Vandaag 2 dooien, zie ik op de lijst onder 'uitval'. Ja, bevestigt Henk Rentenaar zonder omhaal. Ik denk aan de lange rijen kooien in zes verdiepingen: per gang zitten er kippen links en rechts, van kniehoogte tot ver boven gezichtsveld. Zie je die dooie kippen dan wel, tussen die 30.000 anderen? Henk: 'Ja hoor, die haal je er zo uit. De medewerker controleert de helft van alle hokken grondig, de andere helft vluchtig, en de dag erop andersom.'
Voor de seriebeeldbusters ben ik de legbatterijkippen gaan bekijken nu het nog kan. Dit systeem is vanaf eind volgend jaar verboden. Kennelijk is met dit systeem een grens bereikt waarover een meerderheid in Europa het eens kon zijn: dit is te ver gegaan, dit systeem moet diervriendelijker worden. De familie van Henk Rentenaar in Nieuwe Niedorp heeft 2 schuren met elk 30.000 leghennen, daarnaast hebben ze een melkveebedrijf.

Het beeld
Ik ben de schuur ingelopen en heb in de hokjes getuurd. Wat is het beeld dat ik zag? Vooral heel veel kippen in hokjes bij elkaar. Er zitten 5 of 6 kippen in een hokje met een oppervlak iets groter dan een opengeslagen Metro of NRC next, met amper kippenstahoogte. Ze staan op een tralievloer, die naar voren helt zodat de eieren eraf rollen, naar de eierband. Voer komt via een andere goot. Ergens doet het denken aan een drukbewoond flatgebouw. Van 6 hoog kijkt Juffrouw Hen naar beneden. En de buurvrouw, en nog een en nog …duizenden. Ik probeer de kippenpsyche te doorgronden. Zijn ze gelukkig met hun huis? Ik kijk ze aan, maar dat gaat niet omdat hun kam over hun ogen hangt. Het gekoer en getokkel klinkt niet ongezellig, maar wel erg talrijk. Het lijkt op een levende fabriek.

Wat vinden betrokkenen van het verbod op legbatterijen?
Vanaf 2012 mag er in de hele EU geen kip meer in een legbatterij worden gehouden. Nieuwe legbatterijen mogen al sinds 2003 niet meer worden gebouwd. De minimale huisvesting voor leghennen is straks in 'verrijkte kooien'. Verrijkte kooien zijn ruimer en iets hoger dan de huidige legbatterij, en voorzien van zitstok boven de gazen bodem. Na 2021 gaat ook de verrijkte kooi in de ban.

De Dierenbescherming schrijft dit verbod op eigen conto. Op hun site staat vermeld onder "resultaten": "dit boegbeeld van de bio-industrie, de legbatterij, is in belangrijke mate onder invloed van de Dierenbescherming gedoemd te verdwijnen."

Een mondig deel van de publieke opinie en politiek, vindt het veel te langzaam gaan. Onlangs is een voorstel (van PvdD, gesteund door links) om het verbod op verrijkte kooien naar voren te halen, naar 2017, afgewezen.

Ondertussen wordt in andere Europese landen een groot deel van leghennen nog altijd in legbatterijen gehouden. Tot wel 97% van de leghennen in Tsjechië, Litouwen en Bulgarije, volgens dit radiofragment met CDA-europarlementariër Esther de Lange. Dus niet alleen buiten, maar ook binnen de EU vinden de afgedankte legbatterijkooien weer een nieuwe bestemming bij gretige kippenhouders.
Wordt het verbod daar straks wel nageleefd? Oneerlijke concurrentie, als gevolg van niet handhaven van het verbod op legbatterijen wordt gevreesd.

Wat vindt Henk Rentenaar van het verbod, is het terecht?
Henk zegt: 'Bij dit systeem is de productie uitstekend, de kwaliteit is prima, eieren zijn veiliger dan in welk systeem dan ook. Ziekenhuizen hebben liever deze eieren. En de uitval is laag, procenten lager dan in andere systemen. Daarbij is het voor de boer en zijn mensen prima werken. Ik heb geen moeite met dit systeem. Maar ja, de dierenbescherming heeft zo hard gelobbiet dat het nu niet meer mag. Dus ja, dan gaan we wat anders doen.'

De curve en de keten
De eierbanden vanuit beide schuren leveren de eieren af bij het eierpakstation, vooraan een van de schuren. Op de deuren die toegang geven tot de gangpaden tussen de kooien staan aanwijzingen voor het personeel gekrijt. Verder staan er een sorteerband, inpakmachine en pallets vol met eieren. Allerlei grafieken en lijsten hangen aan de muur. Henk vertelt open. Zijn eigen affiniteit ligt meer bij de koeien dan bij de kippen. Al voordat de stal 10 jaar geleden met legbatterijen ingericht werd was hen bekend dat dit per 2012 verboden zou worden. Henk: 'we wisten vantevoren dat het moest kunnen, de investering eruit halen in 10 jaar. We gaan nu niet opnieuw investeren in aanpassingen en luchtwassers en die heisa. De kippentak wordt gestopt.'

