Wijffels: landbouw is de meest destructieve industrie van deze planeetVet: oude tweedeling verdwenen
Best irritant om zo rechtstreeks op ons eetgedrag te worden aangesproken. Toch blijken de ruim honderd aanwezigen hier steeds meer van doordrongen, naarmate de symposiumdag vordert. Het moet niet alleen anders, het kan ook anders: “Loskomen van het lineaire denken”, noemt inleider Herman Wijffels deze verandering, als hij pleit voor een circulaire economie. Daarbij pakt hij stevig uit door de landbouw te degraderen tot “de meest destructieve industrie van deze planeet”. Na afloop van het symposium oordeelt Wijffels milder: “… in Wageningen lijkt er toch iets verschoven te zijn, nu alle bodemdeskundigheid daar bij elkaar is gekomen.” Hij doelt op het Centrum voor Bodemecologie waarin de levende bodem centraal staat als onderzoeksgebied. Dagvoorzitter Louise Vet, zelf directeur van het NIOO-onderzoeksinstituut - heeft er deze dag vaak op gewezen. Volgens haar is er een nieuwe generatie landbouwwetenschappers ontstaan, “… voor wie de oude tweedeling tussen een industriële landbouw en een - destijds alternatief genoemde - biologische landbouw, niet meer bestaat.”
Visser: ontken de geschiedenis niet
Historicus Joost Visser relativeert dit: “We moeten de geschiedenis ook weer niet ontkennen. Het oude, lineaire denken werkt nog steeds door in de overheersende rol van industrie en overheid in de landbouw.” Hij pleit er dan ook voor om de boer en de bodem opnieuw centraal te stellen in de landbouw. In zijn voordracht laat hij zien hoe aan het begin van de vorige eeuw de opvattingen over plantenvoeding zijn veranderd. De toen aanwezige kennis over uitwisseling van complexe organische verbindingen tussen wortel en levende bodem, is ter zijde geschoven door het concept dat planten uitsluitend minerale voeding tot zich nemen: “De elementen zijn met name door de kunstmestindustrie tot nutriënten benoemd.”
Visser: kennis over uitwisseling van complexe organische verbindingen tussen wortel en levende bodem, is ter zijde geschoven door het concept dat planten uitsluitend minerale voeding tot zich nemenDe gevolgen van deze gewijzigde opvatting maakt landbouwwetenschapper Anton Nigten duidelijk door te wijzen op de inmiddels ontstane onbalans in onze voedingsgewassen. De door hem onthulde feiten onderstrepen waarom hij evenals Visser in het symposiumprogramma als klokkenluider is aangekondigd. Nigten wijst op een systematisch overschot in onze voeding van met name kalium en stikstof (in de vorm van ammoniak en nitraat). Verwerking in de voedingsmiddelenindustrie vergroot deze onbalans nog verder: “Met name raffinage en verhitting verarmen het voedsel in sterke mate. De ingrepen van de minerale landbouw en van de voedingsmiddelenindustrie hebben geleid tot een absoluut tekort aan magnesium en sporenelementen.”
Verontrustend ook is Nigtens kritiek op de Nederlandse Gezondheidsraad die er niet voor terugschrikt om de norm voor calcium naar boven toe bij te stellen: “Op dit moment is de norm voor volwassenen in Nederland tussen de 1000 en de 1200 mg calcium per dag (dit betreft de AI: de adequate inneming). De WHO-norm is 650 mg en uit onderzoek (Paterson) blijkt dat 400 – 600 mg calcium per dag al voldoende is. Sterker nog, volgens Paterson is er geen enkele relatie tussen extra calcium en het voorkomen van osteoporose.” Ook stelt Nigten vragen bij de uitzonderlijk hoge norm die de Gezondheidsraad hanteert en de belangen van de melkindustrie. Illustratief noemt hij het voorzitterschap van de calciumwerkgroep van deze raad door een functionaris van indertijd Campina Melkunie, de heer Schaafsma: “Deze calciumwerkgroep heeft in 2000 de normen voor calcium opnieuw vastgesteld.”
Nigten: illustratief is dat een functionaris van Campina Melkunie voorzitter kan zijn van de calciumwerkgroep van de GezondheidsraadConstructief
Tekenend voor de constructieve sfeer op deze dag is dat ook Nigten het niet laat bij harde kritiek, maar komt met praktische aanwijzingen, hoe wij de bodem kunnen verrijken met onder meer wormencompost en “koude” (vlakte)compostering. Het zijn dit soort praktijkvoorbeelden die de boventoon voeren in de pauzes en de workshops: een akkerbouwer laat weten hoe de kwaliteit van zijn aardappelen verbeterd is, na zijn overstap op organische bemesting. Hij biedt zijn bedrijf graag als pilot aan bij de aanwezige onderzoekers. Maar ook een gemeenteambtenaar laat zich horen. Hij heeft goede ervaringen met het composteren van plantsoenafval dat op die manier niet meer als afvalverwerking wordt gezien, maar als bodemverbetering.
