Kort 8 nov in de Media

Afgelopen week richtte theoloog Hans Bouma een werkgroep op voor veganistische theologen. Wie de Bijbel goed leest, zegt hij, kiest een veganistische levenswijze. Dat schrijft Trouw, die met Bouma sprak.

Trouw: Veganisme is een geloofszaak voor Bouma. Op de eettafel staat een bakje met lavendel. Bouma roert in het geurige kruid terwijl hij vertelt. Eerlijk is eerlijk, zegt Bouma, dieren komen er in de Bijbel bekaaid vanaf. En voor veganisme pleit de Schrift al helemaal niet. "Jezus at vlees en vis. Ik had dat graag anders gezien", zegt hij.

Bouma legt de krant uit dat de Bijbel staat voor een vorm van denken die zich naar een steeds groter beschavingsniveau ontwikkelt. In de Bijbel aten mensen nog dieren. Als Jezus echter vandaag geleegd zou hebben, zou hij volgens Bouma vlees, noch vis hebben aangeraakt. Ooit vonden we ook slavernij normaal, stelt Bouma. "Ooit was het zelfs ondenkbaar om er anders over te denken. Zo zal het ook gaan met dieren. Er komt een tijd dat we ons schamen voor de bio-industrie."

In de VS bestaan zogeheten 'voedselwoestijnen'. Dat zijn gebieden of wijken zonder winkels met een gezond, vers en betaalbaar aanbod aan levensmiddelen. Sinds 2011 heeft de Amerikaanse overheid miljoenen dollars geïnvesteerd om supermarkten te bouwen in voedselwoestijnen. Dat zou de gezondheid van Amerikanen moeten verbeteren en vooral de obesitasepidemie moeten beteugelen. Uit nieuw onderzoek blijkt dat een supermarkt in de buurt wel impact heeft, maar niet omdat de buurtbewoners gezonder gaan eten.

In de wijk Hill District, een overwegend arme zwarte wijk van Pittsburgh, kwam in 2013 een nieuwe supermarkt. De onderzoekers keken naar de gevolgen van de nieuwe super voor wat de wijkbewoners aten, hoe ze hun boodschappen deden, hoe ze de beschikbaarheid van gezond eten beoordeelden, hoe tevreden ze waren over hun buurt en naar hun BMI. Dat deden ze in 2011 en in 2014.

De buurtbewoners bleken sinds de komst van de super minder calorieën binnen te krijgen uit suiker, geharde vetten en alcohol. De onderzoekers stelden echter vast dat de bewoners niet meer fruit, groenten of volkorenproducten gingen eten. De veranderingen in het eetpatroon bleken bovendien geen verband te houden met de plek - in de super of niet - waar de wijkbewoners hun boodschappen deden.
De onderzoekers suggereren daarom dat de betrokkenheid van de buurt bij de opening van de nieuwe super en de communicatie eromheen alleen al het bewustzijn voor gezond eten verhoogden. De buurttevredenheid steeg, zowel over de beschikbaarheid van vers eten als over de buurt als geheel. Onderzoeker Tamara Dubowitz zegt in Time dat niet zozeer het andere eetaanbod, maar vermoedelijk het gevoel van welbevinden de wijk gezonder heeft gemaakt.

"2015 wordt het allerslechtste gruttojaar uit de geschiedenis", stelt hoogleraar trekvogelecologie Theunis Piersma in De Volkskrant. Volgens Piersma is het sinds de jaren zestig, toen er 120.000 gruttoparen in Nederland voorkwamen, stelselmatig bergafwaarts gegaan. Piersma pleit voor de verkiezing van de grutto tot Nationale Vogel, komende week: "De grutto ís onze nationale vogel. Het is de enige vogel die in ons land is ontstaan en die bijna uitsluitend in Nederland voorkomt; 85 procent van de gruttopopulatie broedt in Nederland. Onze grutto, deze ondersoort, leeft niet op andere plekken in de wereld."