De hennen komen met een leeftijd van 18 weken op het bedrijf, allemaal tegelijk, en worden aan het einde van de legperiode weer allemaal tegelijk afgevoerd naar de slachterij. Voor iedere dag staat aangegeven het aantal hennen, de uitval van die dag er al van af getrokken, en het aantal geproduceerde eieren. Voortdurend wordt de verhouding tussen het totale gewicht aan geproduceerde eieren en het totaal gewicht aan verstrekt voer in de gaten gehouden. Voerkosten zijn verreweg de belangrijkste component in de kostprijs van een ei, en dus draait alles om efficiënt voer omzetten in ei. Met het ouder worden neemt de leg wat af, terwijl de voeropname toeneemt. Hoeveel de gemiddeldes zouden moeten zijn voor iedere leeftijd, wordt getoond in een standaardcurve, net als de babygroeicurve op consultatieburo's. De kippenhouder houdt dagelijks de cijfers verstrekt voer bij, deelt dat door het aantal nog resterende hennen en kijkt of de gemiddeldes per week niet teveel afwijken van de voorgeschreven standaardcurve.Op de huidige leeftijd van 55 weken zou 87,6 % van de hennen een ei moeten leggen, bij Henk in de schuur zijn het 90,8%. De hennen worden volgens de curve geacht gemiddeld 113 gram voer te eten, bij Henk wordt per hen 105,7 gram voer gebruikt.
Meer productie, minder voeren, dat is goed voor de portemonnee. Maar is het ook goed voor de kippen, raken ze zo niet uit conditie?
Om dat te beoordelen komt de voervoorlichter (die ook de voerverkoper is) iedere twee weken kijken. Hij bestudeert de laatste cijfers en bevoelt enkele kippen om hun conditie te beoordelen. Op basis daarvan geeft hij advies, bijvoorbeeld om de voersamenstelling iets te wijzigen of iets ruimer voer te verstrekken. Op de voerbonnen staat precies de samenstelling vermeld. Het gaat om tientallen ingredienten, zoals mais, soyaschroot, tarwe, zonnebloemschroot, raapzaadschilfers, maar ook erwten, dierlijk vet, haver, luzerne en bietenpulp.
Als de kippen een leeftijd van 80 weken bereiken, is de leg zodanig verminderd dat ze vervangen worden. Als alternatief kan de kippenhouder besluiten om de hele stal kunstmatig in de rui te brengen. Dat gebeurt door voedsel en water te beperken. Na de rui begint de tweede leg, die minder in kwantiteit en kwaliteit is. Rond een leeftijd van twee jaar gaan ook de doorgeruide leghennen naar de slachter.

Henk vertelt dat de eieren, zo'n 400.000 per week, 3 keer per twee weken opgehaald worden. De bestemming is wisselend, maar in elk geval zijn het industrie eieren. De koper breekt een gedeelte van de eieren om het geel van het wit te scheiden, en apart van elkaar te verkopen, verpakt in literpakken of grootverpakking. Eieren uit legbatterijen mogen in Nederland niet meer als consumentenei gebruikt worden, export als consumentenei mag wel. Henk vindt het prettiger om industrie-eieren af te leveren, consumenteneieren vragen veel sorteerwerk. Henk vangt ongeveer 5 cent voor een ei. Hij runt deze 2 schuren met ongeveer 2 zogenaamde Full Time Equivalents - 2 volle banen dus - die worden ingevuld door 2, soms 3 vaste parttimers en hijzelf.

Intensieve veehouderij
Henk is een jongensachtige, licht gebouwde man van rond de 40. We praten verder in zijn ruime woonkeuken, die nog niet af is. Het is te zien, dat zijn vriendin een ontwerpburo heeft. Er staan voetstapjes van 2 kleine kindjes in de gietvloer verwerkt. Eerder zaten hier Henk's jonge gezin en een medewerker aan de koffie/ontbijt tafel. Hij kauwt 6 boterhammen weg, onderwijl wordt telefonisch nog wat handel voor de koeientak afgehandeld. Henk neemt dit jaar het koeienbedrijf van zijn ouders over. Henk is opgegroeid met de kippen, maar het kippenbedrijf wordt niet voortgezet. Vroeger had het ouderlijk bedrijf varkens, schapen, kippen en koeien, straks dus alleen nog koeien.

Ik dring aan: je werkt dagelijks met kippen, wat denk je nou dat de kip zou verkiezen. Maar Henk weet dat de kippen bij hem niet ongelukkig zijn. "Een kip 'is' gewoon, hij eet en drinkt en legt een ei en klaar, hij kan immers niet kiezen?"

Henk:
"Ze hebben geen ongelijk, alleen soms is het wat overdreven. Als in dit systeem de productie goed is, de veiligheid van de eieren goed, en uitval is laag, dan is het toch voor de kip ook niet zo slecht? Ze hebben die nieuwe stal,.. in Gelderland… (ik: Rondeel, hij: ja!) ...nou ja, en dan nog Biologisch en Freiland. Tja, de uitval is daar hoger. Het een werkt beter voor de boer dan het ander, maar ik geef hier de voorkeur aan."

Wat vind je van de kritiek op de intensieve veehouderij?
"Ja, het gezeur tegen intensieve veehouderij, dat trek ik me wel degelijk aan, wie wil er nou gezeur? Het is een van de redenen dat ik er mee stop. Het moet ook een beetje lekker werken zijn. Ik ben natuurlijk ook melkveehouder en dat vind ik mooier. Mijn vriendin heeft ook een eigen bedrijf en drie bedrijven met zijn tweeën vinden we ook wat veel van het goede."

Maar is het goed dat intensieve veehouderij uit NL verdwijnt?
"Nee natuurlijk niet, dan komt het van elders en daar kijken ze helemaal nergens naar. Maar zélf heb ik geen zin in die strijd, ik ga wel wat anders doen."

Hieronder een fotoreportage van de legbatterij. Als je erop klikt krijg je de foto's in het groot en spelen ze automatisch af.



Dit artikel afdrukken