstig vervuild (door een eeuw van lozingen door tienduizenden fabrieken en de petrochemische industrie, plus de lozingen van miljarden mensen...)
Hierdoor bevat vis behalve goede voedingsstoffen, ook veel stoffen die de gezondheid schade toebrengen. Met name in vette vis komen relatief veel gifstoffen voor, zoals:
- methylkwik (zeer giftig)
- PCB's / organische chloorverbindingen
- antibiotica (bij kweekvis)
- pesticiden (bij kweekvis)
- broombrandvertragers (afvalstoffen uit elektronische producten, die zeer persistent zijn)
- dioxines
Deze stoffen zijn in het bijzonder schadelijk voor: zwangere vrouwen, ongeboren kinderen en jonge kinderen. Hoe nu hier mee om te gaan in het licht van het vitamine-D verhaal? Eet je vette vis (bijvoorbeeld zalm), dan krijg je o.a. vit. D en omega-3 binnen, maar ook de negatieve kant van het visverhaal, de schadelijke stoffen, waarvan de effecten op lange termijn moeilijk is in te schatten. Bij het eten van 2x vette vis per week, overschrijdt je al snel de aanvaardbare grenzen, hebben diverse onderzoekers vastgesteld.
uit de oude doos: ik ben nog van de generatie die 's winters dagelijks een lepel levertraan (gatverdegatver) zonder sinaasappelsmaak door onze moeders ingegoten kreeg tegen vitamine D gebrek, en wat ik ervan geleerd heb: hoe viezer het is, hoe beter voor je gezondheid.