De grutto is een van de best onderzochte vogels van Nederland. Dit voorjaar waren er naar schatting nog 60.000 individuele vogels over en met dit tempo van afname gaat het 'richting uitsterven'. Oorzaken voor de achteruitgang: habitatverlies, schaalvergroting en intensivering in de landbouw, verlaging waterpeil, overbemesting en monoculturen. Piersma: "Elk jaar gaat ongeveer 20 procent dood. Dat zouden er dan zo'n 15.000 zijn. En omdat er dit jaar hoogstens 4.000 kuikens zijn geproduceerd, zou dat betekenen dat we er komend voorjaar nog eens 11.000 zijn kwijtgeraakt."

In de commentaren op Boerderij bij het gruttonieuws voeren boeren een aantal praktische oorzaken voor de achteruitgang aan, zoals het verbod op bovengronds mestuitrijden, het 'mislukte' weidevogelbeheer en verruiging van de uiterwaarden, waardoor meer ruimte is ontstaan voor predatoren als vossen, wilde (stads)katten, kraaien en zelfs ooievaars. Markeren van de nesten en er netjes omheen maaien heeft een averechts effect: "De kraaien zitten op de heiningpaal te wachten waar de polletjes overschieten. Zodra de polletjes er zijn schieten ze er op af, met als gevolg dat een uur later bijna alle eieren zijn opgegeten."

Buurtmoestuinen dragen, evenals de traditionelere volkstuintjes, bij aan de gezondheid en kwaliteit van de leefomgeving van stadsbewoners. Buurtmoestuinen zijn niet-commerciële terreinen, vaak braakliggende stukjes grond, waar buurtgenoten groenten verbouwen. Ze zorgen voor meer beweging en stedelingen eten erdoor meer groenten en fruit. Daarnaast verminderen ze stress en zorgen ze voor meer sociale contacten. Buurtmoestuiniers ervaren meer vat op hun omgeving.

Dit blijkt uit een onderzoek van het RIVM op basis van 18 gepubliceerde studies. Omdat moestuinen in steden met (ernstige) bodemverontreiniging te maken kunnen hebben en verblijf in de open lucht tot een hogere blootstelling aan luchtvervuiling leidt, geldt wel een voorbehoud, aldus Vilt.

De bevindingen worden gebruikt voor onderzoek naar moestuinen in verschillende Europese landen. Hieruit moet duidelijk worden of buurtmoestuinen daadwerkelijk helpen om de leefbaarheid, en daarmee de gezondheid, in de stad te verbeteren.

De afzet van chemische gewasbeschermingsmiddelen voor land- en tuinbouwgebruik daalde van 21 miljoen kilo droge stof in 1985 naar 9,6 miljoen kilo in 2014. De totale afzet in 2014 daalde met ruim 3% ten opzichte van het jaar daarvoor.

Dit blijkt uit cijfers van het Compendium voor de Leefomgeving. Het gaat om de afzet van alle bedrijven op de Nederlandse markt die deelnemen in de brancheorganisatie Nederlandse Stichting voor Fytofarmacie (Nefyto). Deze gegevens omvatten de laatste jaren ongeveer 95% van de totale afzet.

Meer fungiciden in 2014
De afzet gewaswasbeschermingsmiddelen daalde enorm in de jaren 90, maar schommelt rond de 10 miljoen kilo droge stof vanaf 2005.
Restricties van resterende grondontsmettingsmiddelen veroorzaakten de grote daling van 2013 naar 2014. De fungiciden zijn met een aandeel van 40% sinds 2005 de grootste hoofdgroep. De afzet schommelt jaarlijks door grote afhankelijkheid van de weersomstandigheden. In 2014 kwam de afzet van fungiciden 8% hoger uit dan in 2013. Het Compendium voor de Leefomgeving ziet de warme zomer als belangrijkste oorzaak.

Chinese onderzoekers analyseerden 15 soorten tafelzout dat ze gewoon in de supermarkt kochten. In het zout bleken verschillende soorten microplastic voor te komen. De meeste microplastic-deeltjes kwamen voor in zeezout, 550 – 681 deeltjes per kilo. In zout uit zoutmeren en zoutmijnen kwam minder microplastic voor, maar nog altijd tussen de 43 – 364 deeltjes/kg en 7 – 204 deeltjes/kg respectievelijk. Het onderzoek is verschenen in Environmental Science & Technology en is een nieuwe aanwijzing dat vervuiling met microplastic inmiddels overal ter wereld voorkomt.