Aan het eind van de dag zijn er nog veel praktische vragen: hoe breng je de mensen bij elkaar die iets willen veranderen en hoe maak je de consument ervan bewust dat het anders kan en moet. Ook daarop heeft Down2Earth het antwoord klaar: de actie “Help Humus!”. Eerder in dit “Jaar van de bodem” heeft de stichting een petitie ter ondertekening op haar website geplaatst**. Met de slogan “Eet de grond gezond!” spreekt de actie ons allemaal aan op ons dagelijks eetgedrag.
Dat is meteen ook het irritante, onontkoombare van deze actie. Het gaat hier om meer dan het ondertekenen van een petitie voor biologische vormen van landbouw; de deelnemers aan het symposium zijn daar als vanzelfsprekend toe bereid. Het gaat echter om het belang van een levende bodem en vooral om het inzicht dat u en ik daar - als consument - elke dag opnieuw aan kunnen bijdragen: wij maken met z’n allen die levende bodem.
* down2earth.nu
** helphumus.nu
Fotocredits: Herman Wijffels, midden, Foodlog Media
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Geen reacties. Logisch. What's new pussicat? Kleine correctie: Niet onze landbouw, maar het voedsel dat we allemaal eten, ook Herman Wijffels, is destructief. Hoe contraproductief kun je zijn om telkens onze boeren in een kwaad daglicht te zetten terwijl het een collectief probleem is? Circulaire economie. Pfff. Bekt lekker, maar abstracte, dus vage vingeroefening die het stadse gehoor doet smelten. Kom eens met concrete voorstellen, meneer Wijffels.
Waar ik echt het klamme zweet van krijg zijn zinnen als : “Eet de grond gezond!” en "Iedere hap die we eten is een keuze voor of tegen een levende bodem!”
Wat moet ik dan hemelsnaam eten? En zouden we niet beter vooraan kunnen beginnen, namelijk boeren in staat stellen hun wijze van productie in te richten volgens principes die Wijffels circulair noemt? De bodem centraal stellen, loskomen van het lineaire denken, de bodem verrijken met wormencompost (dat is tenminste nog iets....), de elementen zijn met name door de kunstmestindustrie tot nutriënten benoemd, de gemeenteambtenaar die het composteren heeft ontdekt, hemeltjelief, waren er echt wetenschappers aanwezig? En is dit verslag een evenwichtige weergave van die bijeenkomst? Wat een circulair gepraat daar op dat symposium zeg.
Die zgn alternatieve landbouw (pas later kwamen allerlei andere termen in omloop, de oude geeft de parallelen met alternatieve geneeskunde beter weer) was in mijn tijd ver van de collegezalen en kassen van de Landbouw Hogeschool ergens bovenop de Wageningse berg gevestigd, en werd door hoogleraren noch studenten erg serieus genomen. Jaren 1980 kreeg het toch vastere voet (gesteund door de recalcitrante maatschappij?) en mocht zich zelfs een heuse leerstoelgroep erin vestigen in een houten keet achter het hoofdgebouw van Agronomie , het lijkt erop dat de beweging haar stem aldaar steeds luider laat klinken, al gaat het idd zoals Herman zegt, toch vooral om intentieverklaringen en filosofische balonnenoplaterij. Elders in NL zetelt er wel een serieuzere, sterk op praktijk gerichte instelling , het Louis Bolk instituut!
Wijffels heeft inderdaad niet direct iets nieuws te melden. Toch vond ik juist de avond waar hij sprak de beste van de serie FL-bijeenkomsten vorige winter.
Ja ook daar was hij kritisch op het hele landbouwsysteem. Maar nimmer vond ik dat hij de boeren in een kwaad daglicht stelde. Integendeel, hij ontkende zijn eigen achtergrond nergens.
Zijn boodschap was dat het hele voedselsysteem [zelfs de hele economie] gekenmerkt werd doordat iedereen verantwoordelijk was voor louter zijn eigen stukje van de keten. En dat daardoor het grote geheel niemands verantwoordelijkheid was. Vage braaftaal? Wellicht.
Maar is dat niet exact hetzelfde wat je zelf geregeld beweert Herman, dat boeren op sommige vlakken best anders zouden willen, maar dat ook bij hen de schoorsteen moet blijven roken?
In de Rode Hoed pleitte hij voor veel meer samenwerking, zowel binnen afzetketens incl consumenten als bij financieringssytemen. Dat lijkt me ook een visie die hier op FL door velen wordt gemaakt.
Wat mij zo aansprak was zijn visie dat de combinatie van
hokjesoverschrijdend handelen en
het bewustzijn dat we nu echt minder verspillend moeten gaan worden met onze hulpbronnen
we kunnen komen tot een ander voedselsysteem. Een systeem dat nu net niet uitkan maar dan net wel.
Nog steeds erg vaag? Klopt, maar Wijffels gaf aan dat ook hij dat niet kom preciseren.
En dat lijkt me de tragiek - niet van Wijffels maar van ons allemaal.
Huib, in deze draad zijn we toch al aardig concreet aan het worden. Lijkt me een symposium waard!
Als Wijffels het voedselsysteem bedoelt moet hij niet het landbouwsyteem zeggen, dat is heel wat anders. Eerder suggereerde hij al dat de veehouderij misdadig is, dus het past wel in de lijn van op zijn minst ongelukkige uitspraken. Maar ok, toen gaf ik hem bij nader inzien het voordeel van de twijfel, dus nu ook maar weer, ik ben er tenslotte niet zelf bij geweest.