Ik ontmoette Steel voor het eerst in 2011 omdat ik een debat met haar deed in Den Haag. Afgelopen week sprak ik haar opnieuw om te vragen wat ze morgenavond ter opening van It's food, stupid in de Rode Hoed gaat vertellen. In De Hongerige Stad introduceerde ze het idee van een Sitopia. Dat is een moderne, helemaal nieuw ontworpen utopische stad die zijn relatie met zichzelf en het omliggende land rond voedsel heeft gebouwd. Voor Steel is het een concept om de wereld vanuit eten her in te richten. Er is iets scheef gelopen, vindt ze. Net als andere eigentijdse maatschappijcritici zegt Steel dat we een waardencrisis doormaken. Ze is architect aan de Universiteit van Cambridge, maar heeft een antwoord dat de aandacht van beroepssociologen en -politicologen verdient.
Voedsel, stelt Steel, is een basis voor resocialisatie. Omdat het zo alledaags en tegelijk zo fundamenteel en abstract is, is het verbouwen, verwerken en distribueren ervan een metafoor voor hoe bedrijven, burgers en overheid met elkaar om zouden kunnen gaan in een wereld die wel goed is ingericht. Iedereen kan het op zijn eigen niveau begrijpen. Daar wil ze het ook dinsdagavond met Felix Rottenberg en het Rode Hoed publiek over hebben.

Via Google Translate is Steel bereid mee te doen aan een gesprek over dit interview. Klik hier voor de automatische Engelse vertaling, ook al is die nog een beetje zo-zo.

Je bent architect. Waarom ben je je met voedsel bezig gaan houden?

Omdat ik me ertoe aangetrokken voel. Ook als architect. Als ik in een mooi huis kom, moet ik de keuken zien. Daar gebeurt het. Je moet ook weten dat mijn grootmoeder een hotel had. Ik kwam er vaak en was gefascineerd door het werk voor en achter de schermen. In de keuken werd geschreeuwd en hard gewerkt. En als het bord door de deur van de keuken verdween en werd geserveerd, werd er net gedaan alsof het doodgewoon was dat er zulk prachtig eten op was beland terwijl er keihard voor gewerkt was. Dat theater boeit me.

Kook je zelf vaak?

Nou en of. Ik ben dol op eten en ben in de keuken te vinden als ik geen ander werk te doen heb.

Wat at je gisteravond?

Ik volg op dit moment het dieet van de Franse dieetdokter Pierre Dukan want ik ben zo dol op eten dat er inmiddels wat af moet. Gisteravond at ik best lekker. Ik at een magere steak met spinazie en mosterd. Dukan werkt overigens heel goed.

Je vertelde me vorig jaar dat je werkt aan een nieuw boek. Waar gaat het over?
De werktitel is The Idea of Food. Het gaat over eten als basis voor de inrichting van de samenleving. Voedsel is een soort lens. De hele samenleving draait om voedsel. Zonder voedsel zijn welvaart en welzijn onmogelijk. Voedsel richt van oudsher onze relatie met de natuur, de inrichting van het landschap, de ordening van steden en het ritme van ons leven in. Ergens in de vorige eeuw zijn we die evidente band volledig kwijtgeraakt. Voedsel verdween uit zicht. We gingen er op onzichtbare plekken zoveel van maken dat het waardeloos is geworden. Zo zijn we ons gevoel voor de waarde van eten kwijt geraakt. Hoe kan een samenleving die geen gevoel meer heeft voor waarde – want dat is zelfs in het algemeen zo – ooit op een goeie manier ingericht worden? We staan voor geweldige uitdagingen op het gebied van voedsel, transport, huisvesting, welvaartsziekten en energie maar hebben geen idee van de waarde van onze keuzen en de waarden van waaruit die voort zouden moeten komen.
Voedsel is iets heel concreets en alledaags van waaruit je iedereen kunt laten begrijpen dat het niet allemaal vanzelfsprekend is. Dat we als mensen keuzes kunnen en moeten maken over hoe de dingen op ons bord komen en wat daarvan de consequenties zijn.

In Nederland word je door critici gezien als de ‘stadstuinbouwtruus’ en door voorstanders van knusse kleinschaligheid als designer van locale voedselstrategieën. Dat spoort volgens mij niet met de kern van De Hongerige Stad.
Dat klopt. Ik vind dat jammer en heb op verschillende manieren geprobeerd uit te leggen dat mijn Sitopia iets anders is. Het komt kennelijk nog onvoldoende over. Misschien kan ik het nog niet goed genoeg zeggen en er is waarschijnlijk ook een taalbarrière. Ik spreek en versta helaas geen Nederlands.

Is Sitopia een poging om een nieuw maatschappelijk contract voorstelbaar te maken?

Dat is mooi gezegd! Ja, dat is het zeker. Een nieuw maatschappelijk contract is veel belangrijker dan al dat gepraat over het voedselsysteem. In het Verenigd Koninkrijk zitten we bijvoorbeeld met een heel onrechtvaardig systeem. Mensen kunnen zich wel slecht eten, maar geen goed eten veroorloven. Dat is te gek voor woorden. En dat komt allemaal omdat we geen idee hebben van de maatschappelijk waarde van voedsel.

Nederland heeft dat veel beter voor elkaar. Als je erover heen vliegt en even wegkijkt van de kassen, dan zie je een prachtig cultuurlandschap dat er voor mij utopisch uitziet: kleine steden en een landschap waarin eten wordt gemaakt in de nabijheid van mensen die dat voedsel kunnen ervaren. Iedereen kan er kennis van nemen. Daarom hebben jullie in beginsel echt een Utopia op aarde.
Hoewel Nederland zeer diepgaand zal moeten ingrijpen op zijn grootschalige industriële landbouw, denk ik dat er in Nederland op het gebied van landschapsinrichting relatief weinig hoeft te gebeuren om de band met goed voedsel te herstellen. Ik denk zelfs dat Nederland kennis en ervaring heeft die elders toegepast zou kunnen worden. Goed toegepast is Nederland een bron van ‘sitopische’ inspiratie voor andere delen van de wereld.

Toch staat de Nederlandse agrarische sector aan het randje van de afgrond.

Ik ben geen econoom, maar ik snap er genoeg van om dit te weten: dat komt omdat je moet begrijpen dat er aan productie van appels, vlees, groenten en graan niets te verdienen valt. Wel aan de handel en verkoop. Nederland heeft een prachtig verhaal te verkopen. Doe het dan ook en zorg ervoor dat het aansluit bij wat echt goed is voor iedereen.

Carolyn Steel is op dinsdagavond 7 februari te horen in de Rode Hoed in Amsterdam. Er zijn nog enkele kaarten beschikbaar. Ook staatssecretaris Henk Bleker zal bij die gelegenheid de republiek Amsterdam toespreken.
Volgende week 14 februari vindt de volgende sessie plaats in de nieuwe serie ‘It’s food, stupid’.
Toegangskaarten (€ 10, passe partout voor 6 avonden € 45) Kaarten zijn te bestellen via de Rode Hoed


Fotocredits: Daria Mnych
Dit artikel afdrukken