Niet alleen microplastic, ook 'macroplastic' lijkt alom aanwezig te worden. Een team van Europese mariene onderzoekers observeerde vanuit helikopters en vanaf schepen drijvend plastic in de noordelijke Barentszzee. In totaal telden de onderzoekers 31 drijvende stukken plastic in het door hun onderzochte gebied. Dat is iets meer dan in vergelijkbare delen van de Antarctische wateren, maar veel minder dan in gematigdere zeeën. Het is voor het eerst dat plasticvervuiling zo ver naar het Noorden wordt aangetoond. De onderzoekers stellen dat de toenemende menselijke activiteit in het Poolgebied waarschijnlijk nieuwe problemen gaat opleveren voor het mariene leven ter plaatse. In de magen van vogels uit het gebied en in Groenlandse haaien zijn al plasticresten aangetroffen. De studie is verschenen in Polar Biology.

Er zijn onvoldoende aanwijzingen dat Omega 3 suppletie effectief is bij de behandeling van depressies.

Dat blijkt uit een Cochrane-review die gisteren werd gepubliceerd.

Omega 3 vetzuren zijn het afgelopen decennium erg populair geworden als vrij verkrijgbare voedingssupplementen. Ze worden gunstig geacht voor onze gezondheid. Volgens diverse onderzoeken zouden ze ook goed werken bij het tegengaan van forse depressies. Volgens de WHO zijn depressies goed voor 3% van de totale jaarlijkse ziektegevallen. Verwacht wordt dat dit percentage zal verdubbelen in 2030.

De nieuwe Cochrane review is gebaseerd op 26 onderzoeken met in totaal 1.458 deelnemers. Katherine Appleton van Bournemouth University leidde de review en zegt over het resultaat: “we hebben een klein-tot-matig positief effect kunnen vaststellen van omega 3 suppletie in vergelijking met placebo's. Het is echter zo klein dat het onwaarschijnlijk is dat het kan helpen bij depressie. Daarbij komt dat we de kwaliteit van de evidence beoordelen als laag tot zelfs heel laag."

Appleton zegt dat ze het van belang vindt dat mensen met een depressie dit moeten weten om hun behandeling zo geïnformeerd mogelijk te kunnen kiezen.

Ieder jaar worden er de VS miljoenen mensen ziek door pathogenen, zoals Salmonella, E.coli of Listeria, in hun voedsel. De U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) houden sinds 2010 de voedselgerelateerde uitbraken bij. Uit hun onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de doden als gevolg van voedselinfecties tussen 2010 en 2014 vielen bij uitbraken die de staatsgrenzen overschreden. En dat bleek maar 3% van alle voedselgerelateerde uitbraken het geval te zijn.

Volgens het CDC kwamen er sinds 2010 gemiddeld 24 uitbraken per jaar voor die 2 of meer staten troffen. De meest wijdverbreide uitbraak raakte maar liefst 37 staten, blijkt uit het Vital Signs rapport. De 120 grensoverschrijdende uitbraken in deze jaren maakten 11% van alle voedselgerelateerde uitbraken uit, veroorzaakten 34% van de ziekenhuisopnamen en leidden tot 56% van de overlijdensgevallen.

Op grond van de rapportage adviseert het CDC een nauwere samenwerking tussen lokale overheden en de voedselindustrie. Volgens het CDC moet de voedingsindustrie zijn rol nemen bij het verbeteren van voedselveiligheid door best practices door te voeren, de administratie op orde te hebben en klanten te informeren over recalls. "Wanneer de industrie en overheidsinstanties samenwerken, leidt dat niet alleen tot snellere onderzoeksresultaten en betere tracering, maar kan ook lering getrokken worden uit de opgedane ervaring om de waarschijnlijkheid van toekomstige uitbraken terug te dringen", besluit het CDC, aldus Time.